آمفوتر چیست؟

در علم شیمی، آمفوتر (Amphoterism) یا دوخصلتی به گروه خاصی از مواد گفته می شود که می توانند در واکنش با اسید ها به عنوان باز و به طور مشابه در واکنش با باز ها به عنوان اسید شرکت کنند. به عبارت دیگر، به مولکول ها یا یون هایی که قادر هستند در مقابل اسید ها نقش باز و در مقابل باز ها نیز نقش اسید داشته باشند، آمفوتر نامیده می شوند.

توجه داشته باشید که به این ماده مورد نظر، ماده آمفوتریک گفته می شود که می تواند در برابر تغییرات جزئی اسید یا باز مقاومت نماید.کلمه آمفوتر، از واژه یونانی آمفوتروس به معنای هر دو گرفته شده است. همانطور که بیان شد، به ماده ای گفته می شود که هم رفتاری به شکل اسید ها و هم به شکل باز ها داشته باشد.

در واقع اسید به ترکیباتی گفته می شود که دهنده پروتون و یا گیرنده الکترون باشند، در حالی که باز، ترکیبی است که گیرنده پروتون و یا دهنده الکترون می باشد. با توجه به معنای واژه آمفوتری مشخص می شود که این دسته از مواد، توانایی انجام هر دو عمل را دارند. به عبارت دیگر، آمفوترها موادی محسوب می شوند که می توانند هم با اسید ها و هم با باز ها واکنش دهند.

توجه داشته باشید که بسته به شرایط محیط، این مواد می توانند یکی از نقش های اسید یا باز را ایفا کنند. به عنوان مثال، آب را در نظر بگیرید. مولکول آب در مقابل اسید هیدروکلریک به عنوان باز رفتار می کند، پس می تواند پروتون اسید را بپذیرند.

H2O + HCl → H3O+ + Cl−

در حالی که در مقابل یک باز همچون آمونیاک، می تواند نقش اسیدی داشته باشد. در این صورت پروتون خود را به آمونیاک می دهد.

H2O + NH3 → NH4+ + OH−

چه موادی خاصیت آمفوتری دارند ؟

فلزاتی مانند سرب، قلع، آلومینیوم، بریلیم و روی به همراه اکسید و هیدروکسید این فلزات، آمفوتر می باشند.بیشتر شبه فلزات و عناصر دیگری مانند گالیوم، ژرمانیوم، تیتانیوم، ایندیم، اسکاندیم، زیرکونیوم، وانادیوم، آهن، کبالت، کروم، نقره، طلا، مس، تلوریم، آنتیموان و بیسموت که اکسید های آمفوتری را تشکیل می دهند.

تمام بنیان های منفی اسید های معدنی و آلی که هیدروژن متصل به اکسیژن داشته باشند. به عبارت دیگر، یون های منفی که هیدروژن حاصل از یونش اسید داشته باشند مانند مانند HCO3-، H2PO4 و -H2PO3. توجه داشته باشید که دو آنیون -H2PO2 و -HPO32 آمفوتر نمی باشند.

اسید هایی که عنصر اکسیژن ندارند اما چند ظرفیتی می باشند. بنیان های هیدروژن دار این دسته از اسید ها آمفوتر محسوب می شوند مانند -HS.آمینو اسید ها به دلیل اینکه یک قسمت اسیدی (کربوکسیلیک اسید) و یک قسمت بازی (گروه های آمین) دارند در این دسته قرار می گیرند.پروتئین ها، ماکرو مولکول هایی هستند که از مجموعه ای از اسید آمینه های مختلف ساخته شده اند.
خون