تن بر کیلومتر عبارت است از کرایه حمل یک تن کالا در یک کیلومتر، تن بر کیلومتر در واقع یک نظام نرم افزاری و هوشمند در نرخگذاری حمل است، بنابراین به خودی خود باعث تبعیت تمام مسیرهای حمل کالا از یک قاعده خواهد شد که دو پارامتر وزن محموله و طول مسیر همواره بر نرخ تمام شده حمل موثر خواهند بود.
مالک نخعی یکی از فعالان خود مالک این حوزه نیز در مورد تن بر کیلومتر اینگونه توضیح داد: تن بر کیلومتر به معنی نرخ پایه در مناقصات حمل است و این چنین نیست که در این طرح نرخ گذاری تمام و کمال انجام شود و هیچ جایی برای رقابت وجود نداشته باشد.
سید دلاور موسوی در مورد تأثیر تن برکیلومتر بر اقتصاد کامیونداران گفت:بعد از افزایش 20 درصدی کرایه حملبار، کامیونها هنوز بازده اقتصادی مناسب را ندارند و حتی با شرایط پیش آمده و افزایش قیمت ارز وضعیت اقتصادی از قبل هم بدتر شده اما در بعضی از مسیرها و به صورت پایلوت مقدار کرایه جوابگوی هزینه سفر است، مثلاً بندرعباس به تهران یا از بندرعباس به مسیرهای مختلف اما در اکثر مواقع وجود کالا کرایه های عرضه شده حتی جوابگوی هزینه سفر را نمی دهد چه بسا بعضا کرایهها نصف هزینههای سفر را پوشش نمیدهد
از جمله ماموریتهای این طرح میتوان موارد زیر را نام برد:
ماموریت اول: متعادل کردن شرایط اقتصادی کامیون
تن بر کیلومتر کل هزینههای کامیون از جمله هزینههای بیمه راننده و کمک راننده، شخص ثالث، بدنه، تعمیر و نگهداری، سوخت، لاستیک، حقوق و مزایای راننده و کمک راننده، بازگشت سرمایه را مشخص میکند. تن کیلومتر تمام هزینهها را کشف و برای تمام ظرفیتهای بارگیر کالیبره میکند.
ماموریت دوم: کشف سود مناسب، درآمد خالص و مناسب برای کامیونداران
تن برکیلومتر با پیشنهاد کرایه منطقی بر اساس هزینههای جاری و بازگشت سود سرمایهگذاری و قابلیت اجرایی در سراسر کشور یک نظام پرداخت هماهنگ را به وجود میآورد. بر همین اساس رقابتهای کاذب و غیر اقتصادی موجود در حملونقل را حذف خواهد کرد.
ماموریت سوم: شفافیت در تجارت و بازرگانی
مثال: 2 کارخانه سیمان را در نظر بگیریم که هر 2 کارخانه یک محصول کاملا مشابه تولید میکنند، یک کارخانه تا مقصد 300 کیلومتر فاصله دارد و یک کارخانه 600 کیلومتر که محصول خود را در کارخانه طی تفاهم و توافق به یک قیمت واحد میفروشند یا برای فروش محصول خود قیمت حداقل قرار دادهاند که از این قیمت کمتر نفروشند. این توافق دلایل مختلفی دارد که دلیل عمده این کار توجیه اقتصادی و جلوگیری از ورشکستگی کارخانه میباشد.
ماموریت چهارم: بازاریابی منطقی و اقتصادی بازرگانان و تُجّار
زمانی که پرداخت کرایه در سراسر کشور طبق روال یاد شده صورت گیرد (پیروی از مسافت حمل یا تن بر کیلومتر) فروشنده سعی میکند از کوتاهترین مسیر و با کمترین هزینه کالای خود را به دست خریدار برساند.
ماموریت پنجم: ثبات نسبی در ایجاد تورم
اجرای تن کیلومتر احتمال دارد یک بار به جامعه شوک وارد کند، که این شوک هم ناشی از سوءمدیریت حملونقل است، اما در مراحل بعد تمام نوسانات ناشی از تورم را به صورت نرم در خود حل خواهد کرد. همه می دانیم که دولت برای یارانه سوخت چه فشاری را تحمل میکند اما اگر دولت بخواهد قیمت سوخت را در چند مرحله آزاد کند، هیچ گونه فشاری بر حملونقل نخواهد داشت و تن بر کیلومتر با به روزرسانیهای پیاپی این فشار قیمت رابر کلیه درآمدهای جامعه تقسیم میکند و با یک شیب ملایم به اقتصاد کشور کمک خواهد کرد و از بروز بحران جلوگیری مینماید. در سالهای متمادی این تجربه را کسب کردهایم که سودجویان اقتصادی مبنا و دلایل واهی گرانفروشیهای خود و سواستفاده از جو جامعه را، کرایه حملونقل کالا قرار میدهند.
