اقتصاد ژاپن

کشور ژاپن در سال 2010 سومین قدرت اقتصادی دنیا (پس از آمریکا و چین) بوده و در آسیا نیز رتبه دوم را از این لحاظ داراست. این کشور دارای منابع طبیعی خیلی محدودی است و اکثر جزایر و خاک آن کوهستانی و آتشفشانی است؛ ولی با همکاری های دولت در بخش صنعت و نیز سرمایه گذاری گسترده در فناوری های پیشرفته، ژاپن به عنوان یکی از پیشگامان عمده در صنعت و تکنولوژی دنیا شناخته شده است.

صادرات بخش عمده ای از درآمدهای اقتصادی ژاپن را تشکیل می دهد و آمریکا با 22٫7%، چین با 13٫1% و کره جنوبی با 7٫8% عمده ترین شرکای تجاری این کشور هستند. محصولات صادراتی عمدهٔ ژاپن شامل تجهیزات حمل و نقل، اتومبیل، صنایع الکترونیک، ماشین آلات الکتریکی و صنایع شیمیایی هستند.

در بخش صنایع ژاپن به عنوان یکی از پیشرفته ترین کشورها در زمینه تولید اتومبیل، تجهیزات الکترونیکی، ماشین ابزار، فولاد و فلزات غیرآهنی، کشتی سازی، صنایع شیمیایی و نساجی و نیز صنایع غذایی فرآوری شده به شمار می آید. این کشور دارای چندین شرکت بین المللی با مارک های معتبری همچون تویوتا، میتسوبیشی، هوندا، سونی، نیسان، سیتی زن و… است.

بنا به گزارش صندوق بین المللی پول در اواسط آوریل 2006، ژاپن با رشد اقتصادی 2/8 درصد پیش بینی شده برای سال 2006، همردیف کشورهای غربی و در مقام بالا قرار دارد. چنین نتیجه ای حاصل صادرات به کشورهای درحال توسعه مانند چین (که رشدش به 9/5% رسیده)، طرح دولتی و بی سابقه قانون مندسازی، سطح بالای تحقیق و توسعه، سرمایه گذاری بر روی آموزش و همچنین تعدیل نسبی ارزش دادن به سهام داران است.

ژاپن رشد اقتصادی بالایی را در دهه های 1960 تا 1980 تجربه کرده است. رشد ژاپن در دهه 1960 به طور میانگین 10%، در دهه 1970 به طور متوسط 5%، و در دهه 1980 به طور میانگین 4% رشد داشت. رشد اقتصادی ژاپن در دو دهه اخیر به شدت کاهش یافته است به طوری که در دهه 1990 به طور میانگین 1٫5% بوده است. تلاش های دولت ژاپن برای ایجاد رشد اقتصادی در این دو دهه عمدتاً با شکست مواجه شده و رشد اقتصادی ژاپن همچنان پایین است.

رتبه بندى درآمد ناخالص ملی (2006، بانک جهانى)

ارزش کل مبادلات تجاری (2006، وزارت اقتصاد، تجارت و صنایع)
واردات: 579010 میلیون دلار امریکا
تجهیزات و ماشین آلات: 5/28%، انواع سوخت طبیعی: 7/27%، مواد غذایی: 5/8%، مواد شیمیایی: 3/7%، منسوجات: 1/5%

صادرات: 646693 میلیون دلار
تجهیزات و ماشین آلات: 7/68%، مواد شیمیایی: 9%، محصولات فلزی: 7/7%

شرکای اصلی تجاری (2006، وزارت اقتصاد، تجارت و صنایع)
واردات: آسیا (6/43%)، خاورمیانه (8/18%)، امریکای شمالی(4/13%)،
اتحادیه اروپا(3/10%)
صادرات: آسیا (5/47%)، امریکای شمالی (24%)، اتحادیه اروپا(5/14%)

تولید ناخالص ملی: 4308 میلیارد دلار - سرانه 33828 دلار
اشتغال: کشاورزی 4 درصد - صنعت 28 درصد - خدمات 65 درصد - بیکار 4 درصد
صادرات عمده: تجهیزات حمل و نقل، ماشین آلات مکانیکی، مواد شیمیایی، لوازم الکتریکی، فلزات
مقاصد صادرات: آمریکا 22 درصد - چین 13 درصد - کره جنوبی 8 درصد - تایوان 7 درصد - هنگ کنگ 6 درصد
واردات عمده: محصولات ماشین آلات و تجهیزات - مواد سوختی و معدنی - مواد خوراکی - مواد شیمیایی - مواد اولیه
منابع واردات: چین 20 درصد - آمریکا 13 درصد - کره جنوبی 5 درصد - استرالیا 4 درصد - تایوان 4 درصد.

