معادن سنگ تورمالین در جهان

مهم ترین یافته های تورمالین در سنگهای پگماتیک دانه درشت و مواد تخریب شده از آنها بوده و در برزیل، سریلانکا، جمهوری مالاگاسی، موزامبیک، آنگولا، استرالیا، برمه، هند، زیمبابوه، نامبیا، تانزانیا، روسیه(سلسله جبال اورال)، آمریکا، سویس و تایلند یافت می شوند. در برزیل غالبا این کانی از نوع آفریقایی تیره تر بوده و می توانند چند رنگی شدیدی را نمایش دهند.

در اکثر نقاط ایران در پگماتیت های اطراف گرانیت های مشهور، تورمالین در رنگ های مختلف یافت می شود منطقه خاش سیستان و بلوچستان، بروجرد، جنوب غربی نهبندان، شمال غرب الیگودرز، سنندج - سیرجان(مجاورت ذخیره سیلیس)، مناطق گرانیتوئیدی شمال و شمال شرق ازنا (مخصوصا در رگه های پگماتیتی و آپلیتی) از نوع اندیس شورلت و دراویت یافت می شود.

انواع رنگ تورمالینسنگ تورمالین در طبیعت بیشترین تنوع رنگ را در بین کانی های جواهری داراست و به طور معمول عناصر آهن، منگنز، کروم، مس و وانادیوم عامل رنگزا در این خانواده می باشد. قرمز، نارنجی، آبی، صورتی، زرد، سبز، آبی، بنفش، ارغوانی، بی رنگ و سیاه از جمله رنگهایی هستند که این گوهرسنگ می تواند داشته باشد. در برزیل تقریبا هر نوع این گوهرسنگ را می توان یافت.

انواع سنگ تورمالیندر کانی شناسی تورمالین برحسب اختلاف در ترکیب مواد شیمیایی گروه بندی های متفاوتی وجود دارد مانند نوع لیتیوم دار یا البایت (Elbite)، بورگریت (Buergerite) که در آن آهن کاتیون اصلی است، شورل (Schorl) نوع آهن دار، دراویت (Dravite) که کاتیون اصلی آن منیزیم بوده، یوویت (Uvite) و تسیلایزیت (Tsilaisite) نوع منگنز دار می باشد.به دلیل تنوع رنگ این کانی اسامی متفاوتی از آن وجود دارد که البته در بازار فقط نام رنگ آنها ذکر می شود که در ادامه تک تک آنها را بررسی می کنیم:

تورمالین هندوانه ای

تورمالین هندوانه ایتورمالینی که تک رنگ باشد کمیاب است و اکثر کریستال هایی که یافت شده دارای چندین زمینه و نواحی رنگی در طول محور اصلی کریستالوگرافی دارند. به عنوان نمونه بلورهایی در برزیل پیدا می شود که ناحیه داخلی آنها قرمز و اطراف هسته قرمز ناحیه ای به رنگ سفید احاطه شده و روی آن نیز قشر خارجی سبز رنگی پوشانده است.کریستال های نوع آفریقای جنوبی دارای هسته داخلی سبز و قشر خارجی قرمز می باشند که به آنها اصطلاحا "تورمالین هندوانه ای" گفته می شود.

وردلیت (Verdelite)

سنگ تورمالین وردلیتاین نوع به رنگ معمول و فروان تورمالین سبز گفته می شود و در زبان ایتالیایی و یونانی نیز به معنی "سنگ سبز" است. عامل رنگ دهنده و ضروری آن عنصر کروم است. همچنین بهترین نوع مرغوب وردلیت به رنگ سبز زمردی می باشد.

شورل (Schorl)

سنگ تورمالین سیاه یا شورلنوع شورل به نوع سیاه رنگ و ماتی گفته می شود که در جواهر سازی نیز کاربردی ندارد. از این نمونه در ایران فراوان یافت می شود.تورمالین بنفش سیبریتاین نمونه نیز همانطور که از نامش پیداست در سلسله جبال اورال روسیه یافت می شود و در رنگ هایی چون بنفش روشن تا بنفش مایل به آبی وجود دارد.

