دینام خودرو و نحوه عملکرد آن

وقتی صحبت از خودرو و مشکلات و خرابی خودرو می شود باید به یاد داشت که تمامی مشکلات در خودرو از ایرادات جزیی که جدی گرفته نمی شوند آغاز و به مشکلی بزرگ تبدیل می شوند، مشکلات دینام در خودروها ممکن است خود را به شکل روشن شدن چراغ دینام بر روی داشبورد که این چراغ شبیه یک باتری است و عبارت ALT یا GEN مشخص می گردد، یا ممکن است چراغ های جلو کم نور شوند و آمپرها بلرزند. یا بوی بد سیم سوز و یا صدای ناهنجار آغاز گردد تمامی این مشکلات می تواند از خرابی دینام باشد. و اگر به آن بی توجهی کنید، ممکن است باعث بروز مشکلاتی جدی بشود، از استارت نزدن گرفته تا از کار افتادن کامل خودرو. با این که دینام دستگاه نسبتاً ساده ای است و از چند بخش کوچک تشکیل شده است، ولی نقشی حیاتی ایفا می کند.

داخل دینام، روتور درون یک میدان مغناطیسی می چرخد و جریان برق تولید می کند. این جریان برق به تجهیزاتی نظیر چراغ های جلو و تجهیزات برقی-هیدرولیکی و برف پاک کن منتقل می شود. دینام همچنین باتری را به طور کامل شارژ می کند و نیروی لازم برای روشن کردن خودرو را در اختیار آن می گذارد. از آن جایی که دینام به سیستم های دیگر خودرو متصل است و برای آن ها حیاتی است، هر مشکل مکانیکی که در خودرو پیش بیاید، می تواند بر عملکرد آن تأثیر بگذارد و باعث شود مشکلات دیگر هم خوب تشخیص داده نشوند.

روی صفحه کیلومتر بیشتر خودروهایی که در دهه اخیر ساخته شده اند، یک چراغ هشدار دهنده وجود دارد که روشن شدن آن نشان دهنده وجود مشکل در دینام است. در بسیاری از خودروها، این چراغ شبیه یک باتری است و عبارت ALT یا GEN را نشان می دهد که هر دو به معنای دینام است. بسیاری از افراد وقتی روشن شدن این چراغ را می بینند، فکر می کنند باتری مشکلی پیدا کرده است و رسیدگی به آن را به بعد موکول می کنند ولی دلیل واقعی روشن شدن چراغ این نیست. این چراغ به کامپیوتری متصل است که میزان ولتاژ خروجی از دینام را بررسی می کند.

اگر ولتاژ خروجی از دینام از محدوده تعیین شده بالاتر یا پایین تر برود، چراغ روی داشبورد روشن می شود و هرگاه مقدار ولتاژ به محدود تعیین شده برگردد، چراغ خاموش می شود. وقتی خرابی دینام در مراحل اولیه باشد، چراغ چشمک زن است و چند ثانیه روشن و دوباره خاموش می شود. گاهی اوقات هم فقط وقتی که لوازم برقی مثل چراغ های جلو فعال می شوند، روشن می شود. گاهی اوقات هم وقتی برف پاک کن را روشن می کنید، چراغ روشن می شود. در این صورت می توانید برف پاک کن را خاموش کنید و به راه تان ادامه بدهید.

شاید در نگاه اول، مشکلی جدی به نظر نرسد ولی چراغ هشدار دهنده دارد کارش را درست انجام می دهد. برق خروجی بیشتر دینام ها بین 13 تا 14.5 است و طوری طراحی شده اند که میزان برق خروجی را دائم در همین سطح نگه دارند. وقتی چراغ های جلو، برف پاک کن، رادیو ضبط، گرم کن صندلی و گرمکن شیشه عقب و سایر تجهیزاتی که برق بیشتری مصرف می کنند روشن باشند، دینام مجبور است بیشتر کار کند تا ولتاژ مورد نیاز این دستگاه ها را در اختیارشان بگذارد. اگر دینام با حداکثر توانش کار نکند یا ولتاژی بیش از حد از آن خواسته شود، ممکن است میزان ولتاژ از محدوده تعیین شده بالاتر یا پایین تر برود و منجر به روشن شدن چراغ بشود.

