ذخایر سنگ دیاسپور در جهان

در دیاسپور یا زولتنایت تغییر رنگ در روز روشن به صورت بی رنگ تا تیره سبز (عموما کیوی رنگ) تا سایه های سبز مایل به زرد، کهربایی کمرنگ و یا قهوه ای (به دلیل گوتیت) تغییر می کند. بررسی های EDS/SEM و X-ray فلورسانس قطعاتی از معادن دیاسپور ترکیه نشان داده است که جایگزینی عناصر جزئی 1-1.5 درصد وزنی Fe2O3 و.057 درصد وزنی کرومیوم Cr2O3 علت سبز مایل به زرد تا مایل به سبز در نور روز و تغییر رنگ آن می باشد.

دیاسپور در زیر نور لامپ رشته ای کم وات به صورت رنگ شامپاینی یا قرمز - رز تا نارنجی - قرمز می باشد. در نور لامپ رشته ای هرچه طول موج به سمت بزرگ تر (دمای رنگ پایینتر) رود، غلظت رنگها نیز بیشتر می شوند. در نور نه چندان قوی مانند نور شمع، صورتی مایل به ارغوانی تغییر می کند. تغییر رنگ در نگین هایی با وزن بیشتر معمولا بالای 5 قیراط، واضح تر و مشخص تر می باشد. فقط مقادیر اندکی از زوتنایت های ذخایر ترکیه دارای کیفیت بالای جواهری و شفافیت بالا هستند که آنها را به صورت تراش فست میتراشند تا گستره رنگهای آنها بهتر نمایان شود.

از سال 1801 که اولین بار معدن دیاسپور در روسیه کشف شد، پس از آن تعداد زیادی از ذخایر آن را می توان در ترکیه، ایالات متحده آمریکا (آریزونا و پنسیلوانیا)، نیوزلند، برزیل، آرژانتین، بریتانیا، چین، پگماتیت های نفلین - سی نیت شمال نروژ، شیست های سنگ سمباده در رشته کوه های اورال روسیه، مگوک برمه، مرمرهای کوه های مرتفع Campolongo در جنوب تیرول ایتالیا و سوئیس جستجو کرد.

دیاسپور می تواند به صورت کانی زایی هیدروترمال کمی کمتر از دمای 960 درجه فارنهایت در ترک ها و پگماتیت ها رخ دهد. بلورهای بزرگ که کلکسیونرها به دنبال آنها هستند در حفرات حل شده و یا ترک های تکتونیکی در تماس مرمر و دیاسپوریت یافت می شوند.

مهم ترین ذخایر دیاسپور در منطقه بزرگی در غرب و جنوب غربی ترکیه با نام Menderes Massif وجود دارد. این ناحیه طی دگرگونی کوه های آلپ طی دوره پرکامبرین (نخستین دوره ى زمین شناسى) تا دوره دوران پالئوسین (حدود 65 میلیون سال پیش) تشکیل شده است. این منطقه شامل مقادیر زیادی از متابوکسیت (دیاسپور و سنگ سمباده) به صورت رگه های کم عرض است که در سال 1949 اکتشاف شدند.

دیاسپورهای منطقه Menderes Massif به خصوص روستای Pinarcik به وفور در در رگه های هیدروترمال همراه با بلورهای درشت کلسیت، مسکوویت، میکا و کلریتوئید همگی روی مارتیکس غنی از گوتیت یافت می شوند. بلورهای دیاسپور این منطقه می توانند به صورت دوقلو بهم چسبیده باشند. لازم به ذکر است که در کوه های ایلبیرا (Ilbira) نیز نمونه های کیفیت بالای زولتنایت استخراج می شود.