مقایسه انواع روغن موتور و کارکرد آن در خودرو

آب و روغن؛ 2 مایع و سیالی هستند که در خودرو نقشی بسیار مهم را بازی می کنند و عدم کارایی هر کدام می تواند مشکلات و هزینه های بالایی را برای راننده به همراه داشته باشد. روغن موتور در کنار آب، نقش کمی نیز در خنک سازی پیشرانه دارد و تنظیم بودن آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

انواع روغن موتور
همان طور که گفتیم، روغن در کنار روانسازی قطعات و کاهش اصطکاک آنها، در خنک سازی پیشرانه و جمع کردن رسوب و براده های فلزی ناشی از کار موتور و دوده های احتراق درون آن نیز کارایی دارد. برای همین است که روغن ها دارای ویژگی های مخصوص به خود هستند.

با توجه به کارکرد های مختلف و مهم روغن می توانیم آن را خون خودرو بدانیم. روغن موتور ها به 3 دسته کلی از نظر ساختار ترکیبی و کارایی تقسیم بندی می شوند که همه ما کم و بیش آنها را دیده و یا نامشان را شنیده ایم منظورمان روغن های مینرال، سنتتیک و نیمه سنتتیک است.

روغن های مینرال
روغن های مینرال یا ارگانیک یا پایه معدنی که بر پایه نفت خام ساخته می شود، شناخته شده ترین نوع روغن برای ما هستند و از گذشته در خودرو ها مورد استفاده قرار می گرفته اند. روغن هایی که از دو نوع گفته شده دیگر نباشند، از این دست خواهند بود و معمولا روی جعبه و ظرف روغن های مینرال، چیزی از مینرال بودن آنها نوشته نشده که نشانگر مینرال بودن آن روغن است که با این حساب و کمی دقت، درمی‌یابیم که درصد بسیار بالایی از روغن های موجود در بازار از نوع مینرال هستند.

روغن های سنتتیک
روغن های سنتتیک یا همان نوع روغن های ساختنی، برخلاف نمونه قبلی که از تصفیه نفت خام و در جریان پالایش آن به دست می آیند، نبوده و یک نوع ساختنی هستند. به این معنی که این نوع روغن از ترکیبات شیمیایی و با استفاده از خواصی که به هیدروکربن ها داده می شود، ساخته می شوند و به همین دلیل است که با توجه به ساختار و مشخصاتی که هر کمپانی سازنده روغن موتور به کار می گیرد، تفاوت هایی با محصول کمپانی های دیگر در آن ایجاد می شود و هر کدام از انواع روغن های ساخت شرکت های گوناگون، به خاطر تفاوت در همین مواد تشکیل دهنده و ساختار، دارای خواص مخصوص به خود می شوند.

در میان همه این روغن ها، دسته ای از آنها که بر پایه و اساس Poly Alpha Olefins یا به اختصار PAO ساخته می شوند، به خاطر داشتن ترکیبات Esterها، کارکرد بالاتری دارند و برای استفاده در خودروهایی که با روغن مینرال سازگار شده اند، از انواع دیگر سنتتیک ها بهترند. روغن های سنتتیک دارای کارکرد به خصوصی هستند و در خودرو هایی که استفاده از این روغن ها برایشان سفارش شده است، باید مورد استفاده قرار بگیرند و استفاده از انواع دیگر، برای پیشرانه می تواند مضر باشد.

این روغن ها به خاطر داشتن ترکیبات پلیمری، عمر بالاتری دارند و به همین دلیل نیاز به تعویض آنها در کیلومتر های بالاتر اتفاق می افتد. ضمن اینکه دمای تحمل و سوختن بالاتری دارند و در دما های بالا، کمتر خاصیتشان دچار تغییرات می شود که از مهم ترین نتایج آن، میزان ناچیز تبخیر شدن آن در برابر روغن های دیگر است.

ضمن اینکه اکسیداسیون پایین تر این روغن ها، خورندگی آنها را به شدت پایین می آورد. این روغن ها، غیر سمی هستند و به راحتی در مسیر روغن کاری، جاری می شوند و همچنین به خاطر طراحی خاصشان، با وجود روانکاری عالی، اصطکاک کمتری با قطعات دارند و به همین علت مصرف سوخت خودرو را نسبت به نمونه های معمولی، پایین می آورند.

در کنار مزایای استفاده از این روغن ها مشکل قیمت بالا و سازگار نبودن با تمامی پیشرانه ها، به خصوص موتور های قدیمی از مهم ترین عیوب این دسته از روانکار هاست.

روغن های نیمه سنتتیک
این روغن ها بین روغن های مینرال و تمام سنتتیک قرار می گیرند و در اصل ترکیبی از آنها هستند که عملکردشان نه مانند روغن های مینرال ساده اند و نه دارای خواص سنتتیک ها هستند. اما به خاطر داشتن ترکیبات اضافه ای نسبت به مینرال ها، در دماهای بالا و شرایط سخت مانند دورهای بالای موتور، توانایی و تحمل بالاتری از خود نشان می دهند.

منظور از تحمل، مقاومت در برابر گرمای ناشی از کار زیاد و پاره شدن فیلم نازک پرده روغن است که روی یاتاقان ها و بین رینگ و پیستون قرار دارد.