از آن جایی که دینام نیازهای برقی خودرو را تأمین می کند، وقتی کارایی آن پایین بیاید، دستگاه های برقی هم خوب کار نمی کنند. در این صورت ممکن است چراغ های جلو و چراغ های روی داشبورد، کم نور و یا به شدت پرنور بشوند. تجهیزات دیگر، مانند گرمکن صندلی ها و شیشه های برقی هم ممکن است خوب کار نکنند.

برداشت درست راننده از این علامت ها به چند عامل بستگی دارد. اولین عامل این است که آیا دینام هنوز برق تولید می کند و برق تولیدی در محدوده تعیین شده قرار دارد یا نه؟ عامل دیگر این است که خودرو چطور برنامه ریزی شده است.

بیشتر خودروسازان به ترتیب اولویت، مواردی در برنامه هایشان تعریف کرده اند که هنگام بروز مشکل در دینام، هشدارهایی بدهند. این موارد بیشتر بر اساس ایمنی خودرو هستند. برای مثال، قبل از این که چراغ های جلو کم نور یا خاموش شوند، گرم کن صندلی و رادیو ضبط خاموش می شود. دلیل این کار این است که راننده باید بتواند در صورت بروز مشکل، خودرو را کنترل کند و آن را نگه دارد و در چنین مواقعی گرم کن صندلی یا رادیو ضبط اهمیت چندانی ندارد.

همه این حواس به کار گرفته می شوند تا توجه راننده جلب بشود. این هشدارها مثل چراغ هشدار دهنده واضح و آشکار نیستند ولی می توانند به راننده اخطار بدهند که برای دینام مشکلی پیش آمده است که در زیر به چند مورد از مواردی که می تواند نشان از خرابی دینام خودرو باشد اشاره می کنیم:

1.  بیشتر مکانیک ها می گویند وقتی مشتری هایشان با مشکلات مربوط به دینام مواجه می شوند، کاپوت را بالا می زنند تا ببینند آیا تسمه ای در رفته است، دسته موتور پاره شده یا قسمتی از موتور از کار افتاده است. خوردگی و پوسیدگی تسمه ها می تواند نشانه ای از بروز مشکل در آینده باشد.
   از طرفی، سفتی و شلی تسمه دینام باید مناسب باشد تا دینام درست کار بکند. سفت بودن بیش از حد هم مانند شل بودن می تواند نا مناسب باشد. چک کردن سفتی تسمه دینام می تواند نشان بدهد مشکلی وجود دارد یا خیر.
2.  بیشتر راننده ها می گویند قبل از این که مشخص شود دینام مشکلی پیدا کرده است، صدای غرغر یا جیغ به گوش شان رسیده است. دینام به وسیله تسمه ای به حرکت در می آید که به فولی سر میل لنگ متصل است.
   فولی دینام معمولاً دو یا سه برابر سریع تر از میل لنگ می چرخد تا هنگامی که سرعت خودرو پایین است یا درجا کار می کند، نیرویی که دینام لازم دارد را در اختیارش بگذارد. خود فولی دینام نیز روی یک شفت قرار دارد که یاتاقان ها یا بوش هایی آن را نگه می دارند. اگر فولی دینام با تسمه تراز نباشد، یا بوش ها و یاتاقان ها فرسوده شده باشند، شنیدن جیغ و غرغر باعث می شود بفهمید مشکلی وجود دارد.
3.  بوی سیم یا لاستیک سوخته، اغلب مربوط به وجود مشکل در دینام می شود. اگر فولی دینام تراز نباشد و یا نتواند آزادانه بچرخد، تسمه اصطکاک بیشتری پیدا می کند و باعث می شود بوی لاستیک سوخته به مشام برسد. در صورتی که دینام بیش از حد داغ شده باشد بوی سیم سوخته استشمام می شود. بهتر است بدانید، دینام داغ ولتاژ برق بالاتری به طرف روتور و استاتور می فرستد.

