عنصر ید چیست؟

عنصر ید (Iodine) با نماد شیمیایی I، یکی از عناصر شیمیایی جدول مندلیف است که عدد اتمی آن 53 می باشد. این عنصر در حقیقت پنجاه و سومین عنصر از جدول تناوبی بوده که در گروه XVII و دوره پنجم جدول تناوبی قرار دارد. در واقع عنصر ید یک نافلز جامد و درخشان و به رنگ آبی- بنفش مایل به سیاه و از عناصر گروه هالوژن ها است. این فلز با عناصر فلوئور (F)، کلر (Cl)، برم (Br)، آستاتین (At) و تنسین (Ts)، در گروه هفده یا گروه هفت اصلی (VIIA) جدول تناوبی قرار گرفته است.

عنصر ید برای نخستین بار در سال 1811 میلادی، توسط شیمیدان فرانسوی به نام برنارد کورتوی (Bernard Courtois) در فرانسه کشف شد. ید هم مثل بسیاری از ترکیبات دیگر به صورت اتفاقی کشف شده است. ارتش ناپلئون برای تهیه باروت به مقدار زیادی پتاسیم نیترات (برای تولید آن نیاز به سدیم کربنات بود) نیاز داشت. سدیم کربنات از خاکستر چوب بید تهیه می شد.

با طول کشیدن جنگ و کاهش چوب درخت بید، پیشنهاد شد که از خاکستر جلبک دریایی برای تهیه باروت استفاده شود. در این روش، مقادیر زیادی ترکیبات گوگردی مزاحم وجود داشت که باعث آلودگی ظروف کار می شدند. از اسید سولفوریک برای تمیز کردن آنها استفاده می شد. یک روز به صورت اتفاقی، کورتیوس مقدار بیشتری اسید سولفوریک جهت تمیز کردن خمره پتاسیم نیترات، بکار برد.

در این هنگام یک بخار بنفش رنگی از ظرف خارج شد. زمانیکه این بخار بنفش رنگ با یک لوله سرد تماس پیدا می کرد به فرم کریستالی براق تبدیل می شد. کورتوی نمی دانست که این ماده یک عنصر جدید است یا خیر. از طرفی با تشدید جنگ، دیگر فرصت کافی برای تحقیق بیشتر بر روی این ماده شیمیایی مجهول را نداشت. بنابراین کورتوی مقداری از این ماده ناشناخته را برای دانشمندان دیگری مانند چارلز- برنارد دسورمز، نیکولاس کلمنت، گیلوساک و آندره آمپر ارسال کرد.

در نهایت گیلوساک در سال 1813 میلادی، مقاله ای منتشر کرد که این ماده ناشناخته را یک ماده جدید معرفی کرد. وی ید را به کمک واژه یونانی یودیس (Ioeides) به معنای رنگ بنفش نامگذاری کرد. لازم به ذکر است که در مشاجره بر سر کاشف عنصر ید، گیلوساک و دیوی در نهایت برنارد کورتوی را کاشف این عنصر جدید و ناشناخته اعلام کردند.

عنصر ید، کمیاب ترین هالوژن پایدار و غیر رادیواکتیو در طبیعت می باشد. این عنصر از نظر فراوانی در بین عناصر در پوسته زمین، در رده شصت و سومین قرار دارد. در واقع سنگین ترین عنصر در بین مواد مغذی معدنی است. هالوژن ها به خاطر انحلال پذیری زیاد در آب، معمولا در آب دریا بیشتر از خشکی ها وجود دارند. لازم به ذکر است که ید بسیار خالص را از واکنش یدید پتاسیم با سولفات مس می توان تهیه کرد. البته توجه داشته باشید که روش های دیگری نیز جهت جداسازی این عنصر وجود دارد.