جی دی پی چیست؟

جی دی پی (GDP) مخفف عبارات «Gross Domestic Product» به معنی «تولید ناخالص داخلی» است. جی دی پی در حقیقت، نشانگر کل ارزش پولی تمام کالا های نهایی و خدمات تولید شده در یک کشور و در طی یک بازه زمانی (به طور کلی یک سال) است. کالای نهایی برعکس کالای واسطه، کالایی خواهد بود که توسط مشتری خریداری می شود و به مصرف می رسد. مفهوم کالای نهایی در تقابل با کالای واسطه ای قرار دارد. کالای واسطه ای یا نیمه تمام، به کالایی می گویند که از آن برای تولید کالاها یا خدمات دیگر استفاده و در نهایت به خریدار فروخته و مصرف خواهد شد.

برای مثال، چوبی که نجار از چوب بُر تهیه می کند کالای واسطه ای به شمار می آید. نجار پس از خریداری چوب و تبدیل آن به صندلی، آن را به عنوان کالای نهایی به خریداران می فروشد. جی دی پی در واقع رایج ترین شاخص برای اندازه گیری میزان فعالیت اقتصادی است. مفهوم پایه ای جی دی پی برای اولین بار، در اواخر قرن 18 میلادی بکارگرفته شد. مفهوم امروزی آن توسط اقتصاد دان آمریکایی، «سایمون کوزنتس» (Simon Kuznets)، در سال 1934 به وجود آمد و در مجمع «برتون وودز» (Bretton-Woods) به عنوان معیار اصلی برای بررسی اقتصاد کشورها در سال 1944 برگزیده شد.

عبارت «داخلی» در «تولید ناخالص داخلی» این مفهوم را می رساند که محدوده شمول محاسبه کالاها در جی دی پی به صورت جغرافیایی تعیین شده است. در محاسبه جی دی پی، به کالاها و خدماتی توجه می کنیم که در داخل یک کشور و نه خارج از مرزهای آن، تولید شده باشند، فارغ از اینکه ملیت تولیدکننده چیست. برای مثال، محصولات یک کارخانه چینی در ایران به عنوان بخشی از تولید ناخالص ملی ایران محاسبه خواهد شد.

چه مواردی در محاسبه جی دی پی لحاظ نمی شوند
با توجه به تعریفی که از جی دی پی داشتیم، ممکن است فعالیت هایی در اقتصاد صورت بگیرند که در محاسبه جی دی پی لحاظ نشوند. در محاسبه جی دی پی به صورت صریح، مبادلاتی ثبت می شوند که ناشی از تولید یا به صورت «گزارش شده» (Reported) باشند. در فهرست زیر به ترتیب به این موردها اشاره شده است:

فعالیتی که به آن دستمزدی تعلق نمی گیرد مانند کارهایی که در خانه انجام می دهید، کار داوطلبانه و…
کالاهایی که برای فروش در بازار تولید نمی شوند.
مبادله کالا و خدمات بدون مبادله پول (تهاتر)
بازار سیاه یا زیرزمینی
فعالیت های غیرقانونی
پرداخت های انتقالی
فروش کالاهای استفاده شده و دست دوم. مقدار جی دی پی برای این نوع کالاها، یک بار و در زمان تولید اولیه، محاسبه شده است.
کالاها و خدمات واسطه ای که از آن ها برای تولید کالاها و خدمات نهایی استفاده می شود.
دارایی های سرمایه ای. به طور مثال، هنگامی که خانوار اقدام به خرید اوراق قرضه و سهام می کند مانند این است که پیش قسط وام خود را پرداخت کند، نه اینکه کالا یا خدمتی را خریداری کرده باشد. بنابراین، این مورد نیز در محاسبه جی دی پی لحاظ نمی شود.