بال ولو یا شیر توپی چیست و چگونه کار می کند؟
شیر توپی یا «بال ولو» (Ball Valve)، یکی از انواع ولو دورانی است که از یک مانع کروی (توپی شکل) به منظور توقف یا عبور سیال در سیستم لوله کشی استفاده می کند.
اکثر ولوهای توپی از نوع عملکرد سریع هستند و با چرخش 90 درجه ای دستگیره عمل می کنند. شیرهای متصل به لوله های گاز درون ساختمان ها معمولا از نوع شیرهای توپی هستند.
باز و بسته کردن شیرهای توپی بزرگ به نیروی قابل توجهی نیاز دارد. در این موارد، از عملگرهای چرخشی و فلکه برای باز و بسته کردن ولو استفاده می شود.
اجزای بال ولو:
بخش های مختلف یک شیر توپی استاندارد در تصویر زیر نشان داده شده اند.
بخش های مشخص شده در تصویر بالا عبارت هستند از:
- بدنه.
- نشیمنگاه.
- دیسک توپی.
- گسکت یا واشر آب بندی.
- پیچ یا گل میخ.
- مهره.
- پوشش/بدنه.
- اورینگ.
- واشر.
- درزبند.
- گلند (نوعی کاسه نمد مورد استفاده به عنوان عایق آب بند کننده).
- فلنج گلند.
- دستگیره.
- پیچ.
- ساقه.
انواع ولو توپی:
شیرهای توپی دارای انواع مختلفی هستند که بر اساس ساختار و جهت جریان سیال به انواع زیر تقسیم می شوند:
انواع شیر توپی بر اساس ساختار:
- شیر توپی سه راهی.
- شیر توپی شناور.
- شیر توپی با نصب محوری.
انواع شیر توپی بر اساس جهت جریان سیال:
- شیر توپی با ورودی بالا (یک تکه).
- شیر توپی با ورودی جانبی (دو تکه).
- شیر توپی سه تکه.
مزایا و معایب شیر توپی:
از مزایای بال ولو می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عملکرد سریع به دلیل راه اندازی با چرخش 90 درجه (مناسب برای توقف سریع عملیات در مواقع ضروری).
- به حداقل رساندن نشت.
- ابعاد کوچک تر و وزن سبک تر نسبت به ولوهای کشویی هم رده.
- انعطاف پذیری بالا در طراحی و کاهش نیاز به شیرآلات بیشتر.
- تنوع ابعاد و اشکال.
- عملکرد ایمن در فشار و دمای عملیاتی بالا (در صورت بالا بودن کیفیت ساخت).
- کنترل بهتر با نیروی کمتر.
- عدم نیاز به روان کاری.
برخی از محدودیت های انواع ولو توپی عبارت هستند از:
- عدم کارایی مناسب در موقعیت های نیازمند تنظیم جریان.
- احتمال تجمع رسوبات سیالات دوغابی در حفره های ولو و افزایش استهلاک شیر.
- احتمال افزایش خیزاب فشار در اثر باز و بسته کردن سریع شیر و آسیب رسیدن به تجهیزات پایین دست جریان.
- محدودیت بازه دمای عملیاتی قابل استفاده.