انواع کشتی از نظر نوع کالا

کشتی های حامل کالاهای عمومی؛ کشتی کالای عمومی یا چندمنظوره (General Kargo) برای بارگیری و انبارکردن بسیاری از کالاها در اشکال مختلف از قبیل بشکه، عدل و پالت طراحی و ساخته شده اند. کالاها ممکن است محصولات جنگلی، کالاهای تولیدشده، ماشین آلات سنگین یا صنعتی، خودرو، کالاهای کیسه ای، مواد غذایی و کانتینر را شامل شوند. این قبیل کالاها را در انبارهای عمومی قرار می دهند که مخصوص کالای خاصی نیستند.

نقش کشتی های جنرال کارگو با ورود شناورهای فله بر رو به افول گذاشت و با پیدایش کشتی های کانتینری، تنزل جایگاه و نقش آن ها شتاب بیشتری یافت. کشتی های جنرال کارگو گرچه همچنان از نظر تعداد بیشترین شناورهای کالابر را در ناوگان جهانی شناورهای بازرگانی تشکیل می دهند، از نظر سایز به ندرت ظرفیتی بیش از 50 هزار TEU دارند و معمولاً کوچک تر از شناورهای تخصصی هستند که در حال جایگزین شدن آن ها هستند.

کشتی های فله بر خشک:
کشتی فله بر نوعی کشتی تجاری است که برای حمل محموله های بدون بسته بندی و کاملاً باز نظیر ذغال سنگ، سنگ آهن، سنگ های معدنی، کاکائو، گندم، جو و سایر غلات، کود شیمیایی، خوراک دام، آهن قراضه و سایر محموله های خشک کالا یا بار فله ای به کار می رود. کالا در این نوع کشتی ها با استفاده از تجهیزات ویژه، به آسانی و سریع بارگیری و چیدمان می شود.

تجهیزات زیادی برای تخلیه و بارگیری کالای فله وجود دارد که به گستردگی در بنادر استفاده می شوند، مانند پمپ ها، تسمه های نقاله، مکنده ها و.... این گونه کشتی ها از میانه سده نوزدهم کار خود را آغاز کردند.

امروزه کشتی های فله بر یک سوم ناوگان تجاری کشتی های جهان را تشکیل می دهند. ظرفیت آن ها از 10 هزار تا 364 هزار تن متغیر است. بلندترین کشتی حمل فله خشک 343 متر طول دارد. ویژگی بارز حمل ونقل کالای فله هزینه بسیار پایینی است که از طریق اقتصاد مقیاس حاصل می شود.

کشتی های نفتکش:
این کشتی ها برای حمل نفت و محموله های نفتی ساخته شده اند و سرعت بارگیری و تخلیه در این کشتی‌ها به دلیل استفاده از پمپ از کشتی های دیگر سریع تر است. به طور کلی، دو نوع تانکر نفت وجود دارد؛ تانکر نفت خام و تانکر فراورده های نفتی. سطح عرشه این کشتی ها از لوله ها و پمپ ها پوشیده شده که مخصوص حمل و انتقال نفت خام هستند. نفتکش های جدید پوشش های خاص برای جلوگیری از نشت نفت به آب دریا را دارند.

ظرفیت و اندازه این نفتکش ها متفاوت است، ولی برای طبقه بندی آن ها حدودی را تعریف کرده اند که بر حسب گنجایش نفت خام تقسیم بندی شده است. با استخراج روزافزون نفت و بنا به نیاز مبرم کشورهای صنعتی، پیشرفت صنعتی کشتی سازی به جایی رسید که در اوایل دهه هفتاد میلادی کشور ژاپن اقدام به ساختن نفتکش هایی به ظرفیت 500 هزار تن کرد و درحال حاضر برابر آمار و ارقام ارائه شده، نفتکش ها بالاترین درصد حمل ونقل دریایی را به خود اختصاص داده اند.

کشتی های رو - رو:
نوعی کشتی است که در طراحی آن امکان بارگیری و تخلیه خودرو، وسایل باربری جاده ای، چرخ بار و قطار از طریق شیب راهه در نظر گرفته شده است. این نوع کشتی طبقات مختلف و متحرک دارد که ارتباط این طبقات با بالابرهای مخصوص یا سطح شیب دار ممکن است.

کشتی های کانتینربر:
این کشتی ها برای حمل انواع محموله های با بسته بندی کانتینر ساخته شده اند. سهولت بارگیری و حمل کانتینرها امتیاز مهمی به حساب می آید.

