ترک خوردن بلوک سیلندر

کمتر کسی است که اهمیت ضد یخ و ضد جوش برایش آشکار نباشد. اما باز با این حال اتفاق می افتد کسانی از ریختن ضد یخ درون سیستم خنک کاری موتور غفلت می کنند و در سرمای زمستان، با ترکیدن بلوک موتور، خرج و دردسر بسیار زیادی برای خود درست می کنند. ترکیدن موتور به معنی درز باز کردن در آن و اختلال در کار دیگر بخش هاست و این ترکیدن می تواند شدت و ضعف داشته باشد.

یک موتور ترکیده که حالا دوخته شده است، حتی در صورتی که دارای کارکرد مناسب و درستی باشد، باز هم در لبه تیغ خراب شدن قرار دارد و از هر نظر هر خریدار و آدم اهل فنی، یک مورد مردود شده به حساب می آید. پس بهتر است تا با این اتفاق و این اصطلاح بیشتر آشنا شویم.

یکی از عباراتی که در آگهی خودرو های قدیمی به چشم می خورد «موتور بدون ترکیدگی و دوخته شدن» است. اما این عبارت چه معنی دارد و چه راهکاری؟ همان طور که می دانیم، موتور از دو قسمت اصلی بلوک سیلندر و سرسیلندر تشکیل شده است و این دو بخش، قسمت های دیگر را در بر دارند. مشکل ترکیدگی هم ممکن است در بلوک سیلندر رخ دهد و هم در سرسیلندر. اما این مشکل معمولا در بلوک سیلندر رو به بیرون دیده می شود ولی در سرسیلندر ممکن است بین خانه ها (سیلندر) اتفاق بیفتد و یا در سرسیلندر مثل کف آن و بین لبه های سوپاپ ها، جای شمع، بین خانه ها و... رخ دهد.

ترکیدن علل و عوامل مختلفی دارد؛ گرم شدن بیش از حد موتور، سرد شدن ناگهانی موتور که ممکن است با تابیدگی سرسیلندر نیز همراه باشد و ترک های ریزی در سرسیلندر ایجاد کند، ضربه خودرن سرسیلندر یا بلوک موتور مثلا حین تعمیر و البته شایع ترین علت آن که یخ زدگی است. بسیاری از موتور هایی که از ناحیه بلوک سیلندر دچار ترک می شوند، به علت یخ زدگی آب درون موتور در هوای سرد زمستان است که این اتفاق نیز همیشه از ناحیه مجاری گردش آب اتفاق می افتد.

هوای سرد زمستان باعث کاهش دمای آب می شود و چون ضد یخ درون سیستم خنک کاری موجود نیست و یا به میزان کافی درون رادیاتور ریخته نشده است، آب با کاهش دما افزایش حجم پیدا می کند و باعث ترکیدن بلوک موتور و یا حتی سر سیلندر ( بسته به نوع موتور) می شود.

این ترکیدن می تواند هم به صورتی باشد که آب به شکل کمی اما محسوس به بیرون درز پیدا کند و هم می تواند فقط باعث لب باز کردن بلوک یا سرسیلندر شود. ترکیدگی ها نیز معمولا بر اساس نوع موتور متفاوت است؛ یعنی در موتور های قدیمی آمریکایی این ترکیدن در ناحیه بلوک بیشتر اتفاق می افتد و یکی از شایع ترین مشکلات این موتور ها خصوصا در ساخته های AMC است اما نکته مشترک همه آنها، درز باز کردن راهگاه آب به بیرون از موتور است.

البته باید متذکر شویم که بد ترین حالتی که ممکن است اتفاق بیفتد نیز ترکیدن بلوک موتور آن هم از قسمت جداره داخلی سیلندر است که باعث می شود تا کمپرس موتور از سیلندر به راهگاه آب نفوذ کند. این اتفاق شوم هم باعث افت توان موتور می شود و هم اینکه نیاز به تعویض بلوک موتور پیدا می کند که به خاطر باز و بست دوباره همه قطعات موتور که معمولا نیاز به تعویض آنها هم خواهد شد، هزینه های زیادی به دنبال خواهد داشت.

