سازمان جهانی دریانوردی به منظور جلوگیری از آلودگی محیط زیست در سال 1997 قوانین درجه اول خود را معرفی کرد و در سال 2008 اصلاحیه قوانین مربوط به آلودگی درجه 2 و 3 را به عنوان الحاقیه ذکر نمود و در همین راستا در حال حاضر بر روی موارد ذیل تمرکز کرده و آنها را مورد بررسی قرار میدهد.
در این مطلب به اجرای قانون جهانی محدودیت سولفور موجود در سوخت کشتیها میپردازیم.
معمولاً آلودگی هوای ناشی از کشتیها بیشتر در نزدیک بنادر و شهرهای بندری اتفاق میافتد به طوری که 70 تا 80 درصد آلودگی در محدوده 400 کیلومتری بنادر دنیا روی میدهد زیرا 70 درصد فعالیتهای کشتیها در این محدوده انجام میشود. محققین ادعا میکنند که سالانه 50 هزار نفر به خاطر ذرات معلق موجود در هوا که قطر آنها 5/2 و کمتر از 5/2 میکرون است در اروپا جان خود را از دست میدهند. ناگفته نماند ذرات معلق با قطر 10 و کوچکتر از 10 میکرون ارتباط بسیار زیادی با سلامتی انسانها دارند و ذرات پنج تا 10 میکرون با فرایندهای فیزیکی گلو دفع میشوند اما ذرات کمتر از پنج میکرون وارد لولههای برونشیت میشود و 5/2 میکرون و کوچکتر از آن به عمق ریه نفوذ میکند و به بدن آسیبهای جبرانناپذیری میرساند.
ذرات معلق شامل گرد و غبار دود و دوده است که به طور مستقیم در هوا انتشار مییابد یا اینکه بر اثر تبدیل آلایندههای گازی به وجود میآید که منبع تولید آن میتواند عامل طبیعی مثل آتشفشانها و فعالیتهای انسانی بر روی این کره خاکی باشد. از منابع اصلی این ذرات معلق را میتوان دیاکسید سولفور و دیاکسید نیتروژن و ترکیبات آلی فرار دانست.به طور کلی60 تا 70 درصد آلودگی هوا از ذرات معلق ناشی از کشتیها مربوط به سوخت با کیفیت پایین و نامناسب میباشد و سولفور موجود در سوخت مسبب تولید ذرات معلق و بارانهای اسیدی است. حال آنکه سوخت با سولفور پایین میتواند 90 درصد دیاکسید سولفور و 70 درصد ذرات معلق را کاهش دهد که در بعضی بنادر ترجیح میدهند کلاً موتورهای کشتی را خاموش کنند و برق را از خشکی به کشتی انتقال دهند.
به همین خاطر سازمان جهانی دریانوردی طبق یک برنامه زمانبندی شده، قوانین سختتری را نسبت به درصد سولفور موجود در سوخت وضع کرده است.بر این اساس از ابتدای سال 2020 در کل آبهای بینالمللی درصد سولفور موجود در سوخت از 5/3 درصد به مقدار 5/0 درصد تقلیل پیدا خواهد کرد. این در حالی است که از حدود 10 سال قبل در منطقه کنترل آلودگی که در اروپا قرار دارد این مقدار از یک درصد به 1/0 درصد از سال 2015 تاکنون تقلیل پیدا کرده است.
اکنون که از ابتدای سال 2020 با محدودیت جدید سوخت کشتیها روبهرو میشویم بهتر است راههای روبهرو شدن با این چالش جدید بررسی شود که راهکارهای ذیل پیشنهاد میشود.
البته در بحث کیفیت سوخت انواع دیگری همچون تزریق آب به سوخت یا همان نانو امولسیون و تزریق گاز هیدروژن در سوخت وجود دارد که در حال تکمیل مراحل فنی قرار دارد و هنوز به نتیجه قطعی و کاربردی نرسیده است.
SCRUBBER چیست؟
اسکرابرها (کاهنده آلودگی سولفور) که در واقع در انواع مختلف به بازار عرضه شده است دستگاههایی هستند که میتوان در مسیر گاز خروجی کارخانجات و کشتیها نصب کرد و به وسیله این دستگاهها از انتشار گازهای اسیدی و ذرات معلق که باعث آلودگی محیطزیست میشوند جلوگیری نمود و در صورت مورد تأیید قرار گرفتن عملکرد و استاندارد بودن آنها توسط مؤسسات ردهبندی، کارخانهها و کشتیها بعد از نصب این دستگاهها طبق قانون اجازه فعالیت خواهند یافت.در حال حاضر در 1300 کشتی، نصب SCRUBBER مورد تأیید قرار گرفته است. نمودار شماره 1- تعداد تخمینی نصب SCRUBBERدر سالهای آتی را نیز نمایش میدهد و به دو دستهWET &DRY تقسیم میشوند که گروه WET نیز شامل سه نوع میباشد که به طور خلاصه توضیح داده شده است.