چند نکته مهم
باید توجه داشته باشیم که روغن های سنتتیک، مینرال و نیمه سنتتیک، درست شبیه به بنزین سوپر و معمولی هستند. شما در خودرویی که سفارش شده است تا در آن فقط از بنزین سوپر استفاده کنید، در صورت ریختن بنزین معمولی به مشکل بر خواهید خورد و کارکرد پیشرانه خودرو به هم خواهد ریخت.

اما در خودرویی که باید در آن بنزین معمولی استفاده شود، اگر بنزین سوپر ریخته شود، مشکلی پیش نمی‌آید. برهمین اساس استفاده از روغن مینرال یا نیمه سنتتیک درون پیشرانه ای که باید در آن روغن تمام سنتتیک ریخته شود، ایجاد خرابی و اشکال می کند اما استفاده از روغن های سنتتیک یا نیمه سنتتیک درون پیشرانه های قدیمی که با روغن مینرال سازگار شده اند، از نظر مکانیکی اشکالی ندارد.

اما به خاطر دلایل فنی بهتر است که این کار انجام نشود؛ چرا که روغن های سنتتیک ممکن است با واشر‌ها و کاسه نمد و آب بند های این پیشرانه ها سازگاری نداشته باشد و باعث خرابی آنها شود. این روغن ها دارای ضخامت فیلم روغن کمتری هستند و ممکن است به همین خاطر در قسمت هایی مثل یاتاقان های خودرو های معمولی، نتوانند به خوبی روانکاری کنند.

پس همواره باتوجه به خودرو خود از روغن مناسب استفاده کنید. بهترین منبع هم برای آنکه بدانید از چه نوع روغنی استفاده کنید، دفترچه راهنمای خودرو است. البته این نکته را هم باید اشاره کنیم که روغن هایی با برند و نشان خاصی که توسط سازنده خودرو سفارش می شود (در اینجا منظور نام و نشان کمپانی سازنده روغن است و نه نوع آن)، بیشتر جنبه تبلیغاتی و همکاری با آنها را دارد و تا به حال دیده نشده که استفاده از روغنی متفاوت از سفارش شده کمپانی، ایجاد مشکل کند.

ضمن اینکه روغن های خوب و با کیفیت وطنی، از نمونه های گران قیمت خارجی، چیزی کم ندارند و فریب مارک های معروفی که تبلیغات گسترده ای دارند را نخورید، چرا که بسیاری از آنها در همین کشورمان یا در امارات متحده عربی ساخته و پر می شوند.

روغن موتور خوب، روغن موتور بد
یک روغن موتور خوب باید غلظت مناسبی داشته باشد یعنی نه بسیار روان باشد و نه بسیار غلیظ. لایه فیلم روغن روان سریع تر پاره می شود و زودتر دچار کاویتاسیون (حباب زدن و تبخیر شدن) می شود. از طرفی روغنی که غلظت بالایی دارد، به سختی در مسیر های روغن کاری جاری می شود و به اجزای سیستم مثل اویل پمپ ( پمپ روغن) فشار می آورد.

دیگر ویژگی روغن موتور خوب این است که باید به تدریج در موتور سیاه شود یعنی ظرفیت دریافت ناخالصی ها و دوده های حاصل از احتراق کم کم در بین مولکول های آن قرار بگیرد. عده ای بر این باورند که روغن موتور خوب باید زود سیاه شود تا نشان از کارایی بالایش باشد و یا بر عکس دیر یا حتی اصلا سیاه نشود که نشانگر مقاومت بالایش باشد.

در صورتی که روغن باید با دریافت ناخالصی ها تغییر رنگ دهد و آرام آرام سیاه شود. درمورد زمان تعویض روغن هم توجه کنید که روغن موتور را معمولا هزار کیلومتر زودتر از زمانی که برایش ذکر شده است، تعویض کنید؛ چرا که خودرو مدت زمان زیادی را نیز در ترافیک و به صورت درجا روشن است و کار می کند درحالی در کیلومتر ماشین محاسبه نمی شود.

فیلتر روغن هزینه ای ندارد، پس با هر بار تعویض روغن، آن را نیز نو کنید و از یکی در میان کردن تعویض آن خودداری نمایید. فیلتر محل جمع شدن ناخالصی هاست، پس هرچه سریع تر باید با نمونه سالم عوض شود تا در کیفیت روغن جدید نیز اثری نگذارد. از موادی که به روغن موتور اضافه می شوند تا غلظت آنها را بالا ببرد، جدا پرهیز کنید.

این مواد کارایی نداشته و شاید حتی با روغن موتور شما نیز ناسازگار باشد. از ترکیب چند روغن با هم خودداری کنید. ممکن است روغن ها دارای تفاوت هایی با هم باشند و در کارایی هم اختلال ایجاد کرده و اثر نامطلوبی بر جای بگذارند.

نکته بعدی هم این است که از روغن های تصفیه شده به هیچ وجه استفاده نکنید. این روغن ها برای خودرو های امروزی مناسب نیستند و تقلب های گسترده ای در بازار از آنها صورت می گیرد.

حتی الامکان از روغن های فله ای استفاده نکنید و هنگام باز کردن پلمپ 4 لیتری ها، به سلامت این پلمپ بسیار دقت کنید و هر چند روز یک بار سطح روغن خودرو خود را چک کنید. این کار ضرر ندارد و می تواند مشکل خودرو شما را زودتر از موعد نشان دهد.