برخورد صاعقه به هواپیما

اگر تجربه این را داشته اید که در زمان پرواز صاعقه ای به هواپیما برخورد کند، حتما احساس رعب و وحشتی که به شما انتقال داده شده را هرگز فراموش نمی کنید. زمان برخورد صاعقه به هواپیما همه مسافران و کادر پرواز یک صدای بلند و ترسناکی را می شوند که شاید در آن لحظه خیال این به سرشان بزند که حتما یک جای هواپیما سوراخ شده و یا آتش گرفته است؛ اما سوال اینجاست که آیا برخورد صاعقه آنقدرها که ترسناک است، خطرناک نیز هست؟ با هم در زینگ می خواهیم همه چیز را در مورد برخورد صاعقه به هواپیما به بحث بگذاریم، با ما همراه باشید.

لحظه برخورد صاعقه به هواپیمایی که شما را حمل می کند، حتما لحظه نگران کننده ای خواهد بود. شما راحت روی صندلی خود نشسته اید، به موسیقی گوش می دهید، در حال خواب هستید و یا کتابی را با آرامش می‌خواهد که ناگهان آسمان روشن می شود و یک خط پر نور با هواپیما برخورد می کند. خب! حتما متوجه خواهید شد که صاعقه ای به خاطر شرایط آب و هوایی به هواپیما برخورد کرده است. اما آیا واقعا نیاز است که نگران شوید، منتظر ماسک اکسیژن باشید و یا به دنبال جلیقه نجات بگردید؟

در ماه سپتابر 2017، یک پرواز نیوزیلندی که به ولینگون می رود، با صاعقه ای برخورد کرد و به خاطر آن مجبور شد تا به عنوان یک «اقدام احتیاطی» به آکلند برگردد و شرایط را به خاطر استانداردهای پرواز بررسی کرده تا بتواند دوباره به میسرش برگردد. مسافران به یک هواپیمای دیگر انتقال داده شدند و به رغم اطمینان خطوط هوایی از این موضوع که برخورد رعد و برق بسیار معمول است، اما برخی از آن ها هنوز هم چنین شرایطی را برای بازگشتن به آسمان پر از صاعقه نگران کننده می دانند.

به طور معمول، صاعقه با بدنه (مثل نوک بال یا دماغه) برخورد می کند و جریان از بدنه فلزی عبور داده می شود، قبل از اینکه به جای دیگر مثلا دم هواپیما برسد و طبق گفته پاتریک اسمیت (خلبان و نویسنده کابین محرمانه) برخورد صاعقه به هواپیما خیلی بیشتر از آنچه که شما فکر می کنید اتفاق می افتد.

می توان گفت که یک جت مسافربری عادی به طور متوسط هر دو سال یک بار، به یک صاعقه برخورد می کند که هواپیماها با این اصل ساخته شده اند. هرچند وقت یک بار یک خرابی در پوشش بیرونی هواپیما اتفاق می افتد و شاید سیستم برقی آن نیز یک اسیب جزئی ببیند اما رعد و برق ها در بیشتر شرایط هیچ اثری از خود به جای نمی گذارند؛ حتی شاید شما متوجه آن هم نشوید.

پروفسرو مامو حداد (Mamu Haddad)، استاد و مدیر آزمایشگاه رعد و برق مورگان-بوتی دانشگاه کاردیف، که روی درک رعد و برق در مصالح ساخت هواپیما کار می کند، در ادامه توضیحاتی می دهد.

صحبت های مامو حداد: او می گوید، هواپیماهای مدرن از کامپوزیت سبک وزن کربنی پوشیده شده با یک لایه نازک مس ساخته شده اند، مثلا هواپیمای دریم لاینرز (Dreamliners) و ایرباس A350 (Boeing Airbus A350) این ساخت را دارند و به عنوان یک قفس فارادی خوب عمل می کنند؛ به این معنی که فضای داخل فلز (یعنی جایی که شما نشسته اید)، از جریان الکتریکی محافظت می شود.

مهم تر این است که تانک های سوخت در بال ها در معرض هیچ جرقه های رعد و برق نیستند - به این خاطر است که فلزات اطراف، اتصالات ساختاری، درهای دسترسی، دریچه ها و سرپوش های سوخت باید قادر باشند تا در برابر هر گونه سوختگی از برخورد صاعقه به هواپیما مقاومت کنند؛ دمای این برخورد می تواند تا 30، 000 درجه سانتیگراد است.

