عنصر رودیم چیست؟

عنصر رودیم (Rhodium) با نماد شیمیایی Rh، یکی از عناصر شیمیایی جدول مندلیف است که عدد اتمی آن 45 می باشد. این عنصر در حقیقت چهل و پنجمین عنصر از جدول تناوبی بوده که در گروه IXB و دوره پنجم جدول تناوبی قرار دارد. در واقع عنصر رودیوم یک فلز واسطه کمیاب (Transition Metals) سخت و به رنگ سفید- نقره ای است. این فلز با عناصر کبالت (Co)، ایریدیوم (Ir) و ماینتریوم (Mt)، در گروه نه واسطه جدول تناوبی قرار گرفته است.

برای نخستین بار در سال 1803 میلادی، شیمیدان انگلیسی به نام ویلیام هاید ولاستون (William Hyde Wollaston) توانست عنصر رودیوم را کشف و نامگذاری کند. نام این عنصر از کلمه لاتین رودون (Rhodon) به معنی گل رز گرفته شده است. در واقع آقای ولاستون بعد از کشف فلز نادر پالادیوم، به طور اتفاقی رودیم را وقتی که می خواست پلاتین خالص را از سنگ معدنش جدا کند، کشف کرد.

او از سنگ پلاتینی که در کشور پرو یافت شده بود استفاده کرده است. لازم به ذکر است که ولاسیتون برای اولین بار، توسط یک شیمیدان فرانسوی از احتمال وجود عنصر جدید و ناشناخته ای در سنگ معدن پلاتین مطلع شد. که شیمیدان فرانسوی معتقد بود که رنگ قرمز برخی از نمک های پلاتین به دلیل وجود این فلز ناشناس است.

ولاستون ابتدا پلاتین را در محلول تیزاب سلطانی حل کرده و سپس اسید به دست آمده را با اضافه کردن هیدروکسید سدیم خنثی نموده است. در مرحله بعد، با اضافه کردن کلرید آمونیوم به آن، توانست پلاتین را ته نشین کند. عنصر پالادیوم را نیز به وسیله سیانید جیوه و به شکل پالادیم سیانید از محلول حذف کرد. در این مرحله و بعد از جدا کردن عناصر پلاتین و پالادیم از نمونه سنگ معدن، ماده باقیمانده به صورت یک پودر قرمز رنگ بود. بعد ها مشخص شد که این ماده قرمز رنگ، در حقیقت سدیم رودیم کلرید می باشد. رودیم با استفاده از گاز هیدروژن و در طی فرآیند احیای نمک کلرید رودیم، جدا شد.

عنصر رودیوم فلزی بسیار نادر در طبیعت است که به عنوان یک محصول جانبی، در خلال فرآیند استخراج فلزاتی مثل پلاتین به دست می آید. این فلز در معادن به شکل ترکیبی با دیگر فلزات همچون پالادیوم، نقره، پلاتین و طلا (اغلب در معادن پلاتین) وجود دارد. به عبارت دیگر، منبع اصلی این عنصر در شمال و جنوب آمریکا، ساحل رودخانه های کوه های اورال و همچنین معادن سولفید نیکل و مس در منطقه سادبری اونتاریو است.

با وجود آنکه مقدار آن در ناحیه سادبری بسیار ناچیز است، اما وجود معادن بسیار زیاد نیکل باعث می شود که استخراج ردیوم به صرفه باشد. توجه داشته باشید که تولید سالیانه این عنصر تنها 30 تن است. معادن ردیوم بسیار اندک هستند. بنابراین، فلز رودیوم بسیار گران قیمت می باشد.بیشتر منابع فلزات گروه پلاتین در آفریقای جنوبی یافت می شوند. اما معادنی از آن در روسیه و کانادا نیز یافت شده است. تولید این فلزات شامل دو مرحله است.

مرحله اول تصفیه اولیه فلزات پایه و مرحله دوم تصفیه تکمیلی در پالایشگاه فلزات گرانبها است. مراحل اصلی استخراج عبارتند از: شناور سازی یا فلوتاسیون، خردایش، ذوب و تبدیل نهایی. لازم به ذکر است که استخراج صنعتی عنصر رودیم، بسیار دشوار و پیچیده است. عنصر رودیم به عنوان یک فلز آزاد و یا آلیاژ به ندرت در ترکیبات شیمیایی مواد معدنی مانند بادی و ردفولیسیت نیز پیدا می شود.