نقش حمل ونقل در زنجیره لجستیک

لجستیک در تعبیر عمومی یک فن نظامی تلقی می شود، اما در این مبحث صرفا جنبه جابه جایی بار را دارد.
لجستیک رسالت تسهیل و ساده کردن ارتباطات انسانی را در راس قرار داده است، پس لجستیک باید در معیار منطقه ای و از دیدگاه موقعیت جغرافیایی و نیز از نظرگاه زیربناهای مقررات در این راستا قدم بردارد. در تمام شاخه های لجستیک، ترابری و حمل ونقل نهادی ترین عامل آن است. برخی مفاهیم لجستیک برای درک بهتر:

الف: مفهوم مدیریت زنجیره تامین و لجستیک
لجستیک در مدیریت زنجیره تامین به این معنی است که کارایی جریان رو به جلو و رو به عقب و همچنین ذخیره کالا ها، خدمات و اطلاعات از ابتدا تا نقطه پایان برای تامین نیازمندی های مشتریان را برنامه ریزی و کنترل می‌کند.

گستره های مدیریت لجستیک عبارت است از:

1. لجستیک داخل مرزهای یک کشور
2. لجستیک داخلی
3. لجستیک خارج از مرزهای کشور

اما در کل لجستیک به معنای فعالیت های هماهنگی است که برای بررسی، تحقیق، مطالعه و برآورد نیازهای اولیه در زمینه وسایل، تجهیزات، تأسیسات، ماشین، ابزار آلات و قطعات از هر نوعی و همه امور مربوط به تهیه و تولید، بیمه، انبارداری، حمل ونقل، توزیع و نظارت بر موارد فوق انجام می گیرد.

ب: لجستیک و حمل ونقل در جهان
نحوه عملکرد حمل ونقل بیانگر تأثیر و میزان جابه جایی تولیدات است و پیشرفت در امور فنی و مدیریتی باعث بهتر شدن سیستم جابه جایی و سرعت ارسال و راحت تر شدن امور حمل ونقل می شود.

حمل ونقل یک بخش اصلی در به کارگیری لجستیک با تدارکات است. پس درنتیجه یک سیستم کارآمد برای تامین ارتباطات بخش های تولید، نیاز به مجموعه ای از چهارچوب های مشخص دارد؛ اما یک سیستم حمل ونقل مناسب در فعالیت های تدارکات منجر به تأثیرگذاری لجستیک با کمتر شدن هزینه های عملیات و بیان کیفیت خدمات می شود.

برای بهتر شدن سیستم حمل ونقل باید دستگاه های دولتی و خصوصی با هم همکاری داشته باشند تا سیستم لجستیک بازدهی بهتری داشته باشد.

1-ت-هزینه حمل ونقل کالا در لجستیک،
حمل ونقل مهم ترین شاخه در سیستم اقتصادی لجستیک است به طوری که بیشتر هزینه ها در لجستیک مربوط به حمل ونقل می شود.

بر اساس گفته شورای ملی مدیریت توزیع کشور استرالیا؛ هزینه های حمل ونقل شامل 44% از مجموع هزینه های لجستیک و 6٫5% از سود عایدی در فرایند لجستیک است؛ اما هزینه های لجستیک در حمل ونقل هوایی نشان می دهد که بیشترین هزینه (29٫4%) در بخش حمل ونقل صورت می گیرد و شامل هزینه امور دفتری، انبارداری، بسته بندی و مدیریت، جابه جایی داخلی می باشد. به طور کلی در کشور های پیشذفته یک سوم هزینه های لجستیک در حمل ونقل شامل هزینه های پیمایش، کانتینر، پالت، ترمینال و نیروی انسانی است.

در سیستم لجستیک حمل ونقل یکی از عوامل محدود کننده در تعیین بازارها هدف است پس درنتیجه مشخص است که حمل ونقل نقش مهمی در میزان منافع محصول دارد.

