ریشه کلمه سوپاپ فرانسوی است (Soupape) به معنای دریچه. در فرهنگ معین سوپاپ چنین تعریف شده است: «پولکی که روی دهانهٔ دریچه های سر سیلندر قرار گرفته و دریچه ها را سد می کند».
انواع سوپاپ
ساختمان سوپاپ
سوپاپ های متداول امروزی معمولاً از نوع سوپاپ قارچی شکل یا پایه دار می باشند. این سوپاپ ها شامل یک ساقه (که به مشابه ساقه قارچ است) و یک سه تخت و پهن (که مشابه کلاهک قارچ) می باشند.
همچنین سر سوپاپ دارای یک لبه مورب است که وجه نامیده می شود. همچنین محل قرارگیری سوپاپ که معمولاً در کف سرسیلندر و گاهی در خود سیلندر قرار دارد نیز دارای یک لبه به نام نشیمنگاه است که به سیت سوپاپ مشهور است.
در انتهای دیگر سوپاپ یعنی بر روی ساقه آن یک یا بعضاً دو فنر قوی قرار دارد که به وسیلهٔ یک نگهدارنده و دو عدد خار به انتهای سوپاپ محکم شده اند. فنر سوپاپ موجب می گردد تا وجه سوپاپ بر روی نشیمنگاه سوپاپ محکم نگهداشته شده و بدین ترتیب از هر گونه نشتی در زمان های تراکم و قدرت جلوگیری شود. زاویه رایج برای وجه و نشیمنگاه سوپاپ 45 درجه است. اما برای سوپاپ های هوا گاهی از زاویه 30 درجه نیز استفاده میشود.
طرز ساختن سوپاپ
سوپاپها را معمولاً در داخل قالبهای مخصوص با روش آهنگری می سازند و به وسیله عملیات حرارتی مخصوص سختی آن ها را به مقدار لازم بالا می برند تا در برابر حرارت و فشار محفظه احتراق مقاومت لازم را داشته باشد سپس به کمک فرز کاری و پرداخت شکل نهایی آن را کامل و آماده نصب می کنند.
طرز کار سوپاپ
همان گونه که ذکر شد سوپاپ ها وظیفه دارند تا در زمان های مناسب ابتدا مخلوط سوخت و هوا را وارد سیلندر سازند. پس از آن در مراحل تراکم و قدرت (احتراق سوخت) بسته بمانند و سپس در مرحله تخلیه، گازهای ناشی از احتراق را از سیلندر خارج کند. اما مکانیسم عمل سوپاپ چگونه است و این تنظیم زمانی و نیز نیروی محرکه سوپاپ ها از کجا می آید؟
زمانبندی کار سوپاپ ها
محل زمانبندی و تنظیم زمان های باز شدن یا بسته ماندن سوپاپ ها را قطعه ای به نام میل بادامک انجام میدهد. این میله با توجه به ساختار و شکل برجستگی های روی آن (بادامک ها) تعیین می کند که سوپاپ ها میبایست در چه زمانی باز شده و پس از آن بسته شوند. همچنین تعیین می کند که بسته ماندن سوپاپ ها میبایست تا کی ادامه پیدا کند.
همان گونه که ذکر شد حرکاتِ باز و بسته شدن سوپاپ ها می بایست با حرکات بالا و پایین رفتن پیستون در سیلندر، کاملاً هماهنگ باشد. برای تأمین کردن این هماهنگی در ساختمان موتورها، میل بادامک ها را در ارتباط ثابت و همیشگی با میل لنگ نگه می دارند.
از آنجا که میل لنگ تحت تأثیر حرکات بالا و پایین پیستون می چرخد از این رو حرکت میل بادامک به خودی خود با حرکت پیستون هماهنگ می شود. این هماهنگی باعث می شود تا در لحظه پایین آمدن در ابتدای کورس خود، به منظور مکش هوا به داخل سیلندر میل بادامک سوپاپ هوا را باز کند.
این کار تا زمانی ادامه می یابد که پیستون شروع به متراکم ساختن هوای ورودی کند در این زمان سوپاپ هوا و سوپاپ دود هر دو بسته شده اند. بسته بودن سوپاپ تا پایان مرحله قدرت ادامه پیدا می کند در این لحظه با شروع حرکت رو به بالای پیستون، سوپاپ دود هم باز شده و تا رسیدن پیستون به نقطه مرگ بالا بازمی ماند. پس از آن سیکل (دور) جدیدی آغاز می شود.
ویژگی های یک سوپاپ خوب:
علت بریدن و سوختن سوپاپ
علت بریدن سوپاپ ممکن است بر اثر فشار بیش از حد موتور یا لقی گاید (یا به اصطلاح مرسوم مکانیک های تجربی گیت) سوپاپ باشد. علت سوختن هم ممکن است بر اثر گرمای بیش از حد موتور یا ریتارد بودن دلکو باشد.
انواع سیستم سوپاپ: