جاده ابریشم

جاده ابریشم جاده قدیمی تجارت چین که بیش از دو هزار سال پیش مورد استفاده بود، کماکان در جهان بسیار شهرت دارد. جاده ابریشم به عنوان پلی بین چین و کشورهای اروپا، آسیا و آفریقا برای تبادلات مادی و تمدنی شرقی و غربی سهم مهمی ادا نموده است.

جاده ابریشم راه تجارت زمینی چین با آسیای‌جنوبی، غربی و اروپا و آفریقا از راه آسیای‌مرکزی در روزگار قدیم بود. به سبب آنکه بسیاری ابریشم و پارچه‌های ابریشمی چین از این جاده به غرب توزیع می‌شد، بدین سبب  (جاده ابریشم) نام گرفت. نتایج مطالعات نشان می‌دهد که این جاده اساسا در سلسله (هان) چین در قرن یکم قبل از میلاد شکل گرفت.در آن زمان جاده ابریشم به افغانستان، ازبکستان و ایران و شهر (اسکندریه) مصر در غرب امتداد می‌یافت. راه دیگر این جاده نیز از پاکستان و کابل در افغانستان به خلیج‌فارس و از کابل به طرف جنوب یعنی شهر کراچی پاکستان امتداد می‌یافت و اگر به راه دریایی تغییر می‌کرد پارس و رم را شامل می‌گردید.

از قرن 2 قبل از میلاد تا قرن 2 میلادی در امتداد جاده ابریشم از غرب به شرق چهار کشور بزرگ وجود داشت. یعنی رم باستان اروپا، پارس در آسیای غربی، " کوشان " آسیای مرکزی ( آسیای مرکزی و شمال هند امروز را حکومت می‌کرد) و سلسله (هان) چین در آسیای شرقی. راه‌اندازی جاده ابریشم باعث تبادلات مستقیم و تأثیر‌گذاری بین این تمدن‌های قدیمی شد. از آن به بعد، پیشرفت این تمدن‌ها دیگر بدون ارتباط نبود.

تبادلات کشورهای غربی و شرقی از طریق جاده ابریشم بسیار زیاد بود. در اسناد تاریخی چین بعضی گیاهان با کلمه (هو) نامیده می‌شوند. برای نمونه (هو‌تائو) یا ( گردو)، هو‌جیائو ( فلفل) و  هو‌لوا‌بو (هویچ) دیده می‌شود. اکثر این کلمات از کشورهای غربی سرچشمه گرفته است. در سلسله تانگ در قرن 7 تا قرن 9 میلادی تبادلات چین و کشورهای غربی از طریق جاده ابریشم بسیار شکوفا بود. پرندگان و حیوانات کمیاب، عطر، مروارید، وسایل شیشه‌ای و سکه‌های طلایی و نقره‌ای کشورهای غربی و موسیقی، رقص، غذا و لباس آسیای‌غربی و مرکزی وارد چین شد. در این ضمن، فرآورده‌ها و فنون چین مانند ابریشم، فن کاغذ‌سازی، فن چاپ، ظروف لاکی، چینی، باروت و قطب‌نما از طریق جاده ابریشم به مناطق مختلف پخش شد و برای توسعه تمدن جهان سهم بزرگی ادا نمود.

تبادلات فرهنگی از طریق جاده ابریشم همانند تجارت مواد گسترده بود. مذهب بودا به عنوان یکی از سه مذهب جهان، در پایان سلسله (هان) غربی (سال 206 قبل از میلاد تا سال 220 میلادی) وارد چین شد. در معبد غار (کزیر) سینگ‌کیانگ که قرن سوم تأسیس شد، نزدیک به 10 هزار متر مربع نقاشی دیواری دیده می‌شود که نشانگر جریان رواج مذهب بودا از هند به چین است. طبق استنباط‌‌ها، مذهب بودا از هند و از طریق جاده ابریشم به شهر (کزیر) سینگ کیانگ، سپس به (دونگ‌هوانگ)، (استان)، (گان‌سو)  و مناطق دیگر چین رواج یافته است. غارهای مذهب بودا باقی مانده در امتداد جاده ابریشم مانند غار (موگائو‌کوی)، (دونگ‌هوانگ)، غار (لونگ من) شهر (لو‌یان) سبک هنری شرقی و غربی را آمیخته و گواه تبادلات فرهنگی شرقی و غربی از راه جاده ابریشم است. اکنون این غارها جزو میراث فرهنگی جهان محسوب می‌شود.
پس از قرن 9 میلادی به دنبال تغییر ساختار سیاسی و اقتصادی قاره اروپا و آسیا، به ویژه پیشرفت فنون دریانوردی، حمل‌ونقل دریایی به طور روزافزون در تجارت نقش ایفا می‌کرد. جاده ابریشم جاده زمینی سنتی به تدریج رو به زوال رفت. در دوران سلسله (سون) چین در قرن 10 میلادی جاده ابریشم به عنوان یک راه تجارت بسیار کم مورد استفاده قرار می‌گرفت.

جاده ابریشم تاریخ دیرینه دارد و در روند پیشرفت تمدن جهان نقش مهمی ایفا کرده است. در سال‌های اخیر، (طرح مطالعه جدید جاده ابریشم) مطروحه سازمان یونسکو این جاده را (جاده گفتگو) قلمداد کرده است تا به پیشبرد گفتگو و تبادلات کشورهای شرق و غرب مساعدت کند.