راه تشخیص ترکیدگی
اگر ترکیدگی و پارگی موتور زیاد باشد و به چشم دیده شود، نیاز به انجام آزمایش خاصی نیست اما گاهی اوقات این پاره شدن بسیار جزئی است و آب به میزان کمی از سیستم خنک کاری کم می شود و یا اصلا این ترکیدگی دیده نمی شود. برای این کار معمولا بلوک موتور باز می شود تا در بیرون آزمایش ها انجام شود. اما همیشه بهتر است تا اول در صورتی که حس می شود تا ترکیدگی از درون سیلندر ها اتفاق افتاده است، با استفاده از فشار سنج که به جای شمع ها بسته می شود، فشار درون یک سیلندر اندازه گیری شود.

هرچند که این افت فشار می تواند به خاطر خرابی واشر سر سیلندر، ضعف رینگ های کمپرسی و یا خط افتادن روی جداره سیلندر و... نیز باشد اما در صورت بروز این عیب، اختلاف فشار یک سیلندر با خانه بعدی بیش از حد مجاز و خارج از عرف خواهد بود. راه دیگری که برای تشخیص ترکیدگی انجام می شود، استفاده از فشار آب گرم و یا هوای فشرده است. هر چند که راه و روش استاندارد، استفاده از اشعه X است که البته در کشور ما این راه اصلا مرسوم نیست.

راه حل ترمیم پارگی موتور
برای رفع عیب این اتفاق راه های مختلفی وجود دارد اما نکته جالب اینجاست که این راه ها همگی یک درمان موقت هستند و همیشه مالک پس از مدتی اقدام به تعویض بلوک موتور و یا سرسیلندر و یا کل موتور می کند. خودرویی که قرار است سریعا فروخته و به نوعی خریدار بد شانس درگیر این مشکل شود، با یک درمان سرپایی مداوا می شود. اما تعویض بلوک موتور نیز هزینه های زیادی در پی دارد و مهم تر اینکه نیاز به انجام کار های قانونی برای تغییر شماره موتور و کوبیدن شماره قبلی یا یک شماره جدید در سند خودرو دارد.

اما گاهی مواقع دیده می شود که هزینه های باز کردن، دوختن و تعمیر یک موتور، از خرید یک موتور کارکرده اما سالم و بدون نیاز به تعمیر بیشتر است و بسیاری از افراد اقدام به خرید یک موتور کارکرده اما سالم می کنند؛ چرا که معمولا با باز کردن یک موتور نیاز به تعمیر و تعویض دیگر قطعات نیز خواهد شد.

یک راه سرپایی استفاده از پودر های حاوی گرد فلزات است که در بازار موجود است و اسامی مختلفی دارد هر چند که همه آنها را با نام های واندربل و واندرسیل می شناسند اما این پودر اسامی مختلفی دارد و توسط کمپانی های مختلفی تولید می شود. این پودر را از درب رادیاتور درون سیستم خنک کاری می ریزیم.

با گرم شدن موتور و آب درون آن، دانه های این پودر های فلزی درون ترک قرار می گیرند و آنجا را پر می کنند. راه دیگر استفاده از چسب های مخصوص است. هر چند گفته می شود با استفاده از چسب هایی مثل چسب دوقلو، چسب هل و یا چسب آکواریوم می توان این عیب را رفع کرد اما این چسب ها در برابر حرارت زیاد پس از مدتی از بین می روند و مشکل سر باز می کند.

چسب چدن و آلومینیوم گزینه بهتری است. اما اگر ترک زیاد باشد، با این کار ها نمی توان جلوی آن را گرفت خصوصا که وقتی دریک قطعه فلزی، ترک جوانه زد پس از مدتی و به خاطر سرد و گرم شدن قطعه، ترک ایجاد شده کم کم پیشروی می کند و زیاد می شود. در این حالت دو راه خواهیم داشت؛ جوش فلزی و دوختن و حتی ترکیبی از هر دو.

برای جوش دادن با استفاده از سیم جوش مناسب که با بدنه بلوک موتور و یا سرسیلندر همخوانی داشته باشد، اقدام به جوشکاری قسمت ترکیده می کنند.

این قسمت اگر دارای ترک زیاد باشد، بعد از جوشکاری اقدام به دوختن آن نیز می شود.برای دوختن از یک قطعه فلزی دیگر روی قسمت جوشکاری شده استفاده می شود و سپس این قطعه فلزی که معمولا یک ورق مناسب است، با پیچ و سوراخ کاری به بدنه بلوک موتور ثابت می شود و نقش یک رفوگری و پینه را بازی خواهد کرد.