تعداد زیادی از کشتی ها هستند که قابلیت حمل کانتینر را نیز دارند، اما وقتی از کشتی کانتینربر نام می بریم، منظورمان کشتی هایی است که فقط به کار حمل کانتینر پرداخته و شکل و ساخت انبارهای آن ها کاملاً سلول بندی شده باشد. ساختمان این کشتی ها مانند جعبه ای باز است که کانتینرها در آن به صورت ردیف ها و ستون های منظم چیده می شوند.

کشتی های مسافربری:
با گسترش صنعت گردشگری، در صنعت کشتی های مسافری هم پیشرفت چشمگیری ایجاد شده است. ایجاد تغییر در ساختمان کشتی ها از قبیل ایجاد استراحتگاه های مجهز و مدرن کشتی های مسافری با ظرفیت 4 هزار تا 60 هزار نفر حکایت از توفیق روزافزون این صنعت رو به رشد دارد.

انواع کشتی های مسافری:

• کشتی های بزرگ لاینر برای سفرهای طولانی.
• کشتی های فری برای سفرهای کوتاه.
• کشتی های تفریحی برای سفرهای دور و نزدیک.
• کشتی های LNG.
• کشتی تانکر طراحی شده برای حمل LNG یا گاز طبیعی است که با رشد بازار گاز طبیعی مایع در سطح جهان، به سرعت با افزایش تعداد آن ها روبه رو هستیم.

کشتی های یخچالی:
این نوع کشتی همان طور که از نامش پیداست، برای حمل کالاهایی همچون میوه، گوشت و مواد غذایی فاسدشدنی استفاده می شود و دارای انبارها با سردخانه های مخصوص و با برودت های متفاوت و متناسب با مواد فاسدشدنی است. بنادری که کشتی های یخچالی به آنها تردد می کنند باید امکانات ساحلی لازم را داشته باشند. با ورود کشتی های کانتینری که قابلیت حمل کانتینر یخچالی را نیز دارند تمایل بازار به سمت بازار کشتی های یخچالی بسیار کم شده است.

کشتی دوبه بر:
این کشتی برای حمل سایر شناورها مخصوصا دوبه ها طراحی شده و دارای جرثقیل برای بارگیری و تخلیه دوبه است. دوبه شناوری مکعب مستطیل شکل با فضای توخالی است که معمولاً موتور یا پیشرانه دیگری ندارد و آن را قایق یا شناوری دیگر روی آب می کشد یا به جلو می راند. دوبه برای حمل کالا در اسکله هایی با عمق کم و رودخانه هایی استفاده می شود که قابل کشتیرانی نیستند.

سهم ایران از بازار تولید و تأمین تجهیزات انواع کشتی های نامبرده:
امروزه، چین 34 درصد، کره جنوبی 35 درصد و ژاپن 13 درصد از بازار سفارشات کشتی سازی دنیا را در اختیار گرفته اند و ترکیه در همسایگی ما چهارمین کشتی ساز دنیا محسوب می شود؛ اما سهم ایران از ساخت کشتی در جهان کمتر از 0.3 است و فقط نیمی از ظرفیت این صنعت استفاده شده است و برای تأمین نیاز داخلی ناگزیر به شرکت های چینی و کره ای سفارش داده می شود. آمارهای به دست آمده نشان می دهد در چند سال گذشته کارخانه ها به طور متوسط نوزده فروند شناور با سایز متوسط ساخته و آب اندازی کرده اند که در مقایسه با سایر کشورهای منطقه بسیار ناچیز و اندک است.

این در حالی است که ظرفیت ساخت شناورهای متوسط در شیپ یاردهای کشور حدود چهل فروند در سال است. از سوی دیگر، سالانه حدود سی فروند شناور فلزی خارجی از سوی مالکان ایرانی خریداری و ثبت پرچم کشور می شود. به طور کلی می توان گفت بر خلاف سرمایه گذاری 2.2 میلیارد تومانی برای 3 هزار کیلومتر مرز آبی، به صنعت کشتی سازی به طور شایسته توجه نشده و ایران به عنوان کشوری که دارای مرزهای آبی گسترده است و امکان دسترسی آسان به آب های آزاد را دارد، در صنعت کشتی سازی در هیچ کدام از انواع شناورها پیشرفت چشمگیری نداشته است. ایران همواره کارگاه های کوچکی برای تعمیرات کشتی در کشور داشته است، اما هنوز سازندگان داخلی به باور درستی برای ساخت کشتی نرسیده اند.