مواد منفجره
مواد آتش زا به مواد یا ترکیبی از موادی اطلاق می شود که قادرند از طریق گرما، نور، صدا، گاز، یا دود توسط یک واکنش شیمیایی گرمازا و غیر انفجاری از خود تأثیری بر جای گذارند.
مواد آتش زا حتی در مواقعی که گاز تولید کنند نیز جز مواد منفجره تلقی می شوند. مواد منفجره به مواد جامد و مایعی اطلاق می شود که قادرند از طریق واکنش های شیمیایی با تولید گاز، دما، سرعت یا فشار به محیط اطراف آسیب وارد کنند.
باروت
این گروه از مواد منفجره، موادی هستند که به محض تماس با شعله به صورت انبوه منفجر می گردند.
ترکیبات نیتراتی - نیترات سلولز و نیترات پتاسیم و...
این گروه از مواد و ترکیبات به سرعت و سهولت می سوزند و حریق بزرگی تولید می کنند ولی قدرت انفجارشان کمتر از گروه قبلی است. در آتش سوزی این گروه برای حفاظت در مقابل بخارات حاصله، استفاده از دستگاه تنفسی لازم و ضروری است.
ترکیبات نیتروژنی
این گروه از مواد منفجره در اثر تماس با آتش به صورت انبوه منفجر می گردند، ولی باید زمان تماس آنها با شعله آنقدر زیاد باشد تا مانند اجسام گروه یک منفجر گردند، این مواد به هنگام انفجار، مواد و قطعات پرتاب شونده از خود خارج می سازند.
ترکیبات کلرورها
این گروه از مواد منفجره به شدت میسوزند ودود غلیظی تولید می کنند ولی خطر انفجار این مواد به مراتب کمتر از گروه های قبلی است و یا اصلاً خطر انفجاری وجود ندارد.
سوزاننده ها
این گروه از مواد منفجره در هنگام سوختن، مواد سمی تولید می کنند، در این گروه خطر انفجار کم است.
مهمات
این گروه از مواد باید برای مدتی در مجاورت شعله قرار بگیرند تا گرم و منفجره شوند. خطر انفجار انبوه در این گروه از مواد کمتر به چشم می خورد ولی در صورت ادامه آتش سوزی انفجارات پراکنده ای صورت خواهدگرفت که قدرت سرایت آن زیاد می باشد.این گروه از مواد منفجره، قطعات پرتاب شونده تولید میکنند.
مواد آتش زا
این گروه از مواد منفجره خطراتی از قبیل قابلیت اشتعال یا مسمومیت و سوزندگی در بردارند، این مواد قبل از سوختن و انفجار باید مدتی در معرض شعله یا حرارت قرار بگیرند تا کاملاً منفجر شوند، خطر انفجار انبوه در این گروه از مواد کمتر به چشم می خورد ولی ادامه حرارت باعث گسترش سریع دامنه انفجار می گردد.
مواد منفجره رادیولوژیکی
این گروه از مواد منفجره خطرات رادیولژیکی داشته که اگر شعله یا حرارت به آنها برسد منفجر خواهند شد و بر اثر این انفجار، مواد پرتاب شونده از خود تولید می کنند و می بایست افراد متفرقه را تا فاصله زیادی حدود 1500 متر دور کرد.
پودر فلزات
این گروه از مواد اجسام غیر قابل انفجار هستند که در ترکیب آنها پودر فلزاتی چون منیزیم، آلومینیوم یا پودر روی دیده می شود.
قوانین مربوط به حمل مواد کلاس مواد منفجره
حمل موادی که بسیار حساس بوده و ممکن است خود به خود منفجر شوند ممنوع است.
قبل از حمل کالا، طبقه بندی هر یک از اقلام و مواد منفجره به همراه نام تجاری آن باید مورد موافقت مقام ذیصلاح کشور تولید کننده قرار گیرد.
برای موارد زیر باید یک مجوز جدید اخذ شود:
گازها
گازها بر اساس ویژگی های شیمیایی یا تأثیرات فیزیولوژیکی که دارند به انواع زیر تقسیم بندی می شوند:
قابل اشتعال
غیر قابل اشتعال و غیر سمی
سمی یا خورنده
برخی از گازها از نظر شیمیایی یا فیزیولوژیک خنثی (بی اثر) هستند. با وجود اینکه این گازها غیر سمی هستند اما مقدار زیاد آنها می تواند باعث خفگی شود. بسیاری از گازها در تراکم پایین تأثیر مخرب دارند و ممکن است در مجاورت آتش به گازهای بسیار سمی تبدیل شوند گازهای قابل اشتعال، سوزاننده، مسموم کننده یا انفجاری می باشند.
انواع گازها در حمل و نقل
گازها از نقطه نظر حمل و نقل به چهار گروه تقسیم می شوند که عبارتنداز:
گازهای فشرده:
گازهایی که در محفظه های بسته بندی جهت حمل ونقل تحت فشار، در دمای 50- درجه سانتیگراد کاملا حالت گازی دارند. گازهایی که دمای بحرانی (Critical Temperature) آنها کمتر یا مساوی 50- درجه سانتیگراد است در این گروه قرار دارند.