اگر دینام مشکلی نداشته باشد، روشن نشدن خودرو علامتی است از این که مشکلی در سیستم استارت خودرو شما وجود دارد. وقتی سوئیچ را می چرخانید، صدای تلق تلق به گوش می رسد ولی هیچ اتفاقی نمی افتد. بعد از مدتی، حتی همان صدا هم قطع می شود. معمولاً مسبب این مشکل، خوابیدن باتری است و اولین سوالی که به ذهن راننده می رسد این است: " چرا باتری خوابیده است؟ وقتی دینام خوب کار نکند، باتری مجبور است به جای این که به عنوان یک انباره عمل کند، جریان برق بیشتری از دینام بیرون بکشد تا ضعف دینام را جبران کند.

در این صورت حتی بهترین باتری هم در نهایت از کار خواهد افتاد و راننده بد شانس را میان راه خواهد گذاشت. باتری خودروها برای آن طراحی نشده اند که مدتی طولانی از برق شان استفاده شود. باتری برای این طراحی شده است تا برق لازم برای استارت زدن اولیه را در اختیار خودرو قرار بدهد و بقیه کار را به قسمت های دیگر بسپارد.

تشخیص یک باتری خوابیده بسیار آسان تر از تشخیص دینام از کار افتاده است. خودرو را با هل دادن روشن کنید، سپس وایرهای باتری را بردارید. کمی صبر کنید. اگر دینام نتواند سیستم را شارژ کند، خودرو خیلی زود خاموش خواهد شد و مشخص خواهد شد مشکل از کجاست. اگر ماشین روشن بماند و درجا کار کند، پس به احتمال زیاد مشکل از باتری است.

البته باید توجه داشته باشید باتری خوابیده باید برای مدتی طولانی زیر شارژ قرار بگیرد و دینام هر چقدر هم شدید کار کند نمی تواند آن را شارژ کند. باتری را می توان با استفاده از اهم متر تست کرد. بیشتر تعمیرگاه‌ها ابزارهایی برای تست کردن وضعیت و ظرفیت شارژ باتری ها دارند.

در صورتی که اتصالات شل یا قطع شده باشند، باید همه موارد مربوط به دینام را چک کنید. ممکن است تسمه ها مشکلی نداشته باشند و هیچ مورد آشکار دیگری هم دیده نشود ولی باتری خوابیده باشد. در این صورت، دینام برق تولید می کند ولی برق تولید شده جایی نمی رود. جریان برقی که دینام تولید می کند توسط سیم هایی بلند و کوتاه منتقل می شود. هر مشکلی در رابطه با سیم ها یا اتصالات پیچ بیاید، می‌تواند جریان برق را کم یا به کلی قطع کند.

در صورت وجود مشکل در سیم ها و اتصالات، گاهی اوقات چراغ ها پرنورتر می شوند چون دینام برق بیشتری تولید می کند تا بر مشکل غلبه کند. در این حالت، بوی سیم داغ شده هم استشمام می شود. اگر نقص در اتصالات ادامه پیدا کند، و مقاومت بالا برود، حرارت تولید می شود، درست همانطور که المنت برقی یک بخاری با ایجاد مقاومت در برابر جریان برق، حرارت تولید می کند.

مشکل دیگری که ممکن است به وجود بیاید، در مورد دیود یکسو کننده دینام است. دینام، طی سه مرحله، جریان برق متناوب (AC) تولید می کند، ولی تجهیزات برقی خودرو با برق مستقیم (DC) کار می کنند. کار دیوید یکسو کننده این است که برق AC را به برق DC تبدیل کند. اگر این قسمت حیاتی درست کار نکند، برقی که دینام تولید می کند، نمی تواند مورد استفاده قرار بگیرد.

برخی از موارد خرابی دینام شامل:

• از بین رفتن زغال دینام، که با تعویض آن مجددا به کار می افتد.
• خراب شدن آفتامات دینام که تنظیم کننده برق آن است و در صورت خرابی، دینام کار نمی کند.
• سوختن سیم پیچ داخلی دینام که در این صورت نیاز به تعویض کل دینام است.

با توجه به اهمیت دینام در تامین برق اتومبیل بازدید دوره ای تسمه آن و جلوگیری از نوسان برق ناشی از خراب بودن فیوزها و یا سیم کشی اتومبیل، توصیه می‌شود. فروش خودرو، لازم به توضیح است که بر مبنای آمپر مورد نیاز اتومبیل شما و قطعات برقی آن خروجی آمپر دینام ها متفاوت است که حتما باید بر مبنای استاندارد کارخانه اتومبیل خود، دینام جایگزین را تهیه کرد.