برخورد صاعقه
برخوردها معمولا زمانی اتفاق می افتند که یک هواپیما از میان ابرهای کومه ای بارا و در فاصله بین 2 تا 5 کیلومتری زمین (6500 تا 16500 پایی) از زمین، در حال حرکتند. پروفسور حداد نیز مانند پاتریک اسمیت اعتقاد دارد که مسافران و کادر پرواز در این شرایط نیازی به نگرانی ندارند.

رعد و برق می تواند تا 200 هزار آمپر باشد، معمولا در برخی از مواجهه ها شما ممکن است که صدای خفیفی بشنوید و یا نوری را در خارج از هواپیما ببینید، اما در بیشتر شرایط شما چیزی احساس نخواهد کرد. نقطه ای در هواپیما که صاعقه با آن برخورد کرده شاید به مقدار کمی آب شود اما صنعت هواپیمایی تا حد زیادی محتاط است و آزمایشات اولیه هواپیما به قدری سفت و سخت هستند که مسافران در چنین شرایطی در معرض هیچگونه ریسکی قرار نگیرند.

حادثه های ناگوار
همانطور که گفتیم برخورد صاعقه به هواپیما در اکثر شرایط بدون اثری اتفاق می افتد، اما خب در طول تاریخ چند برخوردی که منجر به حادثه های ناگوار شده نیز وجود دارد. در ژانویه 2014، پس از آنکه یک هواپیمای سبک متعلق به Intan Angkasa Air توسط رعد و برق سقوط کرد، چهار نفر کشته شدند. بمبنگ اروان (Bambang Ervan) سخنگوی وزارت حمل و نقل اندونزیایی، به یک سایت خبری در استرالیا گفت که هر چهار نفر در هواپیما در همان لحظه کشته شدند.

در سال 2010، وقتی یک بوینگ 737-700 از باگوتا با صاعقه برخورد کرد، به سه قسمت تبدیل شده و در جزایر سن آندرس کارائیب سقوط کرد که طی این حاثه 2 نفر کشته شدند. در آن زمان، کارشناسان هوانوردی احتمال می دادند که دلیل این حادثه اصلا رعد و برق نبوده باشد، اما ترکیب آن با تغییر جهت سریع جهت باد می تواند باعث شده باشد که هواپیما سقوط کند. یک تجربه ناگوار دیگر که منجر به مرگ 81 نفر شد، در سال 1963 اتفاق افتاد. طی این حادثه در مریلند، برخورد صاعقه به بال هواپیما باعث شد که بال آتش بگیرد و این بوینگ 707 سقوط کند.

سقوط هواپیمای اندونزیایی بعد از برخورد با صاعقه
اما به طور کلی، حادثه هایی که مرگبار نبودند به لطف ارزیابی های امنیتی مدرن، امروزه رایج تر هستند. پاتریک اسمیت تجربه نزدیکی با رعد و برق داشته، زمانی که او کاپیتان پرواز یک هواپیما 37 صندلی بوده است. او می‌گوید:

رعد و برق از یک ابر کوچک کومه ای بارا شروع شد و به دماغه هواپیما برخورد کرد اما چیزی که ما احساس کرده و شنیده بودیم کمی بیشتر از یک صاعقه کوچک بود. هیچ چراغ هشدار دهنده ای روشن نشد و هیچ ژنراتوری نیز از کار نیوفتاده بود. در آن لحظه مکالمه هایی که بین ما رد و بدل می شد از این چند جمله خارج نبودند:

• اون چی بود؟
• نمی دونم
• رعد و برق؟؟؟
• احتمالا!

مکانیک ها بعدا یک لکه سیاه کوچک جلوی هواپیما پیدا کردند. معمولا بعد از برخورد صاعقه به هواپیما اقدامات احتیاطی صورت گرفته و هواپیما به طور کلی بررسی می شود. اگر هم آن هواپیما پرواز بعدی داشته باشد، معمولا پرواز به تاخیر افتاده و یا مسافران به هواپیمای دیگری منتقل می شوند.