اجزای گیربکس

اجزای گیربکس

دسته دنده
دسته دنده، دم دستی ترین قطعه از سیستم گیربکس است که به صورت یک میله فلزی در داخل کابین نمایان شده و محل دنده های مختلف (از دنده 1 تا عقب)، مدلی شبیه H دارد البته در خودروهای اتوماتیک داستان کاملا متفاوت است و حتی شاید خبری از دسته دنده به صورت فلزی نباشد.

میل ماهک
پس از دسته دنده، میل ماهک قرار دارد که از یک سر به دسته دنده و از سر دیگر به ماهک وصل است. مکانیزم حرکت میل ماهک می تواند به صورت یکی از موارد زیر باشد:

•  دستی
• الکتریکی
• خلائی
• هیدرولیکی

با توجه به آنکه در حال حاضر مکانیزم حرکت میل ماهک به صورت دستی یا الکتریکی می باشد صرفا به بررسی این دو مورد می پردازیم.

روش دستی
در روش دستی، تعویض دنده توسط راننده صورت می گیرد که بسته به خودرو می تواند تعداد متفاوتی داشته‌باشد به عنوان مثال در یک خودرو 4 سرعته (4 دنده)، به میل ماهک وجود دارد که یکی از آن ها جهت جابه جایی کشویی دنده 1 و 2، میل ماهک دوم برای جابه جایی کشویی دنده 3 و 4 و میل ماهک آخری جهت دنده عقب به کار می رود.

روش الکتریکی
اساس کار این روش بر روابط الکترومغناطیسی استوار است بدین ترتیب که در این نوع جعبه دنده ها مگنت‌هایی با هسته های آهنی وجود دارند که به ماهک ها در ارتباط بوده که تعدادی سیم پیچی نیز در جعبه دنده قرار دارند و همواره صرفا یکی از این سیم پیچی دارای جریان الکتریکی و انرژی بوده و مسیر جریان سایر سیم پیچی ها مسدود است.

قطعات گیربکس
در این بخش قصد داریم به برخی قطعات گیربکس اشاره کنیم که دانستن اطلاعاتی در مورد ان ها می تواند به افزایش عمر هر یک از این قطعات کمک کند.

ماهک
ماهک، قطعه ای کمانی شکل است که با حرکت آن، کشویی دنده حرکت کرده و در نتیجه چرخ دنده مد نظر وارد کار شده و سرعت خودرو تغییر می نماید. حرکت ماهک نیز از طریق میل ماهک و بر اساس روش های فوق الذکر تامین می گردد. پرواضح است که بازای هر میل ماهک، یک ماهک در گیربکس وجود دارد.

کشویی دنده
کشویی دنده هم در قسمت داخلی و هم خارجی دارای شیار است. شیار بیرونی مخصوص ماهک بوده و شیارهای داخلی نیز جهت ارتباط با چرخ دنده ها تعبیه شده است. با اعمال تغییر دنده، ماهک بر روی شیار بیرونی کشویی قرار گرفته و کشویی نیز در ارتباط با چرخ دنده مذکور قرار گرفته و در نهایت کشویی و چرخ دنده هم سرعت می شوند.

یکی از مشکلاتی که می تواند در فرآیند تعویض دنده رخ دهد حرکت همزمان دو ماهک است که باعث می شود دو دنده جعبه دنده، همزمان وارد مدار شوند و این موضوع یعنی در خروجی باید همزمان دو دور متفاوت وجود داشته باشد که عملا شفت خروجی نمی تواند به صورت همزمان، با دو سرعت متفاوت دوران کند؛ در نتیجه برای جلوگیری از این امر مکانیزمی تحت عنوان مکانیزم محدودکننده ماهک طراحی شده است تا مانع از قفل جعبه دنده و آسیب های احتمالی گردد.

چرخ دنده
چرخ دنده ها را شاید بتوان مهم ترین جزء گیربکس دانست که در خودروهای سواری بر اساس دو مفهوم راستای انتقال توان و فرم دندانه تقسیم بندی می شوند. از لحاظ راستای انتقال توان، چرخ دنده ها به سه دسته ذیل تقسیم می شوند:

• موازی محور
• عمود محور
•  محور متنافر

چرخ دنده ها به لحاظ فرم دندانه نیز به دو نوع دندانه ساده و مارپیچ تقسیم می شوند.
با توجه به آنکه گیربکس یکی از حیاتی ترین سیستم های منصوبه در خودرو است باید نسبت به نگهداری آن بسیار اهتمام نموده و نهایت دقت را در این زمینه داشت. بدین منظور به موارد ذیل دقت نمایید:

تعویض روغن گیربکس:
روغن گیربکس که به واسکازین نیز معروف است عمدتا باید در هر 30 هزار کیلومتر تعویض شود که البته این عدد کلی بوده و چنانچه تعویض دنده با دشواری یا با صداهایی جیغ مانند همراه باشد معمولا بیانگر زمان تعویض واسکازین است؛همچنین تغییر رنگ واسکازین به حالت تیره و یا بوی سوختگی از دیگر نشانه های آن است که زمان تعویض واسکازین فرا رسیده است.

نشتی واسکازین:
نشتی واسکازین می تواند مشکلات بسیار جدی را به دنبال داشته باشد چراکه منجر به افزایش اصطکاک بین قطعات مختلف شده و در نتیجه فرسودگی زودرس آن ها را به دنبال خواهد داشت.

کندی شتاب خودرو:
کند بودن خودرو یکی از مواردی است که می تواند از مشکل در گیربکس باشد.

لرزش خودرو هنگام تعویض دنده:
این مورد که بیشتر در خودروهای دنده اتوماتیک شایع است نشان از مشکلی در فرآیند تعویض دنده دارد و باید توسط کارشناس متخصص بررسی شود.

افزایش غیرطبیعی دور موتور:
چنانچه با این مورد مواجه هستید به احتمال زیاد چرخ دنده ها دچار لغزش می شوند و برای بررسی دقیق تر باید به یک مکانیک خبره مراجعه نمایید.