نحوه تشخیص سنگ سیترین اصل

این گوهر هیچ پدیده ای ندارد و اگر در بازار گوهرهای زرد رنگی مشاهده شدند که دارای پدیده هایی مانند چشم گربه ای، ستاره ای و غیره بودند، بدون شک سیترین نیستند بلکه فقط از نظر ظاهری به آن شباهت دارند. امروزه با حرارت دادن آمیتیست ها در دمای 470 درجه سانتیگراد آنهار به سیترین زرد پر رنگ تبدیل می کنند. هرچه دما بالاتر رود به قهوه ای تر تبدیل می شوند.

گاهی در بازار، این گوهر را با اسامی دروغین متفاوتی نیز به فروش می رسانند که به عنوان مثال می توان به نام هایی مانند کوارتز توپازی، توپاز کوهی، توپاز باهیا برزیلی یا یاقوت زرد رودخانه ای و غیره اشاره نمود. در ایران نیز گاهی برخی از سودجویان، سیترین ها را با اسامی دروغین و تقلبی به فروش رسانده اند.

طبق بررسی هایی که بر روی بازار فروش سنگ سیترین در ایران انجام داده شده دریافتیم که از اسامی متفاوتی مانند یاقوت صحرایی، یاقوت مازندران، توپاز کردستان و غیره برای فروش این گوهر استفاده کرده اند. این گوهرسنگ به سنگهای بریل زرد، ارتوکلاز، تورمالین زرد و توپاز زرد شباهت بسیاری دارد.

ناگفته نماند این گوهرسنگ است که نمونه های مصنوعی آن نیز تولید و عرضه می شوند و در بازار ایران، پر از سیترین های مصنوعی می باشد که به جای نوع طبیعی فروخته می شوند. تشخیص این نمونه ها، تنها به کمک تجهیزات گوهرشناسی امکان پذیر خواهد بود.

سیترین تقلبی بهسازی شده از آمیتیستاین گوهر به دلایل مختلف تحت بهسازی قرار می گیرد. این گوهر، استعداد زیادی در بهسازی دارد و به همین دلیل، روشهای مختلفی را بر آن اعمال می کنند. اولین و معمول ترین روش، تکنیک تقویت رنگ در سنگ سیترین است و این مساله به دلیل کثرت سیترین هایی صورت می گیرد که از معادن مختلف دنیا به دست می آیند اما قدرت رنگی کافی ندارند و به همین دلیل تحت بهسازی حرارتی قرار می گیرند تا رنگ آنها قوی تر شود.

اعمال حرارت های گوناگون در شرایط مختلف و دماهای متفاوت، باعث به دست آمدن نتایج جالب توجهی در این گوهر می شود. به عنوان مثال، آمیتیست (کوارتز بنفش) را تحت بهسازی حرارتی قرار می دهند و رنگ بنفش آن به زرد تبدیل و به این شکل، سنگ سیترین به دست می آورند.

حال اگر خود سیترین را حرارت دهند، رنگ آن زرد، به سبز تبدیل می شود که در این صورت، کوارتز سبز (پرازولایت) به دست خواهد آمد. کوارتز لیمویی (لمون کوارتز) نیز از دیگر گوهرهایی است که با بهسازی حرارتی به این سنگ، قالب دستیابی است. کوارتز دودی در دمای 300 الی 400 به رنگ زرد تغییر می کند.

سنگ سیترین حرارت دیده تقلبی از آمیتیستدر بررسی هایی که بر روی سنگ سیترین های ایران انجام شده، این نتیجه به دست آمده که ایران به غیر از برخی موارد معدود و البته پراکنده (غیر متمرکز) که در آنها، سیترین های مرغوب (خوشرنگ و شفاف و درشت) قابل دستیابی هستند، در باقی موارد دارای انواعی می باشد که از نظر رنگ و شفافیت، کیفیت بالایی ندارند و معمولا رنگ آنها، یکدست و قوی نیست و به ندرت هم شفاف هستند.

به همین دلیل، بسیاری از آنها باید تحت بهسازی حرارتی و یا روغنی قرار گیرند تا استعداد اولیه و ثانویه آنها را در مورد تقویت و تبدیل رنگ کشف شود. در تحقیقاتی که انجام شده آمیتیست های همان مناطق را نیز تحت بهسازی حرارتی تبدیلی قرار داده شده تا میزان و زمینه تبدیل شدن رنگ آنها را به زرد، مورد تحلیل قرار گیرد.نتیجه آنکه بسیاری از سیترین های ایران، به این آزمایش ها واکنش مثبت نشان دادند اما زمینه ارتقا یا تغییر رنگ در آنها به مراتب بیشتر از افزایش شفافیت بود.