صادرات بخش عمده ای از درآمدهای اقتصادی ژاپن را تشکیل می دهد و آمریکا با 7/22 درصد، چین با 1/13 درصد و کره جنوبی با 8/7 درصد عمده ترین شرکای تجاری این کشور هستند. محصولات صادراتی عمده ژاپن شامل تجهیزات حمل ونقل، اتومبیل، صنایع الکترونیک، ماشین آلات الکتریکی و صنایع شیمیایی هستند. در بخش صنایع ژاپن به عنوان یکی از پیشرفته ترین کشورها در زمینه تولید اتومبیل، تجهیزات الکترونیکی، ماشین ابزار، فولاد و فلزات غیرآهنی، کشتی سازی، صنایع شیمیایی و نساجی و نیز صنایع غذایی فرآوری شده محسوب می شود. این کشور دارای چندین شرکت بین المللی با مارک های معتبری همچون تویوتا، هوندا، سونی، نیسان، سیتی زن و... است.

چنین نتیجه ای حاصل صادرات به کشورهای در حال توسعه (مانند چین که رشدش به 5/9 درصد رسیده)، طرح دولتی و بی سابقه قانونمندسازی، سطح بالای تحقیق و توسعه، سرمایه گذاری روی آموزش و همچنین تعدیل نسبی ارزش دادن به سهامداران است.ژاپن رشد اقتصادی بالایی را در دهه های 1960 تا 1980 تجربه کرده است.

رشد ژاپن در دهه 1960 به طور متوسط 10 درصد، در دهه 1970 به طور متوسط 5 درصد و در دهه 1980 به طور متوسط 4 درصد رشد داشت. رشد اقتصادی ژاپن در دو دهه اخیر به شدت کاهش یافته است، به طوری که در دهه 1990 به طور متوسط 5/1 درصد بوده است. تلاش های دولت ژاپن برای ایجاد رشد اقتصادی در این دو دهه عمدتا با شکست مواجه شده و رشد اقتصادی ژاپن همچنان پایین است.در نتیجه فاجعه اخیر زلزله و سونامی هولناک 11 مارس، 10 درصد ارزش دارایی های ژاپن در بازار سرمایه این کشور از بین رفت که این رقم معادل 20 درصد تولید ناخالص داخلی ژاپن بوده و مقدار آن به یک تریلیون دلار بالغ می شود.

کارشناسان بر این باورند که این زلزله در کوتاه مدت تأثیرات منفی زیادی بر رشد اقتصادی ژاپن خواهد داشت، اما در بلندمدت به نفع اقتصاد این کشور تمام می شود، چرا که اجرای پروژه های زیر ساختی موجب افزایش اشتغال و رشد اقتصادی خواهد شد.اکنون شرکت های بزرگ ژاپنی مثل تویوتا و سونی، با بحران عجیبی روبه رو شده اند. سونی فعالیت شش کارخانه بزرگ خود در شمال ژاپن را متوقف کرده است. شرکت تویوتا نیز سه کارخانه تولیدی خود را تعطیل کرد. شرکت های خودروسازی هوندا و نیسان نیز به ترتیب فعالیت دو و چهار کارخانه بزرگ خود را متوقف کرده اند.

مهم ترین مشکل فعلی ژاپن از هم گسیختگی زنجیره عرضه برخی از صنایع است که برای ادامه فعالیت به مواد اولیه، قطعات و نهاده های تولید نیاز مبرم دارند و از سویی بسیاری از واحدهای تولیدکننده قطعات اتومبیل و لوازم الکترونیک که در مناطق آسیب دیده قرار دارند تولیدات خود را اجبارا کاهش داده اند.البته صندوق بین المللی پول اعلام کرد: اقتصاد ژاپن به حد کافی نیرومند است که بتواند هزینه های بازسازی خرابی های زلزله و سونامی اخیر را تامین نماید. بانک مرکزی ژاپن نیز در پی سقوط شدید شاخص های سهام، مبلغ 15 تریلیون ین (معادل 183 میلیارد دلار) به اقتصاد این کشور تزریق نموده است.