توسعه اقتصادی ژاپن و علل کلیدی آن

آمریکا در ابتدای راه در اوت 1945 پس از یکسری بمباران سراسری و بالاخره بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی، ژاپن را به تسلیم واداشت. پس از این شکست ژاپن با بیش از 13 میلیون نفر بیکار مواجه بود و کمبود مواد غذایی به شدت احساس می شد. تورم در حدی بود که حقوق افراد، مکفی مخارج جاری نبود و افراد برای سیر کردن شکم خود اقدام به فروش دارایی خود کرده بودند. برای کالاهی ضروری بازار سیاه درست شده بود و قیمت ها 30 تا 60 برابر قیمت رسمی دولت بود. درمورد برنج این رقم به 150 برابر نیز رسیده بود. جنگ برای ژاپن به جز 8 میلیون نفر کشته و زخمی به بهای ویرانی 25% از دارایی های غیرنظامی ونابودی 41٫5% از ثروت ملی تمام شد.

ژاپن بازسازی شده پس از جنگ جهانی دوم، با داشتن 3.0% از خاک کره زمین توانسته 24% از تولید جهانی را به خود اختصاص دهد. این کشور به رغم شهرنشینی متراکم نسبتاً از جرم و جنایت به دور مانده است. نسبت سرقت در ژاپن در مقایسه با آمریکا چیزی کمتر از 0.7% است. پیشرفت اقتصادی ژاپن چنان چشم گیر بود که در مقطعی آمریکایی هارا به انتقاد از سخت کوشی، کم مصرفی و حجم کلان پس انداز ژاپنی ها واداشت! عوامل رشد و آنچه تصویر ویران ژاپن 1945 را به ژاپن ابرقدرت اقتصاد امروز مبدل کرده است، فرایندی است که عده ای آن را معجزه اقتصادی نامیده اند. لیکن این معجزه واقعیت و درسی آموزنده برای کشورهایی است که هنوز خود را در کاغذ بازی غرق کرده اند.

تقدس سرزمین به شکل افراطی اش تا برتری نژادی ژاپنی ها هم کشیده شده بود. دولت ژاپن آئین (شینتو) را به نقطهٔ قوت مردم تبدیل کرده بود و در سال1913 به منظور تجمع تمامی افراد وگروه ها، طی تبلیغات وسیع اعلام کرد که شینتو یک نهاد ملی با هویت تاریخی و معنوی است و هرکس بدون توجه به ایدئولوژی و مرامش، به عنوان یک وظیفهٔ میهنی و نشانه ای از وفاداری و صداقتش به میهن، باید در معابد شینتو حضور یابد. در ساختار مدیریتی ژاپن، زمانی که همه کشورها با شور و اشتیاق فراوان اقدام به برگزاری دوره ای مدیریت MBA می کردند مکتبی را با عنوان مکتب مدیریت ژاپنی به وجود آورد. وقتی در سال 1945 پیام تسلیم امپراتوری ژاپن قرائت شد، هیچ کس انتظار آن را نداشت که ژاپن به این سرعت تسلیم شود. غرور ملی ژاپنی ها اجازه نمی‌داد تسلیم دشمنی شوند که حتی از طریق زمینی وارد خاک آنها نشده است. هنوز انگیزه ادامه جنگ وجود داشت (5000 افسر ژاپنی پس از قرائت بیانیه تسلیم، خودکشی کردند)؛ اما تسلیم ژاپن در واقع به نفع ژاپن تمام شد زیرا از وارد شدن خسارت عمده به زیر ساخت صنعتی کشور جلوگیری شد.

مطالب فوق نباید باعث فراموشی این نکته گردد که بسیاری از ارزش ها در ژاپن، همواره در جایگاه واقعی خود قرار داشتند. به طور مثال، سطح بالای سواد مردم، ژاپن را برای پیشرفت آماده کرد. در اوایل قرن نوزدهم، متوسط طول عمر و استانداردهای زندگی در ژاپن با کشورهای غربی چندان تفاوتی نداشت و به هیچ عنوان کم تر از آن ها نبود. ژاپن قبل از قرن نوزدهم کشوری واقعاً پیشرفته بود و پیشرفت امروز ژاپن، ادامهٔ همان وضعیت است. میزان این پیشرفت به حدی بود که ژاپن از اعضای دائم شورای اجرایی جامعهٔ ملل (که همتراز شورای امنیت سازمان ملل فعلی می گردد) شد.