تن برکیلومتر این سوءاستفاده را از این گونه افراد خواهد گرفت یعنی به روزرسانی تن بر کیلومتر پس از گرانی و تشخیص کارشناسان بر افزایش تورم در بخشهای دیگر جامعه انجام خواهد شد، تن بر کیلومتر به عنوان یک دستورالعمل جامع و راهنمای اقتصادی بزرگترین و تأثیرگذارترین صنف اقتصادی و زیربنایی کشور تورم را کنترل خواهد کرد.
چه بسا ممکن است که بهروزرسانیهای ماهیانه تن بر کیلومتر ثبات قیمت در جامعه یا به صورت یک شاخص خیلی مهم باعث افت قیمت اقلام مصرفی و کالاهای ضروری جامعه بشود.
ماموریت ششم: جلوگیری از تجمیع سرمایه و تقسیم عادلانه ثروت براساس قابلیتها
اجرای نرخ گذاری عادلانه تن بر کیلومتر براساس مقدار سرمایهگذاری و فعالیتهای سنگین و نیمه سنگین هر کدام از اقشار و صنوف جامعه باعث تقسیم عادلانه کارمزدها و استفاده هر بخش از یارانه تخصیصی دولت می شود زمانیکه هر بخش از درآمد مکفی برخوردار باشند دیگر نیازی به تخصیص یارانه توسط دولت نمیباشد در صورتی که یارانه سوخت تخصیصی دولت به بخش حملونقل منافع این یارانه مستقیا به جیب بازرگانان و تُجار میرود که در حقیقت این یارانه نام حملونقل و به کام بازرگانان و تُجار است، در صورتی که یارانه باید به بخش کم درآمد جامعه تعلق گیرد.
ماموریت هفتم: جلوگیری از قراردادهای پنهانی و شفافیت امور اقتصادی حملونقل و اعاده واقعی حقوق سازمان راهداری
همانطور که در بخش های دیگر عرض شد تن بر کیلومتر باعث کشف هزینههای واقعی کامیون و پرداخت کرایه حمل بر اساس هزینههای کامیون و سود منطقی و ضریب پروفیل طولی جادهها میشود، با اجرای تن بر کیلومتر واقعی مسلما تمام نرخها و کرایههای مندرج در بارنامه از صورت نیمه شفاف و پنهانی به صورت واقعی در میآید و در این صورت شرکتهای حملونقل ناچارند از درآمدهای کاذب که حق و حقوق راننده و سازمان راهداری و حملونقل را نشانه رفته است دست بکشند. با واقعی شدن نرخها، سهم سازمان راهداری که از کل قرارداد حمل کالا به مقدار 4 درصد است افزایش یافته و این امر به خودی خود باعث تامین مالی مناسب و در نهایت تعمیر و نگهداری هر چه بیشتر جادهها میشود. وقتی در کشور تمام جادهها روکش سالم داشته باشند از مستهلک شدن قطعات کامیون مخصوصا اقلام مصرفی به مقدار زیادی جلوگیری می شود، ضمن این که سازمان راهداری هم با قدرت و قوت مضاعفی پیگیر مسائل و مشکلات حملونقل میشود.
در موضوع حمل ونقل بین المللی ما الان به خاط شفاف نبودن نرخ حمل کالا و کارمزد بیش از کرایه کامیون قادر به رقابت با حمل و نقل ک0ورهای همجوار و حتی اروپایی نیستیم، تن بر کیلومتر این مشکل را حل می کند و ما با شفاف سازی قادر خواهیم بود از کارمزد شرکت ها مبالغ هنگفتی را بازیابی کرده مقداری را به کامیوندار داده و مقداری را برای رقابت با حمل ونقل و رقبای خارجی تخفیف داده تا بخش ترانزیت بین الملل هم بهبود یافته و این بخش را از ورشکستگی نجات دهیم. ضمن این که عملکرد سودجویانه و پنهانی شرکت های بین المللی باعث رکود این بخش شده و رانندگان این بخش به حمل کالای داخلی روی آورده و حمل ونقل داخلی هم روز به روز ضعیفتر شده است. شفافیت در امر حمل و نقل بین المللی همچنین باعث ورود ارز به کشور می شود و بازاریابی مناسب بین المللی زمینه اشتغال بیشتر جوانان را فراهم می کند.