1- نوع خیس (WET TYPE)
نوع خیس با سیستم باز (OPEN LOOP): دود حاصل از موتور کشتی توسط آب دریا که اساساً قلیایی است شسته شده و آب تصفیه میشود و سپس بر اساس استانداردهای خاص آن را به دریا میریزند.نوع خیس با سیستم بسته (CLOSE LOOP): دود حاصل از موتور کشتی توسط آب و مواد افزودنی شیمیایی مانند سود سوزآور شسته شده و سپس خاصیت قلیایی پیدا کرده و تصفیه میشود و بعد به تانکهای تعبیه شده در کشتی انتقال یافته و در بنادر تحویل داده میشود.آب شیرین استفاده شده در یک سیستم بسته در جریان است و در صورت لزوم مقداری از آن با آب تازه جایگزین میشود. نوع هیبریدی با ترکیب سیکل بسته و باز (HYBRIDE TYPE): در این نوع از دستگاه تصفیه هر دو نوع سیکل باز و بسته طراحی شده است به گونهای که با توجه به شرایط میتوان از هر سیستم دلخواه استفاده کرد.
2- نوع خشک (DRY TYPE)
نوع خشک آن به دو گونه است:
زمان کوتاه است و قانون 2020 مالکان کشتیها را برای اتخاذ تصمیم تحت فشار قرار داده است. سازمان جهانی دریانوردی از اول ژانویه سال 2020 قانون محدود کردن استفاده از سوخت کشتیها را به 5/0 درصد الزامی خواهد کرد که کاهش آلودگی دیاکسید سولفور را به خصوص در شهرهای بندری به دنبال خواهد داشت چون این قانون در MARPOL قید شده است و هر گونه تغییری نیازمند یک اصلاحیه میباشد. البته ایجاد هر اصلاحیهای به زمان قانونی خود نیاز دارد که به نظر میرسد در حال حاضر برای هر گونه تغییر و یا تأخیری دیر است.فرصت کوتاه مالکان کشتی در اتخاذ تصمیمی بزرگ در خصوص استفاده از سیستم SCRUBBER به منزله یک قمار بزرگ تجاری است چرا که درست بودن یا نبودن این تصمیم را قیمت سوخت در سالهای آتی تعیین خواهد کرد. بسیاری از مالکان کشتیها تصمیم خود را در نصب اسکرابر گرفته و نقشه راهبردی خود را ارائه دادهاند و برخی دیگر نیز هنوز تصمیم خاصی نگرفته و راهکاری را نیز ارائه ندادهاند.
بد نیست بدانید که شرکت مرسک تاکنون به دلیل اینکه تکنولوژی SCRUBBER هنوز عملکرد خود را ثابت نکرده است و استفاده هر نوع از آن مشکلات عملیاتی خاص خود را داراست تصمیم به نصب این دستگاه نگرفته و میخواهد از سوخت با سولفور پایین و LNG استفاده کند که در این صورت باید سالانه هزینه دو میلیارد دلاری مابهالتفاوت سوخت را پرداخت کند.
در صورت تصمیم مالکان برای نصب SCRUBBER، موارد ذیل مهم است و باید در نظر گرفته شود.
همانطور که گفته شد به عملیات نصب و راهاندازی سیستم پالایش هوا بر روی کشتی باید از منظر یک پروژه نگاه شود و نکات ذیل در حین اجرای آن باید مورد توجه قرار گیرد.
عقد قرارداد
در عقد قرارداد غیر از مسائل مالی و چگونگی پرداخت هزینه باید به مسائل فنی هم توجه کرد و موارد ذیل را هم تحت پوشش قرار داد.
عقد قرارداد با شرکت سازنده سیستم
عقد قرارداد با یارد تعمیراتی
نصب این دستگاه بر روی کشتیهایی که از قبل ساخته شده را RETROFIT مینامند و به خاطر وسعت این کار باید در یارد تعمیراتی انجام شود که در عقد قرارداد نصب علاوه بر هزینه، زمان آغاز و اتمام کار باید در نظر گرفته شود و کیفیت کار تحت نظارت شرکت سازنده سیستم پالایش هوا، نماینده مالک و مؤسسههای ردهبندی تماماً بر اساس استانداردهای موجود انجام گیرد.