اتحادیه آ س آن

کشورهای اندونزی، مالزی، فیلیپین، سنگاپور و تایلند اعضای اولیه آ.سه.آن بودند و بعدها با پیوستن برونئی دارالسلام، کامبوج، لائوس، میانمار و ویتنام تعداد اعضای آن به ده کشور افزایش یافت. تسریع رشد اقتصادی، پیشرفت اجتماعی و تکامل اجتماعی - فرهنگی اعضا در کنار حفظ ثبات منطقه ای و ایجاد سازوکاری برای حل‌وفصل اختلافات میان اعضا به طرق صلح آمیز اهداف اصلی این سازمان را شکل می دهند.

کشورهای آ.سه.آن حدود یازده میلیون کیلومترمربع مساحت دارند، که سه درصد تمام خشکی های زمین است و آب های منطقه ای آن مساحتی تقریباً سه برابر بزرگ تر از مساحت خشکی های این اتحادیه را شکل می‌دهند. جمعیت این اتحادیه 625 میلیون نفر است که 8.8 درصد جمعیت جهان به شمار می رود. تولید ناخالص داخلی این سازمان در سال 2017 به بیش از 2.8 تریلیون دلار افزایش یافت و اگر مجموعه کشورهای آ.سه.آن را یک کشور در نظر بگیریم، در جایگاه ششمین اقتصاد بزرگ جهان پس از آمریکا، چین، ژاپن، هند و آلمان قرار می‌گیرد. انتظار می رود آ.سه.آن تا سال 2020 جایگاه پنجمین اقتصاد بزرگ جهان را کسب کند. این اتحادیه با چین، بنگلادش، هند، تیمور شرقی و گینه نو مرز مشترک و با هند، چین و استرالیا نیز مرز آبی دارد.

اتحادیه آ.سه.آن توانسته است، خود را به عنوان بستری برای همگرایی و همکاری تثبیت کند و در کنار دیگر ملل آسیایی در راستای یکپارچگی، رفاه، توسعه و ثبات در منطقه جنوب شرق آسیا، که از مناطق مهم اقتصاد جهانی به شمار می رود گام بردارد. کشورهای جنوب شرق آسیا به دلیل تنوع قومی، زبانی و مذهبی فراوان، وجود نیروی کار ماهر، سرمایه گذاری خارجی مناسب، فعالیت شرکت های برتر بین المللی و قرار گرفتن در مسیر تجارت بین المللی، به درستی خود را در مدار اقتصاد جهانی وارد کنند و به در پیش گرفتن راهبرد توسعه صادرات در حوزه اقتصاد سیاسی، در چند دهه گذشته عملکرد بسیار مناسبی در حوزه اقتصاد داشته باشند و میلیون ها نفر از مردم خود را از فقر نجات دهند، یک طبقه متوسط بسیار بزرگ و قدرتمند ایجاد کنند و اکنون از شرایط بسیار مناسبی برای رقابت در بازار جهانی برخوردار باشند.

درحالی که عمده تمرکز این اتحادیه بر توسعه همکاری ها با کشورهای آسیایی بوده، اما درعین حال ارتباطاتی با دیگر بخش های جهان نیز برقرار کرده که موافقت نامه های تجارت آزاد با کشورهای متعدد بارزترین مثال آن به شمار می روند. آ.سه.آن تاکنون کشورهای چین، کره جنوبی، ژاپن، استرالیا، زلاندنو و هند موافقتنامه تجارت آزاد منعقد کرده است و مذاکرات برای دستیابی به موافقتنامه ای مشابه با اتحادیه اروپا نیز در جریان است.

اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا به منظور همگرایی بیشتر منطقه ای در سال 1997 گفتگوهایی را به سه کشور جمهوری خلق چین، ژاپن و کره جنوبی در راستای تقویت همکاری ها و روابط دوجانبه شروع کرد، که حاصل آن شکل گیری گروه «آ.سه.آن + 3» بوده است. پس از این، «نشست شرق آسیا» که هند، استرالیا و زلاندنو را نیز دربر می گرفت شکل گرفت، که پیش زمینه شکل گیری جامعه شرق آسیا براساس الگوی اتحادیه اروپا بوده است. اتحادیه آ.سه.آن در سال 2006 موفق به جایگاه عضویت ناظر سازمان ملل متحد شد و این اتحادیه نیز در پاسخ، موقعیت «شریک همکار» را به سازمان ملل اعطا کرد.

«آ.سه.آن + 6» نیز با حضور هند، استرالیا و زلاندنو شکل گرفت. قانونی کردن روابط این کشورها در چارچوب مذاکرات برای تشکیل «مشارکت جامع اقتصادی منطقه ای» ادامه یافته است، که یک موافقت نامه تجارت آزاد پیشنهادی شامل شانزده کشور آ.سه.آن + 6 است.

