جایگاه مدیریت بحران در حمل و نقل جاده ای

همواره در جهان شاهد رخ دادن حوادث و بلایای طبیعی نظیر سیل و زلزله و … هستیم.این گونه مسائل که به صورت طبیعی رخ می‌‌دهد مشکلات جدی را به بار می‌آورد که غیر قابل کنترل است.

اما نوع دیگری از حوادث که در سراسر دنیا مشکلات جدی را به بار می‌آورد، سوانح جاده‌ای است که هزینه‌های مالی، جانی و زمانی بسیاری را بر دوش دولت‌ها و جوامع قرار می‌دهد. امروزه اهمیت و امنیت راه‌ها و جاده‌ها یکی از اصلی‌ترین موضوع های در حال بحث در دنیا است، به گونه‌ای که در بسیاری از کشورهای پیشرفته این موضوع تا حد قابل توجهی کنترل شده است اما در کشورهای در حال توسعه هنوز یکی از بحث‌های جدی است که همچنان حل نشده باقی مانده و از اصلی‌ترین عوامل مرگ و میر به شمار می‌رود.

بررسی‌های به عمل آمده در زمینه فعالیت‌های ایمنی در کشورهای توسعه یافته جهان این موضوع را روشن می‌سازد که می‌توان با به کارگیری روش‌های علمی و اهمیت دادن به موضوع ایمنی در حمل‌و‌نقل جاده‌ای بخش قابل توجهی از این سوانح را کاهش داد.جلوگیری از سوانح و حوادث تحت هیچ گونه شرایطی امکان پذیر نیست، اما امروزه با پیشرفت‌های وسیع مهندسی و تکنولوژیکی تلاش‌های گسترده‌ای در جهت بهبود شرایط، کنترل و مدیریت رسیدگی به سوانح جاده‌ای صورت گرفته است که از آن جمله می‌توان ایجاد فضای مناسب حمل‌و‌نقل، بهبود شرایط هندسی جاده‌ها و افزایش تجهیزات ایمنی را در سطوح مختلف جاده‌ها و معابر را نام برد.

مدیریت سوانح امروزه به عنوان امری مهم در کنترل مدیریت جامع ترافیک جاده‌ای قلمداد می‌گردد که اهداف آن:

• رسیدگی سریع به تصادفات و کاهش جراحات امداد رسانی به قربانیان.
• از بین بردن موانع ایجاد شده و کاهش هزینه‌های وارده در اثر ترافیک.
• جلوگیری از تصادفات ثانویه.

بحران یک اتفاق غیر منتظره و بدون پیش بینی است که ناخواسته و مخرب است که با تدابیر صحیح می‌توان از ایجاد فاجعه جلوگیری کرد. مدیریت بحران مجموعه‌ای از تصمیماتی است که در مقابله با بحران انجام می‌گیرد و باعث کاهش و کنترل بحران می‌شود. تصمیم‌گیری سریع، ارائه راه‌حل‌های مناسب و تصمیمات جدی و مناسب در زمان وقوع بحران از کارهایی است که از ایجاد فاجعه جلوگیری می‌کند. هدف مدیریت بحران در درجه اول رفع شرایط اضطراری و بازگرداندن سریع جامعه به حالت اولیه است؛ بنابراین لازم است برای پیش بینی و شناسایی اثر حوادث و آسیب‌های مختلف تلاش گسترده‌ای به عمل آید.

در چرخه مدیریت بحران حمل‌و‌نقل، اقدامات باید به صورت زیر دسته‌بندی شوند:

• مرحله مقابله که از زمان وقوع آغاز می‌شود.
• مرحله بازسازی که باید حمل‌و‌نقل به حالت عادی برگردد.
• آمادگی قبل از وقوع که شامل کارگاه‌های آموزشی و قوانین و مقررات است.
• پیشگیری و مقاوم سازی راه‌های جاده‌ای.
• کاهش احتمال وقوع بحران.
• کاهش مخاطره با جایگزین کردن راه‌های دسترسی یا استفاده از سایر امکانات.

رویکرد چک لیست این امکان را به مدیران بحران و مقامات مسئول می‌دهد که قابلیت‌ها و توانایی‌های جامعه و امکانات موجود را با فهرستی از نیازهای ویژه حالت اضطراری، مقایسه کنند. این فهرست باید طوری تنظیم شود که نه زیاد سطحی و خلاصه باشد که اقلامی را از قلم بیاندازد و نه چندان پیچیده و دور از ذهن که بلااستفاده بماند.

سه عامل مهم در ایجاد اختلال در شبکه حمل‌و‌نقل، به هنگام بروز بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی:

• کاهش ناگهانی عرضه به علت محدود شدن راه های دسترسی.
• افزایش ناگهانی تقاضای خارج از ظرفیت که موجب اختلال در سیستم حمل و نقلی می شود.
• سوء مدیریت تقاضای خدمات و نداشتن تمرکز در کنترل، مدیریت و ساماندهی به موقع در پاسخ به تقاضای ایجاد شده موجب بروز بحران در سیستم حمل و نقل می شود.

مدیریت بحران در هر زمان باید آمادگی مقابله با بحران را داشته باشد و برای کاهش ریسک مخاطرات ناشی از عوامل آب و هوایی نیاز به همکاری و انجام اقدامات مشترک مابین دستگاه‌های اجرایی، دولت و مردم نیاز دارد. این اقدامات باعث پیشگیری یا کم شدن اثرات سانحه می‌شود و می‌توان با بررسی و اتخاذ تدابیری، برای به حداقل رساندن این مخاطرات چاره جویی کرد.

مدیریت بحران باید جایگاه واقعی خود را در نظام سازمانی به خوبی پیدا کند و اعتبار و ارزش خود را از راه بهبود عملکرد افزایش دهد.وظایف و نقش مدیریت بحران باید از طریق یک سلسله مهارت‌ها و تکنیک‌های ویژه حرفه‌ای و سازمانی به اجرا درآید و هر گونه خلل و ضعفی در انجام آن راه نیابد؛ و بالاخره برنامه منظم و دقیقی بر اساس اصول یاد شده و با در نظر گرفتن ملاحظات ویژه تنظیم شود. این اقدامات باید به عنوان بخشی از امور روزمره تلقی شود و نتیجه اقدامات انجام شده، به طور مرتب، مورد بازبینی و اصلاح قرار گیرد.