ایندیگولیت یا ایندیکولیت (Indigolite or Indicolite)

سنگ تورمالین آبی ایندیکولیتاین نمونه به صورت سبز رنگ با پس زمینه آبی یافت می شود.سنگ تورمالین دراویت Draviteاین نوع در رنگهای زرد مایل به قهوه ای یا قهوه ای سبز دیده می شود.تورمالین بی رنگ آکروئیتآکروئیت نوع بی رنگ و کمیاب این خانواده است و معنای واژه آن در زبان یونانی "بی رنگ" می باشد.

روبلیت (Rubellite)

تورمالین قرمز روبلیتروبلیت در رنگهای صورتی یا قرمز و خیلی کم در بنفش دیده می شود. این نمونه دارای ناخالصی هایی از نوع مایعات بوده که در نوع باکیفیت و پررنگ آن مثل یاقوت نمایان می شود و ناخالصی ها هم به سختی دیده می شوند.

سنگ تورمالین سبز

سنگ تورمالین سبز طبیعیعامل رنگ سبز تورمالین می تواند کروم یا وانادیوم باشد. اکثر تورمااین های کروم دار در معادن آفریقا قرار دارند. آنها دارای درخشندگی و جلای کمتری نسبت به گارنت ساواریت و زمرد دارند ولی قیمت آنها بسیار ارزان تر می باشد. گونه هایی که به رنگ سبز زمردی وجود دارند درواقع غنی از عنصر کروم هستند و در معادن تانزانیا یافت می شوند.

در برمه نیز به صورت معدود یافت می شود. همچنین نوع های تیره رنگ سبز نیز که در نامبیا یافت می شوند با حرارت دادن به سبز زمردی تبدیل می شوند. به طور کلی تورمالین سبز در اندازه های بزرگ خیلی بندرت دیده می شود و اندازه متوسط آنها زیر 5*7 میلیمتر است.

تورمالین صورتی

بلور تورمالین صورتیسنگ تورمالین صورتی از نظر فراوانی و اندازه بسیار بیشتر از نوع روبلیت است و از صورتی کم رنگ تا روشن و ارغوانی دیده می شود.

سنگ تورمالین قرمز

سنگ تورمالین قرمز تورمالین قرمز در معادن ماداگاسکار، افغانستان و برزیل یافت می شود و ویژگی بارز آنها رنگ بی نظیر خود است و به شفافیت اهمیت چندانی داده نمی شود. در بازار نمونه های تورماین قرمز کمتر صورت طبیعی دیده می شوند و معمولا رنگ خود را مدیون تشعشع رادیواکتیو هستند.

تورمالین پارایبا Paraiba

سنگ تورمالین پارایبا آبیدر اواخر دهه 1980 تورمالین هایی با رنگ آبی تا سبز از معدن Paraiba برزیل توسط Heitor Dimas Barbosa کشف شد که رنگ آن شبیه لامپ های زئون بوده و در هیچ سنگ جواهری دیگری نمونه این رنگ موجود نمی باشد.علت این رنگ فیروزه ای تا سبز تورمالین پارایبا وجود درصد قابل توجهی از عنصر مس است که در هیچ یک از نوع های دیگر این خانواده وجود ندارد. البته منگنز نیز در کنار آن وجود دارد که تأثیر این دو عنصر باعث ایجاد رنگهای بسیار زیبایی می شود. جایگزینی عنصر تیتانیوم به جای منگنز مسئول ته رنگ سبز پارایبا می باشد.

تورمالین دو رنگ

عنصر مس رنگهای آبی واضح و زنده و ته رنگ فیروزه ای و سبز می شود، منگنز نیز وظیفه ایجاد ته رنگ قرمز تا بنفش را دارد. به همین دلیل موقع تراش کریستال پارایبا جرقه های آتشین و درخشندگی درونی خاصی پدیدار می شود.تا کنون تنها فقط چند بلور پارایبا بالای 20 گرم یافت شده است. از آنجایی که آنها از تپه مشهور Noble Hill استخراج می شوند تکه تکه هستند اندازه آنها بسیار کوچک است و به ندرت بلورهای سنگین تر از پنج گرم که ترک هم نداشته باشند دیده می شود.