اتحادیه ملل جنوب شرق آسیا بر پایه سه ستون اصلی شکل گرفته است: جامعه سیاسی - امنیتی آ.سه.آن؛ جامعه اقتصادی آ.سه.آن و جامعه اجتماعی - فرهنگی آ.سه.آن.

این اتحادیه تلاش کرد، با تشکیل جامعه اقتصادی مشترک در سال 2015 به سمت همگرایی اقتصادی گام بردارد و براساس آن یک بازار مشترک تأسیس شد، که تعرفه های واردات میان اعضا را ظرف مدتی مشخص به حداقل کاهش خواهد داد. رشد میانگین اقتصادی اعضای آ.سه.آن از 1989 تا 2009 بین 3.8 الی 7 درصد بود. این میزان رشد اقتصادی از رشد میانگین کشورهای سازمان همکاری های اقتصادی آسیا - پاسیفیک (اپک) در همین دوره که (%2.8) به مراتب بالاتر بود. رشد اقتصادی آ.سه.آن در سال 2017 برابر 5 درصد بوده است.

منطقه تجارت آزاد آ.سه.آن (آفتا) در 28 ژانویه 1992 با هدف ارتقای جریان آزاد کالاها میان کشورهای عضو تشکل شد و شامل یک نظام تعرفه ترجیحی مشترک است. در زمان امضای این موافقت نامه، آ.سه.آن دارای شش عضو بود و بعدها به ترتیب ویتنام در سال 1995، لائوس و برمه در سال 1997 و کامبوج نیز در سال 1999 به آن پیوستند. قدم بعدی آ.سه.آن می تواند ایجاد بازار واحد، منطقه اقتصادی رقابتی، منطقه توسعه اقتصادی برابر و منطقه ای کاملاً ادغام شده در اقتصاد جهانی باشد.

در حال حاضر اندونزی، تایلند، فیلیپین، سنگاپور، مالزی و ویتنام به ترتیب از نظر تولید ناخالص داخلی بزرگ ترین اقتصادهای منطقه آ.سه.آن به شمار می روند. در حال حاضر چین، ژاپن، آمریکا، اتحادیه اروپا، کره جنوبی، تایوان، هنگ کنگ، استرالیا و هند بزرگ ترین شرکای تجاری آ.سه.آن محسوب می شوند.

نشست وزرای اتحادیه ملل جنوب شرق آسیا در پنجاهمین سالگرد تأسیس این سازمان قرار است، هفته جاری در مانیل پایتخت فیلیپین و با حضور وزرای امور خارجه بسیاری از کشورهای بزرگ جهانی ازجمله روسیه و آمریکا برگزار شود. اجلاس رهبران کشورهای عضو آ.سه.آن نیز قرار است در سال جاری برگزار شود و رئیس جمهور آمریکا نیز قول داده است در آن شرکت کند. تلاش کشورهای مختلف برای برقراری و تقویت روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای عضو این اتحادیه نشان دهنده اهمیت و جایگاه قابل ملاحظه آن در معادلات اقتصادی جهانی و همچنین آینده آن در اقتصاد جهانی است. بر اساس برخی پیش بینی های صورت گرفته، توسط مؤسسات مالی و پولی، اندونزی به عنوان بزرگ ترین اقتصاد آ.سه.آن تا سال 2050 به یکی از ده اقتصاد بزرگ جهان تبدیل خواهد شد.

به طورکلی انتظار می رود آ.سه.آن در آینده به یکی از بازیگران اصلی اقتصاد و تجارت جهانی تبدیل شود و باتوجه به موقعیت راهبردی آن بر سر راه یکی از اصلی ترین مسیرهای انتقال کالا و انرژی بین شرق و غرب، اهمیت آن همچنان حفظ شود. نیروی کار جوان و تحصیل کرده، سرمایه گذاری مناسب، وجود نخبگانی با درک و نگرش مشترک در کشورهای عضو، تعهد اعضا به اهداف مشترک اتحادیه و اتخاذ راهبردهای مناسب تجاری و اقتصادی در آینده زمینه ساز پیشرفت های هرچه بیشتر این منطقه خواهد شد، که انتظار می رود همگرایی فزاینده آن را به سمت تشکیل اتحادیه پولی و مالی مشترک و سایر نهادهای مشترک سیاست گذاری و فراملی سوق دهد.

وزرای امور خارجه کشورهای آ.سه.آن با انتشار بیانیه ای در اجلاس مانیل خواستار اجتناب از نظامی کردن دریای چین جنوبی شدند و موافقت کردند، در گفتگوهای آتی با چین بر سر اختلافات ارضی دو طرف بر مبنای شروط موردنظر چین مذاکره کنند که این موضوع یک پیروزی دیپلماتیک قابل توجه برای پکن محسوب می شود.