گازهای مایع:
گازهایی که در محفظه های بسته بندی جهت حمل ونقل در دمای بالای 50- درجه به حالت نیمه مایع هستند.
گازهای مایع یخچالی:
گازهایی که در محفظه های بسته بندی جهت حمل و نقل به بعلت فشار پایین به حالت نیمه مایع در میآیند.
گازهای محلول:
گازهایی که در محفظه های بسته بندی جهت حمل و نقل در یک مایع محلول حل می شوند.
شناسایی گازها برحسب خطری که ایجاد می کنند
صفافی و تفکیک گازها مطابق با خطری که در حمل و نقل و صفافی تولید می نمایند، تقسیم شده اند، این گازها جزء کالاهای خطرناک محسوب می شوند و چنانچه در نگهداری آنها در انبار رعایت اصول ایمنی به عمل نیاید امکان انفجار و ایجاد خطر و انتشار گازهای محرک بی هوشی، سمی و قابل اشتعال را دارند و برخی از آنها در یک زمان می توانند دارای تمام خصوصیات قابل اشتعال، سمی، سوزانندگی و اکسیدکنندگی باشند.
مایعات قابل اشتعال
مایعات قابل اشتعال، عبارتند از مایعات یا مخلوطی از آنها یا مایعات حاوی مواد جامد محلول یا معلق (از قبیل رنگ، روغن جلا، لاک، و غیره، غیر از موادی که به دلیل ویژگی های خطرناکشان، طبقه بندی شده اند) که در نقطه اشتعال از خود بخار قابل اشتعال متصاعد می کنند.
جامدات خطرناک:
جامدات قابل اشتعال، موادی که در مجاورت با آن از خود گاز قابل اشتعال تولید می کنند. موادی موجود در این کلاس تحت شرایط حمل و نقل به راحتی قابل اشتعال بوده و می تواند باعث ایجاد آتش سوزی شوند(غیر از موادی که به عنوان مواد منفجره طبقه بندی شده اند).
عمدتا موارد زیر را شامل می شود:
جامدات خودبخود قابل اشتعال
عناصری که موقع خیس شدن خطرناک و تولید گازهای سمی و قابل اشتعال می نمایند
عناصر موجود در این گروه، هم جامد و هم مایع هستند و دارای خاصیت مشترک، که موقع خیس شدن از خود گازهای قابل اشتعال پراکنده می نمایند و بعضی دیگر از این عناصر در تماس با آب، رطوبت و یا اسیدها از خود تولید گازهای سمی می نمایند.
مواد اکسید کننده و پروکسایدهای آلی
بسته بندی این نوع کالاها به علت سریع الاشتعال بودن عوامل اکسید کننده آن ها باید محتویات درونی آن را علیه تمام منابع احتراق خارجی حفاظت نماید.
مواد اکسید کننده
مواد اکسید کننده موادی هستند که خودشان لزوما قابل اشتعال نیستند اما می توانند با تولید اکسیژن باعث اشتعال سایر مواد شوند.
پراکسیدهای آلی
این مواد از مشتقات پروکسید هیدروژن هستند که در هیدوژن های موجود در ساختار آن ها با رادیکال های آلی جایگزین شده اند. این مواد ناپایدار بوده و ممکن است در مجاورت گرما تجزیه شوند. این مواد می توانند در اثر تجزیه منفجر شوند و با شدت زیاد محترق شوند.
مواد سمی و مواد عفونی
مواد سمی موادی هستند که در صورت بلعیدن، استنشاق، یا تماس با پوست بدن می توانند باعث مرگ انسان شوند. کلیه مواد سمی در مجاورت آتش یا گرمای بالا از خود گازهای سمی متصاعد می کنند.
مواد عفونی
مواد عفونی، مواد حاوی عوامل بیماریزا از قبیل میکروب، ویروس، باکتری و غیره هستند که می توانند در انسان و حیوان تولید بیماری کنند.
مواد رادیواکتیویته
مواد رادیواکتیویته به موادی گفته می شود که از خود اشعه های، الفا - بتا و گاما تولید می نمایند و به علت فوق العاده خطرناک بودن این اجسام، قوانین و مقررات خاص جهت حمل و نقل و انبارداری آنها با برچسب های مخصوص موجود می باشد.
مواد خورنده
مواد خورنده موادی هستند که در صورت تماس با بافت های زنده، از طریق فعل و انفعالات شیمیایی، به آنها آسیب میرسانند یا در اثر نشت و تماس با سایر مواد باعث وارد آمدن صدمه به فلزات، سایر کالاها و حتی وسایل حمل و نقل می شوند.
این مواد علاوه بر این که در صورت تماس با پوست موجود آسیب آن می شوند سمی و مضر نیز هستند. هنچنین بلعیدن یا استنشاق بخار این گونه مواد باعث ایجاد مسمومیت خواهد شد. برخی از این مواد قادرند از طریق پوست به داخل بدن نفوذ کنند.
کلیه مواد مربوط می توانند به فلزات و منسوجات صدمه بزنند. برخی از مواد این گروه نیز در مجاورت آب یا سایر مواد آلی مانند چوب، کاغذ، فیبر تولید گرما می کنند.
کالاهای خطرناک
هر عنصر یا مایعی که به تدریج کشف شده و ممکن است خطرناک باشد