نقطه هم ارزی در تیتراسیون

نقطه هم ارزی در تیتراسیون چیست ؟
تیتراسیون، که به عنوان تیترومتری نیز شناخته می شود، یک روش آزمایشگاهی متداول در تجزیه و تحلیل کمی شیمیایی است که برای تعیین غلظت ناشناخته یک آنالیت شناسایی شده استفاده می شود.

از آنجا که اندازه گیری حجم در آن نقش اساسی دارد، به آن آنالیز حجمی نیز گفته می شود. معرفی به نام تیترانت یا تیتراتور به عنوان محلول استاندارد تهیه می شود. غلظت و حجم شناخته شده تیترانت با محلول آنالیت یا تیترانت برای تعیین غلظت واکنش می دهد.

به حجم تیتر واکنش داده شده، حجم تیتراسیون گفته می شود. انواع مختلفی از تیترومتری با رویه ها و اهداف مختلف وجود دارد. متداول ترین انواع آن کیفی، تیتراسیون اسید باز و اکسایش کاهش است.

به عبارت دیگر آنالیز حجمی یک فرایند جهت تعیین مقدار برخی مواد در یک نمونه به وسیله ی ماده دیگر با غلطت مشخص است که در آن با توجه به نسبت استوکیومتری واکنش، مواد با هم واکنش می دهند و با رسیدن به نقطه ی هم ارزی واکنش به اتمام می‌رسد.

در این روش آزمایشگاهی به ماده ای که غلظت مشخصی دارد و در بورت ریخته می‌شود تیترانت و به جزئی که در نمونه حضور دارد و هدف اندازه گیری آن است آنالیت گفته می‌شود که تیترانت و آنالیت باید درهم محلول باشند و در صورتی که نیاز به یک pH ثابت بود از بافر استفاده شود.

به نقطه ای که مقدار اکی والان های مساوی از تیترانت با آنالیت واکنش داده و طبق روابط استوکیومتری مشخص می‌شود نقطه هم ارزی گفته می‌شود، در حالی که هنگام آزمایش عملی نقطه ی پایانی تشخیص داده می‌شود و این نقطه معادل نقطه هم ارزی نیست و به اندازه ی اختلاف حجم بین این دونقطه خطای اندازه گیری وجود دارد.

برای هر واکنش اسید و باز باید شناساگر مناسبی که در نقطه ی هم ارزی تیتراسیون یا اطراف آن تغییر رنگ می دهد انتخاب شود. شناساگر ها موادی هستند که در هنگام واکنش بین تیترانت و انالیت با تغییر رنگشان خبر از اتمام واکنش و رسیدن به نقطه پایانی می دهند.

تیتراسیون اسید و باز:
تیتراسیون اسید و باز با توجه به غلظت و قوی یا ضعیف بودن واکنشگرها انجام می‌شود و نقطه ی هم ارزی به خنثی شدن اسید و باز توسط یکدیگر بستگی دارد. این فرایند شدیدا به pH بستگی داشته و در صورتی که اسید یا باز ضعیف وجود داشته باشد برای حصول جواب دقیق تر می توان از pH سنج یا هدایت سنج استفاده کرد.

این روش در تهیه بیودیزل ها برای خنثی سازی روغن های مایع مصرفی در فرایند تولید استفاده می‌شود.