کاربرد های عنصر ید

عنصر ید ایزوتوپ های فراوانی دارد. یدی که در طبیعت وجود دارد تنها دارای ایزوتوپ پایدار 127I (100 %) می باشد. علاوه بر آن، 37 ایزوتوپ پرتوزای ید نیز شناخته شده است. پایدارترین رادیوایزوتوپ ید 129I با نیمه عمر 7/15 میلیون سال است. رادیو ایزوتوپ های این عنصر دارای جرم های 108 تا 144 می باشند، که اغلب به شکل مصنوعی تولید می شوند.

در جدول زیر نیمه عمر تعدادی از ایزوتوپ های رادیواکتیو آن را مشاهده می کنید. ایزوتوپ های رادیواکتیو ید کاربرد های گسترده ای دارند. به عنوان مثال، ایزوتوپ پرتوزای دست ساز 131I که دارای نیمه عمری برابر هشت روز است (ساطع کننده پرتوی بتا)، به منظور درمان سرطان و دیگر بیماری های غده تیروئید کاربرد دارد.

کاربرد های عنصر ید

ترکیبات شامل ید در ترکیبات آلی مهم و در علم پزشکی بسیار سودمند هستند. در واقع از یدید ها، پوویدون آیوداین (بتادین) و تیروکسین که دارای ید می باشند در پزشکی و در ترکیب با الکل (به عنوان تنتورید) برای ضد عفونی نمودن زخم های بیرونی استفاده می شود. در حقیقت دامنه و توانایی میکروب کشی ید بسیار گسترده است.

این عنصر بر روی ویروس ها، قارچ ها، باکتری ها، اسپور ها و پروتوزوئا تأثیر دارد و می تواند آنها را تخریب و نابود نماید. دقت داشته باشید که تنتورید (از سه درصد ید عنصری در پایه آب/اتانول) یکی از مهم ترین اجزا تمامی وسایل و ابزار کمک های اولیه است. این ماده هم جهت ضد عفونی کردن زخم ها و هم به منظور پاک سازی آب های آشامیدنی سطحی بکار می رود.

از ید همچنین در عکاسی (یدید پتاسیم) و رنگ به عنوان کاتالیزور و پیگمنت بهره می برند. به عنوان مثال، از یدید نقره به همراه نقره برمید (به خاطر حساسیت به نور) جهت بارور کردن ابر ها (باران مصنوعی) در صنعت ساخت فیلم و عکاسی استفاده می کنند. تری یدید نیتروژن ترکیبی بسیار ناپایدار است که در ساخت مواد انفجاری بکار می رود. علاوه بر آن، یدید تنگستن جهت افزایش روشنایی لامپ کاربرد دارد.

مقدار بسیار کم ید برای تمام موجودات زنده، لازم است. در واقع، این ماده معدنی برای سلامت تیروئید ضروری می باشد. هورمون های تیروئید (تیروکسین و تری یدوتیرونین) دارای اتم های ید هستند. تیروئید مسئول تنظیم هورمون ها، متابولیسم بدن، سلامت سیستم عصبی و سایر موارد است. ید همچنین مهم ترین عنصر برای رشد مغز انسان محسوب می شود.

از فواید دیگر این عنصر در بدن می توان به موارد کمک به پروتئین سازی، حفظ انرژی بدن، حفظ استحکام ناخن ها، جلوگیری از پوسیدگی دندان ها، کمک به رشد استخوان ها و دندان ها، کمک به رشد بدن، جلوگیری از ابتلا به سرطان، تقویت مو، حفظ سلامت پوست، بهبود مشکلات روانی، افزایش نشاط روانی و کمک به سوزاندن چربی ها در رژیم های لاغری اشاره کرد.

لازم به ذکر است که عوارض کمبود این عنصر در بدن عبارتند از: ابتلا به بیماری گواتر، بروز مشکلات غده تیروئید، کم کاری تیروئید، ابتلا به کرتینیسم در نوزادان، ابتلا به میکزدم در کودکان و بزرگسالان، پف آلودگی صورت و دست ها، افزایش وزن بی دلیل، گیجی و کم حافظه شدن، تورم در گردن، ضعف و خستگی، ریزش مو، خشکی پوست، احساس سردی، تغییرات در ضربان قلب، حساسیت شدید به سرما، مشکل در یادگیری، پریود های نا منظم یا سنگین، اختلال عملکرد روانی و رشد فیزیکی و همچنین باعث مشکلات در دوران بارداری.

انسان ها در حالت عادی روزانه نیاز به 150 میکرو گرم ید دارند. این مقدار می تواند به وسیله نمک های ید دار، تخم مرغ، محصولات لبنی (ماست و پنیر) و بعضی از غذا های گیاهی (آلو خشک و اسفناج) تامین شود. توجه داشته باشید که انواع غذا های دریایی (همچون میگو، ماهی مرکب، جلبک دریایی، انواع ماهی، ماهی تن و خرچنگ) سرشار از ید می باشند.