مسئولیت متصدیان بیمه حمل ونقل کالا در برابر بیمه گر

مسئولیت متصدیان بیمه حمل ونقل کالا در برابر بیمه گر چیست؟
در ظاهر امر به نظر می رسد عنوان فوق موضوع دقیقی نباشد. چرا که مربوط به دو قرارداد جداگانه است. از یک طرف ارسال کننده کالا ضمن عقد قرارداد با حمل کننده ای، درمقابل کرایه ای مشخص، محموله ای را در اختیار او قرارداده تا درمقصد به دریافت کننده معلومی تحویل دهد.

از سوی دیگر ارسال کننده یا دریافت کننده محموله ای با بیمه گر قرارگذاشته، درمقابل حق بیمه ای که میپردازد چنانچه محموله طبق شرایط وقواعد مندرج دربیمه نامه، تلف شد یا آسیب دید یا متحمل هزینه ها یی شد، بیمه اگر خسارت وارده و هزینه ای یادشده راجبران نموده و درپاره ای موارد خسارت وارد به اشخاص ثالث را نیز جبران کند. اما خوب که دقت کنیم خواهیم دید که این دو قرارداد به ظاهر جدا از هم، حلقه وصلی دارند وآن حلقه وصل ارسال کننده یا گیرنده محموله است. حال اجازه دهید جزییات وپیوستگی این دو قرارداد را بیشترمورد بررسی قراردهیم.

بیمه نامه باربری برای این طراحی شده تا منافع ارسال کننده محموله را حفظ کند. بدین ترتیب بیمه نامه مذکور ضمن رعایت شرایط ومقررات آن که البته استثنائات بیمه نامه هم بخشی از آن است، تلف شدن یا آسیب دیدن فیزیکی مورد بیمه را که ناشی از یک عامل خارجی باشد، تحت پوشش قرار می دهد. در اینجا نیازی نیست ثابت کنیم که حمل کننده درمقابل این بیمه نامه مسئول است.

اعلام ارزش محموله به حمل کننده، مشابه اعلام ارزش محموله، به منظورخرید بیمه نامه باربری نیست. در غیاب بیمه‌نامه تمام خطر محموله، اگر ادعایی برعلیه حمل کننده وجود داشته باشد، ارسال کننده باید ثابت کند که محموله مادامی که درکنترل واختیارحمل کننده بوده، تلف شده یا آسیب دیده است. بنابراین حمل کننده مسئول جبران خسارت است. البته این موضوع زمان بر و دشوار است. ازطرفی حمل کننده، فقط خساراتی را جبران می‌کنند که درمقابل آن مسئول باشد. به عنوان مثال خساراتی را که ناشی از بلایای طبیعی یا فورس ماژور باشد جبران نخواهد کرد. اما بیمه نامه تمام خطر محموله، پاسخگوی این خسارات خواهد بود و بیمه گذار وظیفه ندارد تقصیرمتصدیی حمل ونقل را برای خسارات و آسیب هایی که درجریان سفر و مادامی که محموله در اختیار حمل کننده بوده را اثبات کند.

به علاوه، و درکمال تعجب، اعلام ارزش محموله به حمل کننده ممکن است هزینه هایی بیشتر ازحق بیمه ای که برای بیمه کردن محموله می پردازیم درپی داشته باشد. بیمه نامه حمل ونقل محموله نمی تواند بیمه نامه مشروط و مازاد بیمه نامه مسئولیت متصدی حمل ونقل باشد. ارزش مورد بیمه در بیمه محموله باید با درنظر گرفتن ارزش کامل فاکتور، هزینه حمل و نقل، حق بیمه، و هرگونه هزینه های متعارف دیگر به علاوه 10 درصد محاسبه شود (لطفاً رجوع کنید به ماده 5 شرایط عمومی بیمه حمل ونقل). ضمناً درنظرداشته باشید: طبق عرف رایج دربرآورد خسارت بیمه باربری، خسارت وارد به محموله براساس ارزش محموله درمقصد (بند 1 ماده 22 قانون بیمه ایران) یا مبلغ بیمه شده مندرج دربیمه نامه (هرکدام کمتر باشد) محاسبه می شود.

رعایت موضوعات فوق الذکر به ارسال کننده وگیرنده محموله اطمینان می دهد که درمقابل هرگونه خسارت بیمه شده، دارای تامین کامل خواهند بود. اما اگر مبلغ بیمه فقط بخشی از ارزش واقعی محموله باشد، آنگاه فرض براین است که بیمه گذارهم درجبران بخشی ازخسارت شریک است و خسارت براساس ماده 10 قانون بیمه به تناسب مبلغ بیمه شده به قیمت واقعی مال جبران خواهد شد.

مطلب دیگر اینکه: بیمه نامه تمام خطرمحموله، ابتدا خسارت را می پردازد و پس ازپرداخت خسارت، بیمه گربه عنوان قائم مقام بیمه گذار با اجرای حق جانشینی خود ( ماده 30 قانون بیمه ایران) نسبت به بازیافت خسارت ازحمل کننده یا سایراشخاص مسئول خسارت اقدام می کند. بسیارحائزاهمیت است که دریافت کننده کالا، قبل ‌ازتحویل گرفتن محموله آن را بررسی کرده و درصورتی که محموله دارای عیب ونقص یا آسیب دیدگی است، رسید بدون قید وشرط به حمل کننده نداده وعیب ونقص موجود را روی رسید درج کند. مثلا بنویسد " کارتن ها پاره شده اند" شایان ذکر است که نه تنها رسید گیرنده کالا بلکه و حتماً عیوب و آسیب های مشاهده شده باید در رسید حمل کننده هم درج شود. اگر رسیدحمل کننده فاقد هرگونه یادداشتی باشد، وی می تواند مسئولیت خود را انکارکند و بدین ترتیب حق بازیافت خسارت برای بیمه گر ازبین خواهد رفت.