اقتصاد تاجیکستان

تاجیکستان در میان 15 جمهوری سابق شوروی کمترین درآمد سرانه را دارد. پنبه مهم ترین محصول تاجیکستان است. منابع معدنی متنوع، ولی از نظر کمیت محدود شامل: نقره، طلا، اورانیوم و تنگستن می باشد. از نظر صنایع می توان به کارخانه آلومینیوم، تأسیسات نیروگاه آبی و کارخانه های کوچک که اغلب در زمینه صنایع سبک و فرآورده های غذایی فعالیت دارند، اشاره نمود.

پس از استقلال تاجیکستان، اوضاع اقتصادی این کشور به دلیل قطع شدن سوبسیدهای بودجه ای، بسیار وخیم شد. اقتصاد تاجیکستان بشدت طی 6 سال جنگ داخلی(1992تا1997) و از دست دادن یارانه های مسکو و بازارهای تولیدات خود ضعیف شده بود و 85 درصد مردم تاجیکستان به زیر خط فقر کشاند.

این کشور بسیاری از نیازهای اساسی خود را از طریق کمکهای بشر دوستانه بین المللی تامین می کند. تاجیکستان حدود 90 درصد از نیازهای انرژی خود را با واردات تامین می کند.

منابع عمده درآمد در تاجیکستان تولید آلومینیوم، پرورش پنبه و ارسال وجه از کارگران مهاجر تاجیک (که اکثرا در روسیه مشغول کار هستند) است. رودهای تاجیکستان مانند وخش و پانج پتانسیل بسیاری در تولید برق دارد و دولت این کشور بر جذب سرمایه برای پروژه ها، هم برای استفاده داخلی و صادرات برق، تمرکز کرده است.

با ذخایر اندک نفت و گاز طبیعی، منبع مهم دیگر برای انرژی جدای از نیروی برق-آبی، زغال سنگ است. منابع دیگر معدنی این کشور شامل طلا، نقره، اورانیوم و تنگستن می شوند. پنبه مهم ترین محصول کشاورزی در تاجیکستان است. غلات ( که بخش عمده ای از آن را گندم تشکیل می دهد)، سیب زمینی، سبزیجات (به خصوص پیاز و گوجه فرنگی)، میوه ها و برنج نیز از محصولات دیگر این کشور محسوب می شوند.

با وجود صنعت فعلی کشاورزی نیاز مبرمی برای گسترش آن احساس می شود. با این وجود، تاجیکستان بیش از نیمی از نیازهای غذایی خود را وارد می کند که قیمت ها را به دلیل هزینه های حمل و نقل بالا افزایش می دهد. حوزه دیگر و دارای پتانسیل بالا برای مخاطرات جدید در فضای کسب وکار تاجیکستان شامل صنعت توریسم، مالیه (تنها درصد کوچکی از سرمایه در حال حاضر از طریق سیستم بانکی جابه جا می شود) و هر نوع صنعتی که به یک نیروی کار ارزان، اما تحصیلکرده نیاز دارد، می شود.

تاجیکستان به دلیل توانایی های جغرافیایی و طبیعی خود، یکی از مناطق مهم اقتصادی در آسیای مرکزی محسوب می شود و از جایگاهی ویژه برخوردار است.

وجود شرایط ویژه طبیعی و آب وهوایی و علاقه مندی سنتی مردم سخت کوش تاجیکستان به کشاورزی از دیرباز تاجیکستان را به سرزمین پنبه کاران، باغ داران و انگور کاران تبدیل کرده است. علی رغم وجود کوه های بسیار در تاجیکستان و انجام کشاورزی در یک سوم پهنه آن دو سوم جمعیت آن در روستاها زندگی می کنند و به کشاورزی و صنایع وابسته به آن اشتغال دارند.

• درآمد سرانه: در سال 2004 مبلغ 309 دلار و در سال 2003 حدود 236 دلار بوده است.

• نرخ تورم: در سال 2005 به 5/7% و درسال جاری (2006) 7% پیش بینی شده است.

• سهم بخش های اقتصادی در تولید ناخالص داخلی: بخش کشاورزی 8/19% - بخش صنعت 1/18% - بخش خدمات 2/62% (2004).

آمار فوق گویای این است که اکثر واردات تاجیکستان از کشورهای مشترک المنافع انجام گرفته و به بیان ارقام، 65 درصد واردات تاجیکستان از این کشورهاست. درحالی که بخش عمده صادرات تاجیکستان به کشورهای غیرمشترک المنافع بوده است.

بودجه 
بودجه پیش بینی شده دولت برای سال 2005 در بخش درآمد بودجه حدود 399میلیون دلار (1میلیارد و 256 میلیون سامانی) می باشد که در مقایسه با بودجه سال 2004، 1/37% بیشتر است.

هزینه بودجه سال 2005 نیز حدود 410 میلیون دلار (1میلیارد و 291 میلیون سامانی) پیش بینی شده که حدود 11 میلیون دلار کسری بودجه را نشان می دهد. بودجه دولت برای سال 2004 در بخش درآمد 306 میلیون دلار و در بخش هزینه 314 میلیون دلار و کسر بودجه معادل 8 میلیون دلار بوده است.

بودجه پیش بینی شده برای سال 2006، درآمد بودجه 1 میلیارد 484 میلیون سامانی برآورد شده که بیش از 40 میلیون سامانی کسری بودجه دارند که امیدوارند از محل کمک ها و وامهای خارجی تامین گردد.

کمک و اعتبار
در اجلاس گروه مشورتی (می 2003) در تاجیکستان، کشورهای کمک کننده تعهد نمودند 900 میلیون دلار ظرف مدت سه سال به این کشور کمک نمایند. از مبلغ فوق 200 میلیون دلار کمک بشردوستانه، 400 میلیون دلار کمک توسعه ای (بلاعوض) و 300 میلیون دلار در قالب اعطای اعتبار امتیازی (concessional) می باشد.

در سال 2003 تاجیکستان از 40 کشور به ارزش 1/119 میلیون دلار کمک بشر دوستانه دریافت کرده است. 6/50 درصد از این کمک ها توسط امریکا ارائه شده است. نمایندگی سازمان ملل متحد در تاجیکستان از کشورهای کمک کننده خواسته است تا برای پشتبانی از توسعه پایدار این کشور در سال 2006 مبلغ بالغ بر 51 میلیون و 200 هزار دلار کمک مالی کنند.

سرمایه گذاری
در سال 2005 مبلغ 259200/24 دلار سرمایه گذاری مستقیم توسط سرمایه گذاران خارجی در تاجیکستان صورت گرفته است. بر اساس مرکز هماهنگ سازی روابط خارجی ریاست جمهوری تاجیکستان در سال 2006 به منظور اجرای 6 طرح سرمایه گذاری به مبلغ 80 میلیون دلار در بخش های کشاورزی، بهداشتی، آموزش و پرورش و غیره پیشنهاد شده است. تاکنون بانک جهانی، بانک آسیایی و بانک رشد اسلامی آمادگی خود را جهت اقدام در این زمینه اعلام داشته اند.