اسید مورچه چیست؟

این اسید بی رنگ و دارای بوی تند بوده که در 8 درجه سانتی گراد منجمد شده و در 100 درجه سانتی گراد نیز به جوش می آید. در ادامه قصد داریم این ماده را بیشتر بررسی کنیم تا با آن بیشتر آشنا شوید و دلیل این نامگذاری را بهتر بدانید.دلیل عمده این نامگذاری را شاید بتوان به این دلیل دانست که این اسید اولین بار توسط یک طبیعت شناس انگلیسی از مورچه ها استخراج شد، به این صورت که اجساد مورچه ها را بعد از له کردن تقطیر نمود و اسید فرمیک را از آن جداسازی کرد.اما سوالی که پیش می آید این است که کاربرد این اسید در بدن مورچه چیست؟

در واقع مورچه در تقابل با دشمنان این ماده را اسپری نموده یا از طریق گاز گرفتن و نگه داشتن مهاجم با فک پایینی مقدار مشخصی از آن را به بدن حریف خود تزریق می کند.دوز و میزان آن که در بدن مورچه تولید می شود بنا به نوع مورچه متفاوت بوده و در برخی غلظت این اسید تولید شده بیشتر است.

برای مثال مورچه های زرد این اسید را از طریق کیسه هایی در زیر شکم به سمت قربانی اسپری می کنند، جالب است بدانید این ابزار به عنوان یک سلاح دفاعی در برابر هم نوعان نیز استفاده می شود و گاها مشاهده شده است که مورچه های زرد با اسپری کردن آن بروی بدن، خود از گزند مورچه های قرمز در امان نگه می دارند.

نیش مورچه روی بدن انسان به سبب وارد شدن این اسید به بدن با قرمزی و سوزش همراه است همچنین نفس کشیدن در نواحی که مورچه ها لانه سازی نموده اند به سبب وجود همین ماده شیمیایی در هوا، موجب تحریک و سوزش مجاری تنفسی خواهد شد.

طبق آخرین تحقیقات انجام شده توسط سازمان های محیط زیستی نیش انواع مورچه روی بدن انسان تنها باعث تحریک پوست و قرمزی و نهایتا ورم می شود و به ندرت اثرات جدی تری از آن به روی انسان گزارش شده است. البته نباید از یاد برد که خیل عظیم این موجودات در گروه های بزرگ همواره برای سایر موجودات بزرگ تر از جمله انسان ممکن است خطرناک باشند.

در ابتدا گمان می شد که زهر زنبور نیز حاوی این ترکیب باشد که بررسی های انجام شده نشان داد که این ماده توسط زنبور تولید نمی شود.شاید یک کاربرد مهم این ترکیب که به ربط به این موجودات نیست استفاده در از بین بردن کنه واروا در صنعت زنبورداری باشد.البته مواد شیمیایی نظیر اسید اگزالیک نیز در مبارزه با این کنه ها بسیار موثر است.

این کنه در واقع بلای جان زنبور دارهاست، مکانیزم عملکرد آن به این صورت است که به بدن زنبورها چسبیده و از خون آنها تغذیه می کند، همچنین با ورود به کندو از شفیره ها نیز تغذیه نموده و باعث از بین رفتن آنها و یا تولد زنبورهای ناقص می شود که یکی از علائم حمله این کنه به کندوها برای زنبوردارها نیز همین است.همانطور که اشاره شد، اسپری کردن این ترکیب روی زنبورها باعث از بین رفتن کنه واروا می شود، البته غلظت اسید فرمیک بسیار مهم است به طوری که غلظت پایین ممکن است مبارزه با کنه ها را بی تأثیر و در مقابل غلظت بالای آن ممکن است باعث آسیب به کندو شود.

سایر کاربردها

اما این همه ماجرا نیست، همانطور که پیشتر نیز گفته شد کاربردهای این ترکیب بسیار گسترده بوده که استفاده در تولید نگه دارنده ها در صنایع غذایی به سبب خاصیت ضد باکتری آن، صنایع آرایشی و بهداشتی، استفاده در خوراک دامها یا تولید مواد شوینده تنها بخشی از آنهاست.

اسید فرمیک در گیاهان

این ماده شیمیایی منحصر به مورچه ها نمی باشد و در بعضی گیاهان نیز به عنوان ابزار دفاعی استفاده می شود، گیاهی که عمدتا در نواحی شمالی کشور می روید و با نام گزنه از آن یاد می شود نیز از جمله گیاهان مجهز به این سلاح می باشد، تجربه دست زدن به آن با سوزش ادامه دار و قرمزی پوست در اثر سوراخ شدن پوست از طریق خارهای ریز روی برگ همراه می شود، این خارها به کیسه های حاوی این اسید و هیستامین متصل بوده که بعد از تزریق به زیر پوست ممکن است باعث بروز علائم آلرژیک در بدن شوند.

آیا اسید مورچه برای انسان خطرناک است؟

میزان خطر این ماده ارتباط مستقیم با غلظت آن دارد به طوری که در غلظت های پایین باعث سوزش، خارش، تاول و در غلظت های بالاتر و در اثر قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آن باعث آسیب به دستگاه تنفسی و حتی بروز آسیب های کبدی و کلیوی می شود.