ماموریت هشتم: شفافیت پرداخت عوارض و مالیات
تن بر کیلومتر با شفافیت در عقد قرارداد حمل و پرداخت کرایه در درون خود زمینه ای را ایجاد کرده که تمام متولیان و مرتبطان حمل ونقل در این زمینه می توانند به حقوق قانونی و واقعی خود دست پیدا کنند از جمله وزارت دارایی.
با واقعی شدن نرخ حمل و کوتاه شدن دست های پشت پرده دولت هم به سهم واقعی و دریافت قیمت خدمات خود به سایر اقشار جامعه می رسد..
تن کیلومتر با ارائه طرح پرداخت کرایه حمل مبتنی بر اصول و قاعده یکسان باعث به وجود آمدن یک سیستم دیجیتالی می شود که در کل کشور از مناقشات بین دستگاه های مختلف حکومتی ذی نفع و نظارتی در حمل ونقل بار جلوگیری می کند و در حقیقت کار قانونگذار و مجری قانون را تسهیل می بخشد وهمچنین اخذ مالیات بر درآمد را مکانیزه می کند که این امر از واقعیت های نهفته در متن تن بر کیلومتر است.
ماموریت نهم: نوسازی ناوگان فرسوده بدون کمک دولت
در مورد بهره وری ناوگان و صرفه جویی در خروج ارز و بهینه سازی مصرف سوخت کامیون در قسمت های قبل به تفصیل به نقش تن بر کیلومتر و ماموریت های آشکار و پنهان اشاره شد. با توجه به جمیع جهات یاد شده اگر کامیوندار در زمان خدمت خود در حمل و نقل از کرایه واقعی برخوردار باشد و توسط شرکت های حمل ونقل مورد اجحاف قرار نگیرد طی پنج سال کارکرد می تواند کامیون فرسوده خود را نوسازی کند و در زمان نوسازی نیازی به کمک بلاعوض دولت ندارد. اگر هم موردی باشد که به علت تصادفات شدید در زمان خدمت قادر به نوسازی نباشد دولت می تواند به صورت وام های دراز مدت یا میان مدت به کامیوندار جهت نوسازی یا تعویض کمک نماید.
با اجرای تن برکیلومتر دولت می تواند تمام یارانه های تخصیصی به حمل و نقل را بردارد حتی با شیب ملایم یارانه سرسام آور سوخت را هم می تواند به یک چهارم یا به صفر برساند. البته تن بر کیلومتر هم باید با همین شیب به روزرسانی شود. بی شک خود نوسازی در امر خروج ارز برای خرید قطعات و لاستیک کمک بزرگی به اقتصاد کشور می کند، نوسازی ناوگان حداقل سوخت مصرفی ماهیانه و سالیانه کشور را در شرایط برابر حمل کالا نسبت به سال های قبل حداقل 30 درصد کاهش می دهد.
به گفته مالک نخعی فعال بخش حمل و نقل تن بر کیلومتر به معنی نرخ پایه در مناقصات حمل است و این چنین نیست که در این طرح نرخ گذاری تمام و کمال انجام شود و هیچ جایی برای رقابت وجود نداشته باشد.او این توضیح را در رابطه با وجود ابهامات موجود از طرف کارشناسان را بیان کرد.
او که مجری این طرح است آن را با توجه به مواردی نظیر:
سید دلاور موسوی هدف این طرح را کمک به اقتصاد و بهره برداری بیشتر از منابع انسانی و مالی دانست و ایجاد رقابت های گوناگون بین المللی وصرفه جویی در زمینه های سوخت و اقلام مصرفی کامیون ها و جلوگیری از هدر رفتن منابع ملی، عدم تجمیع ثروت ملی و تقسیم عادلانه یارانه های بیت المال را از مهم ترین دستاورد های آن نامید و گفت: امیدوارم زحمات همه عزیزان چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی مخصوصا جناب مهندس فرامرز مداح و جناب مهندس مالک نخعی به نتیجه برسد و شاهد شکوفایی هرچه بیشتر اقتصاد ایران بزرگ و سرافراز باشیم.