مفهوم دامپینگ اقتصادی

دامپینگ چیست؟
در تجارت بین المللی واژه انگلیسی دامپینگ (Dumping) به معنای قیمت شکنی یا بازار شکنی بوده و از مفاهیم خاص اقتصادی به شمار می رود. دامپینگ، از کلمه (Dump) به معنی شکستن قیمت برگرفته شده است. در مباحث بازرگانی و بخش واردات و صادرات کالا، دامپینگ مفهومی گسترده و البته کمی پیچیده دارد که با شناخت انواع دامپینگ و راه های مقابله با آن می توان به نقش دامپینگ در اقتصاد و به ویژه تجارت بین المللی بیشتر پی برد.

مفهوم دامپینگ اقتصادی
در اوایل قرن بیستم میلادی، کشور انگلستان به منظور بهبود شرایط صنایع داخلی خود ناشی از ورود کالاهای آمریکایی به این کشور اقدام به دامپینگِ اقتصادی کرده و طی یک توافق نامه کشور امریکا را ملزم به رعایت قوانین تجاری جدید کرد. از آن پس دامپینگ دارای مفهومی اقتصادی نیز شد.

تعریف دامپینگ در بازرگانی و تجارت که در فارسی به رقابت مکارانه و یا تبعیض در قیمت ها گفته می شود، این است، زمانی که کالایی را با هزینه ای کمتر از قیمت تمام شده آن فروخته و یا در بازارهای کشورهای دیگر به قیمت کمتر از بازار داخلی عرضه گردد، دامپینگ اتفاق افتاده است.

به طور مثال کالای X با هزینه 200 دلاری تولید شده و با قیمت 400 دلاری در همان کشور فروخته می شود. حال اگر این کالا در کشورهای دیگر با قیمت 100 دلار عرضه گردد، دامپینگ رخ داده است.

استراتژی و علل وقوع دامپینگ
سیاست کلی دامپینگ، به دست آوردن بازار با حذف رقبا است. مسلماً بیشتر مشتریان کالای ارزان تر را ترجیح خواهد داد. البته در بیشتر مواقع دامپینگ، هنگامی انجام می گیرد که کالای موردنظر از نظر کیفی پایین تر از دیگر کالاهای مشابه آن در بازار بوده و عملاً در رقابت سالم با دیگر رقبا از شانس زیادی برای فروش برخوردار نخواهد بود. بنابراین سعی می کنند با شکستن قیمت ها اقدام به جذب مشتری و فروش بیشتر کالای خود کنند.

1. در یک جمع بندی کلی می توان علت وقوع دامپینگ را در چهار دلیل زیر خلاصه کرد:
2.  حذف رقبا و به دست آوردن بازار حتی با پذیرش ضررهای کوتاه مدت
3. کاهش کالاهای دپو شده در انبارها
4.  در اختیار گرفتن بخشی از سهم بازار هدف کالای خود
5.  کاهش زیان های ناشی از کالاهای بی کیفیت غیرقابل رقابت و فروش

انواع دامپینگ
دامپینگ را بر اساس مدت زمان وقوع آن به سه گروه اصلی زیر تقسیم می نمایند:

1.  دامپینگِ بلندمدت (مستمر یا دائمی)
2.  دامپینگِ کوتاه مدت (مخرب یا غارتگر)
3.  دامپینگِ فصلی (تصادفی)

دامپینگِ مستمر چیست؟
این نوع دامپینگ، به دامپینگِ دائمی یا بلندمدت هم مشهور است، زمانی رخ می دهد که هزینه تولید کالایی با افزایش تولید کم می شود؛ از این رو می توان کالای فوق را در بازارهای خارجی به قیمت کمتر از بازار داخلی به فروش رساند. به عبارتی دیگر هنگامی که صنعتگر داخلی به دلیل عدم وجود هزینه صادرات کالا و نبود محدودیت های تجاری، کالای خود را در بازار داخلی بیشتر از بازارهای خارجی می فروشد که در آنجا رقبای قدرتمند خارجی وجود دارد. قیمت خودروهای داخلی نمونه بارز دامپینگِ مستمر در ایران بوده که قیمت خرید آن ها در خارج از کشور بسیار کمتر از داخل کشور است.

