تزریق دی اکسید کربن به جای تزریق گاز به چاههای نفت

تزریق دی اکسید کربن یکی از در دسترس ترین امکانات موجود در زمینه تزریق گازهای غیر هیدروکربنی است که صنعت نفت را از کشاکش های چرایی تزریق گاز طبیعی نیز می رهاند. اکنون سال هاست که کشاکش میان طرفداران و مخالفان تزریق گاز طبیعی به موضوع اصلی در میان روش های ازدیاد برداشت از مخازن نفتی تبدیل شده است.

شماری از کارشناسان صنعت نفت معتقدند با معرفی روش های کاربردی دیگر می توان به این بحث پایان داد، اما مهم تر از لزوم تزریق گاز، زمان تزریق آن است، زیرا در صورتی که این زمان مشخص سپری شود، فرصت افزایش ضریب بازیافت نفت از دست خواهد رفت.با سرمایه گذاری مناسب در زمینه تزریق گازهای N2 و CO2 به میدان های نفتی می توان برخی از ذخایر نفتی را به ضریب بازیافت مناسبی بازگرداند. در دهه 1940 میانگین تولید روزانه چاه های نفت ایران 18 هزا

ر بشکه اعلام شده بود؛ درحالی که امروزه پس از گذشت 30 سال و با وجود برداشت های مکرر، متوسط تولید این چاه ها به 2 هزار بشکه در روز رسیده است.در شرایطی که بازدهی چاه های نفت در حال کاهش است با صیانت از این مخازن و تزریق به موقع انواع گاز به آنها، می توان تولید چاه ها را به متوسط 6 تا 9 هزار بشکه در روز بازگرداند.

کارشناسان اقدام های صورت گرفته در زمینه برداشت صیانتی از مخازن نفتی کشورمان را مثبت و بخشی از این افت ضریب بازیافت را ناشی از طول عمر چاه های ایران ارزیابی کردند، اما همگی بر این باور واحد بودند که با اقدام های گسترده تر می توان از زیان های آینده و کشته شدن تعداد بیشتری از چاه های نفتی جلوگیری کرد.

نخستین گام های مطالعاتی در باره روش ها و مواد غیرهیدروکربنی قابل تزریق به چاه های نفت، سال ها پیش با امکانات محدودی در دانشگاه سهند تبریز آغاز شده است این مرکز نخستین سازنده داخلی دستگاه تحت فشار تزریق گاز به چاه محسوب می شود. در این سیستم همزمان می توان دو سیال را به چاه تزریق، اختلاف دما را کنترل و در بدترین شرایط تنها یک درجه اختلاف دما را مشاهده کرد.

اما تزریق گاز تنها به معنای گاز طبیعی استخراج شده از مخازن نیست. این طرح می تواند به معنای بازگرداندن گاز استخراج شده همراه نفت به درون چاه ها باشد؛ در حالی که اکنون بخشی از این گاز سر چاه ها دود می شود.

صد سال از زمان استخراج نفت از مناطق جنوبی کشور می گذرد؛ ماده ای که تقریبا یک تنه جور اقتصاد تک محصولی ایران را به دوش می کشد و با بالا و پایین شدن قیمتش سرنوشت بودجه مملکتی عوض می شود؛ بنابراین باید چاره ای برای این اقتصاد تک محصولی اندیشید، اما به نظر نمی رسد حداقل در سال های اخیر این فرض قابل تحقق باشد؛ از این رو حفظ وضع موجود و توسعه مخازن هیدروکربنی کشف شده، همچنان یکی از دغدغه های اساسی است که نگاه مدیران کشور را به خود معطوف داشته است.

در این سال ها پروژه های زیادی در باره ازدیاد برداشت از چاه های نفت طراحی و اجرا شده است که پروژه تزریق گازهای غیر هیدروکربنی به چاه های نفت را شاید بتوان طرحی تحقیقی برشمرد؛ پروژه ای که در سال های اخیر از سوی کارشناسان صنعت نفت با استقبال زیادی روبه رو شده است. تنوع ذخایر انرژی ایران سبب شده است در حوزه گاز طبیعی نیز همچون نفت خام یکی از پیشروترین تولیدکنندگان جهانی باشیم.

ما دومین تولید کننده بزرگ نفت خام اوپک هستیم و پس از روسیه، گسترده ترین ذخایر گازی جهان را در اختیار داریم، اما بهره برداری و توسعه این مخازن گازی و چگونگی کاربرد احتمالی آن در روش های ازدیاد برداشت، مسئله ای است که مباحث فراوانی پیشروی برنامه ریزان قرار داده است. سال هاست که فعالان حوزه گاز تمام هم و غم خود را صرف بازاریابی جهانی و منطقه ای این ماده با ارزش و پاک کرده اند تا بتوانند آن را به بازارهای خوبی چون اروپا، چین و هند صادر کنند.

این کار گذشته از سودآوری، جانشین مناسبی برای بخشی از درآمدهای نفتی ایران محسوب می شود، اما برخی نظر دیگری دارند و معتقدند که گاز یکی از کم هزینه ترین و در دسترس ترین منابعی است که می تواند برای تزریق به مخازن نفتی و جلوگیری از افت طبیعی این میدان ها به کار برده شود و با استمرار صادرات نفتی، ایران را در جایگاه کنونی خود حفظ کند.