2-ت-هزینه حمل ونقل و مد بهینه جابه جایی کالا در لجستیک،
حمل ونقل نوع ویژه ای از تولیدات است که برخلاف اصول جاری در تولید کالاهای اقتصادی در یک نقطه مشخص مکانی مستقر نیست. اهمیت بنادر، ایستگاه های راه آهن و… به عنوان مرکز فعالیت های حمل ونقل مستقیما در ارتباط با دیگر نقاط حمل ونقل در دنیا است. حجم زیادی از درآمد حمل ونقل در ترمینال ها است که در کل خود ترمینال ها هم هزینه هایی را دارند تا بتوانند در بهبود ارائه خدمات موفق باشند.

درنتیجه حمل ونقل نوعی از تولید است که در مقایسه با باقی تولیدات اقتصادی، غیر قابل ذخیره کردن است و مصرف آنی دارد. مهم تر اینکه بازده حمل ونقل دارای سیر صعودی بوده و با افزایش بهره برداری، مقدار تولید افزایش می یابد. انواع هزینه ها:

1. هزینه های ثابت: مثل هزینه های استهلاک فنی سرمایه های اولیه، ساخت و نگهداری ترمینال ها و راه ها، مالیات و عوارض گمرکی است؛ که بر اساس کیفیت به دو نوع تقسیم می شود، اول هزینه های ثابت سرمایه ای که شامل سرمایه گذاری مجدد و هزینه های استهلاک وفرسودگی وسایل نقلیه و ساختمان های مربوطه می شود. دوم هزینه های ثابت روزمره دستمزدها، انبارداری، گمرک، بازرسی، مدیریت و … است.
2. هزینه های جاری یا متغیر: شامل هزینه هایی که در ترمینال یا در طول مسیر پدید می آید که می توان به دو گروه تقسیم کرد، اول، هزینه های متغیری که به طور مطلق با مسافت طی شده مرتبط است؛ یعنی هرقدر که مسافت طی شده زیاد باشد هزینه های متغیر هم افزایش پیدا می کند، مثل هزینه های سوخت و عوارض. دوم، هزینه های جداگانه که به مسیر طی شده ارتباط ندارند مانند عوارض گمرکی و استفاده از ترمینال ها.
3. در فرایند لجستیک با انتخاب مدهای مختلف حمل ونقل هزینه های کلی تغییر پیدا می کند؛ اما در کل حمل ونقل جاده ای مجموع هزینه های لجستیک را کاهش می دهد به این صورت که در این نوع حمل ونقل هزینه های انبارداری وترمینالی وجود ندارد و همه هزینه ها در طول مسیر دقیق محاسبه می شود.

ث: لجستیک و حمل ونقل در ایران
با بررسی وضعیت اقتصادی به این تنیجه می رسیم که در ایران بحث مشتری مداری و کیفیت و ارائه خدمات به شکل مطلوب انجام نمی گیرد پس باید تولید کنندگان راه حل های عملیاتی و اجرایی مناسبی را ارائه دهند.

بر اساس مطالعات صورت گرفته در کشورهای مختلف، از کل هزینه های لجستیکی در هر کشور، 62% آن متعلق به بخش حمل ونقل، 34% به بخش نگهداری موجودی و انبارداری و 4% مربوط به مدیریت و کنترل لجستیک است.

در حال حاضر 6 تا 7 درصد قیمت کالاها در جهان متأثر از هزینه های حمل ونقل است اما در ایران این عدد 12% است. متوسط سهم هزینه های لجستیکی از قیمت تمام شده محصولات در جهان بین 7٫9 تا 3٫11 درصد و در ایران 4٫19% از قیمت تمام شده است. پس در صورت مدیریت فعالیت های لجستیکی در ایران می توان کاهش 8 تا 10 درصدی هزینه های لجستیکی از قیمت تمام شده را شاهد بود که درنتیجه قیمت تمام شده محصولات ایرانی را تضمین می کند.