کولیگاتیو چیست؟

در علم شیمی، خواص کولیگاتیو (Colligative properties) به خواصی از محلول ها گفته می شود که به تعداد ذرات حل شونده غیر فرار موجود در محلول بستگی دارند. این خواص مستقل از نوع و خواص شیمیایی ذرات می باشند. در واقع خواص کولیگاتیو فقط به نسبت تعداد ذرات حل شونده به تعداد ذرات حلال بستگی دارند.

به بیان دیگر، در بعضی مواقع، تعدادی از خواص محلول ها به جای اینکه وابسته به ماهیت محلول باشند، به غلظت ماده حل شده بستگی دارند. در واقع می توان گفت که تعداد بسیار کمی از خواص فیزیکی، در دسته خواص کولیگاتیو قرار می گیرند.

به طور کلی خواص یک محلول متفاوت از خواص حلال یا حل شونده خالص است. بسیاری از خواص محلول ها به ماهیت شیمیایی حل شونده ها بستگی دارند. از طرفی دیگر، برخی دیگر از این خواص، مستقل از ماهیت آنها می باشند. خصوصیات فیزیکی محلول ها را می توان به دو دسته خواص شدتی و خواص مقداری تقسیم بندی کرد.

خواص شدتی خواصی هستند که به اندازه نمونه بستگی دارند. به عنوان مثال، حجم و جرم نمونه ای از این گونه خواص اند. در حالی که، خواص مقداری خواصی هستند که به اندازه نمونه مورد بررسی بستگی ندارند. چگالی و غلظت نمونه ای از خواص مقداری اند. در این مقاله دسته ای از خواص فیزیکی معرفی می شوند که در حقیقت زیر مجموعه ای از خواص شدتی اند که به آنها خواص کولیگاتیو می گویند.

نکته جالب توجه اینجاست که تمامی انسان ها بدون آنکه با اصطلاح علمی خواص کولیگاتیو آشنا باشند، در طول زندگی روزمره خود با این خواص، سر و کار دارند. در واقع، بدون آنکه بتوانند علت اتفاق افتادن این گونه پدیده ها را توضیح دهند، با آنها درگیرند. مثلا به صورت تجربی، می دانند که محلول آب و شکر از آب خالص دیرتر به جوش می آید.

همچنین متوجه شده اند که محلول آب و نمک و یا محلول آب و شکر در دما های پایین تر از آب خالص منجمد می شوند. از جمله موارد دیگر خواص کولیگاتیو در زندگی روزمره می توان به موارد استفاده از ضد یخ در رادیاتور ماشین جهت پیشگیری از یخ زدن آن و همچنین پدیده اسمز در فرآیند های زیستی اشاره کرد.