سنگ کریزوپراز چیست؟

نام سنگ کریزوپراز (به انگلیسی Chrysoprase) از کلمه ی یونانی Chrysos به معنی طلایی و Parason به معنی تره فرنگی به دلیل شباهت رنگ آن به سبزیجات و اینکلوژن های طلایی آن دارد. رنگ این سنگ به سیب سبز نیز شباهت بسیاری دارد. سنگ کریزوپراز برای یونانیان و رومیان سنگی شناخته شده بود.

چندین قطعه از کریزوپراز در بین ابزارهای اولیه آنها یافت شده است ولی استفاده از این سنگ در آن زمان چندان رایج نبود. این سنگ ابتدا در سال 1700 میلادی در اروپا و از ذخایر کشور لهستان شهرت گرفت. امروزه نیز بیشتر سنگهای کریزوپرایز در استرالیا تولید می شود البته نه به صورت وسیع زیرا منابع آنها محدود است.

کریزوپراز (Chrysoprase) سنگی از خانواده کلسدونی ها و یکی از زیبا ترین و ارزشمند ترین سنگ های این گروه محسوب می شود. سختی این سنگ 7 - 6.5 بوده و طیف وسیعی از رنگ زرد مایل به سبز تا سبز و سبز - آبی را شامل می شود. این سنگ بعد از سیلیکای جواهری (Gem silica) دومین گونه ارزشمند خانواده کلسدونی به شمار می رود. از نظر شفافیت معمولاً از مات و اوپاک متغیر بوده و نوع مات (نیمه شفاف) آن با ارزش تر است.

این سنگ غالبا به شکل کابوشن تراش داده می شود و جلایی مومی شکل دارد. سنگ کریزوپراز در مناطق سطحی و کم عمق، جایی که سنگهای حاوی نیکل در معرض هوا و فرسایش قرار دارند تشکیل می شوند. این سنگ در حفره ها، ترکها و رگه هایی که معمولا دارای اندازه زیر چند اینچ تا به طور نادر چندین فوت طول دارند دیده می شود.کریزوپراز غالبا همراه سنگهایی چون پریدوتیت (peridotite)، دونیت (dunite) و سرپانتین (serpentinite) دیده می شود. این سنگها در مناطق افیولیتی و فرورانشی هستند. نیکل که عامل رنگ سبز کریزوپراز است با فرسایش این سنگها، آزاد می شود.

رنگ سبز این گوهرسنگ به علت وجود مقداری جزئی از نیکل است. نیکل می تواند از راه های مختلفی در کوارتز میکروکریستالین وجود داشته باشد البته نه در ساختار شبکه ای آن. مقدار اندکی از مخلوط سیلیکاتی نیکل همراه کوارتز، پخش شدن اکسید نیکل، یون های نیکل را آزاد و سبب رنگ سبز کالسدونی می شود.

کریزوپرایز در طیف رنگهای وسیعی از سبز مایل به زرد کمرنگ تا سبز پر رنگ عمیق وجود دارد. مقدار فراوانی نیکل در سنگ می تواند قدرت درجه رنگ سبز آن را مشخص کند. کریزوپراز با رنگ سبز مایل به زرد کمرنگ می تواند شامل 0.1 تا 1 درصد وزنی اکسید نیکل را شامل شود. نمونه های سبز پررنگ می توانند تا 5 درصد وزنی اکسید نیکل را شامل شوند.

در سایر گوهرسنگهای خانواده کوارتز، عامل رنگ سبز غیر نیکل بوده به جز کریزوپراز تنها گوهر سنگی که رنگ سبزش به دلیل حضور نیکل است کانی کمیاب گاسپایت ( gaspeite) می باشد که کربنات نیکل، آهن و منیزیم است. عامل رنگ سبز در اکثر گوهرسنگهای سبز مانندتورمالین ( آهن)، زمرد (کروم)، گارنت سووریت (Tsavorite) که نوعی گروسولار است وانادیوم می باشد.

رنگ کریزوپراز گاهی اوقات ناپایدار است. این سنگ مقداری به نور حساس بوده و چنانچه در طولانی مدت در معرض حرارت و یا نور خورشید قرار گیرد کم رنگ می شود. البته اگر سطح سنگ شما رنگ پریده گردد لایه زیرین آن دارای رنگ بهتری است که با پولیش سطحی می توانید دوباره زیبایی آن را احیا کنید. همچنین در صورتی که در مقابل رطوبت شدید قرارگیرد تغییر رنگ آن باز می گردد. بنابراین بهتر است به طور کلی در مناطقی با حرارت بالا یا نور شدید نگهداری نشود.