دامپینگِ مخرب چیست؟
در برخی مواقع شرکت های بزرگ تولیدی، به منظور حذف رقبای و یا از بین بردن صنعت داخلی یک کشور، کالای خود را موقتاً با قیمتی کمتر از قیمت داخلی و حتی پایینتر از هزینه تمام شده و با ضرر به فروش می رسانند. در این صورت دامپینگ کوتاه مدت یا غارتگر رخ داده است.

معمولا این نوع فروش برای مدت زمان کوتاهی خواهد بود و پس از حذف رقبا و انحصار بازار، کالا با سود کامل و قیمت بالاتر به فروش خواهد رسید. وجود پوشاک و دیگر کالاهای چینی بی کیفیت ارزان قیمت در بازار ایران از نمونه های عینی دامپینگِ مخرب یا کوتاه مدت در کشور ما به شمار می آیند.

دامپینگِ فصلی چیست؟
دامپینگِ تصادفی یا فصلی به معنای فروش کالایی با قیمت کمتر از بازار داخلی به طور اتفاقی در بازار خارجی به دلیل تغییر فصل است. این فروش تا زمانی ادامه خواهد داشت تا مازاد پیش بینی نشده کالا از انبار تخلیه شود. در واقع علت وقوع دامپینگِ فصلی این است که با فروش مازاد کالا با قیمت کمتر در بازار خارجی، قیمت کالا در بازار داخلی تغییر پیدا نکند.

تأثیرات دامپینگ در اقتصاد کشورها
مسلما هنگامی که در کشوری دامپینگ اتفاق می افتد، مصرف کنندگان و مشتریان آن محصول می توانند کالا را با هزینه ای ارزان تر از دیگر محصولات مشابه تهیه کنند و این مورد نقطه مثبت دامپینگ به شمار می آید.

علاوه بر این دیگر رقبا هم مجبورند برای خارج نشدن از بازار محصولات باکیفیت تر و ارزان تری تولید کنند که در هر حال هم باز به سود مصرف کننده خواهد بود.

اما از طرفی دیگر اثرات سو دامپینگ، بسیار بیشتر از فواید آن است. دامپینگ، سبب می شود که بنگاه های اقتصادی بزرگ واقع در کشورهای ثروتمند با ایجاد رقابت صوری و حیله گرانه، نبض بازارهای جهانی را به دست آورده و روز به روز بر ثروت خود بیفزایند؛ در مقابل کشورهای توسعه نیافته توان رقابت نداشته و فقر و بیکاری در بین مردم بیشتر خواهد شد.

آنتی دامپینگ چیست؟
تأثیرات نامطلوب دامپینگ بر اقتصاد کشورها و حتی تجارت جهانی سبب شد تا یک سری روش ها و ابزارهایی جهت مقابله با آن به وجود آیند که به آنتی دامپینگ، یا ضد دامپینگ شهرت دارند.

بدین منظور سازمان تجارت جهانی (WFO) طی یک توافق نامه انجام دامپینگ را ممنوع کرده و به کشورها این اختیار را داده در صورت اثبات انجام دامپینگ، برای جلوگیری از زیان صنایع داخلی خود یک سری محدودیت ها و مقررات تعریف و اجرا نمایند.

راهکار و استراتژی مقابله با دامپینگ در ایران
بر اساس مواد 10، 11 و 121 قانون امور گمرکی ایران و آیین نامه اجرایی آن، چنانچه قیمت یک کالا کمتر از قیمت واقعیش باشد و یا کالا دارای ارزش پایینی باشد، از آن کالا عوارض و حقوق گمرکی دریافت می شود تا خسارات ناشی از دامپینگ را جبران نماید.