گمرک چیست؟
گمرک نهادی ضروری برای حکومت کارآمد، تأمین درآمد و تسهیل تجارت و حفاظت از جامعه می باشد. این سازمان امور مربوط به جابه جایی کالا و مسافرین را در سطح بین الملل مدیریت می کند. دولت ها جهت به اجرا درآوردن مناسب برنامه ها و سیاست های مالی، اقتصادی و اجتماعی خود، نیازمند سازمان گمرکی، کارآمد و مؤثر می باشند.
تاریخچه‌ی سازمان جهانی گمرک
سازمان جهانی گمرک که در آغاز شورای همکاری نامیده می‌شد، توسط کنوانسیونی که شورای همکاری گمرکی را تشکیل می‌داد، تأسیس شد. این کنوانسیون در چهارم نوامبر 1952 شکل گرفت و پس از امضاء اسناد، به وسیله‌ی هفت امضاکننده‌ی آن جنبه قانونی یافت. این سازمان تنها سازمان بین‌الملل است که صرفا در حوزه‌ی مسائل گمرکی دارای تخصص است، با این حال، گمرک از ساز و کار مالی بسیار کهنی برخوردار است و شاید یکی از قدیمی‌ترین راه‌ها برای گردآوری پول باشد.
هرچند مبداء پیدایش گمرک نامعلوم است اما در برخی از نقاط جهان و در گذشته‌های دور می‌توان رد پایی از این سازمان آورد. برای پیدایش گمرک در این مناطق دو شرطِ لازم محقق شده بود. که عبارتند از: وجود تجارت و حضور یک قدرت فائقه‌ی عمومی یا به عبارت دیگر رهبر. از آنجا که حقوق گمرکی نوعی مالیات است که بر کالای منتقل شده از نقطه‌ای به نقطه‌ی دیگر وضع می‌شود و به طور کلی با معاملات و مبادلات تجاری مرتبط است، بنابراین گمرک بدون وجود تجارت، یک سازمان عادی است. به همین دلیل اغلب گفته می‌شود که گمرک قدمتی برابر با تجارت دارد.
هرچند به نظر می‌رسد که در دنیای واقعی، تاریخ آن به گذشته‌های به مراتب دورتر و به زمانی‌هایی که کالاها به وسیله‌ی انسان‌ها مبادله می‌شد، باز گردد، در ارتباط با شرط دوم یعنی وجود قدرت فائقه‌ی عمومی یا رهبر، این امر به تعریفی که از عوارض گمرکی ارائه می‌شود، بستگی دارد. چنانچه حقوق گمرکی نوعی مالیات تلقی می‌شود، در این صورت وجود قدرت فائقه‌ی عمومی و نظام مالی عمومی ضروری است. این تعریف باعث می‌شود که حقوق گمرکی و اقدامات مربوط به جمع‌آوری درآمد توسط گمرک با راهزنی و غارت، خلط مبحث نشود. هرچند گاهی در دوران باستان، تمایز بین مأمور گمرکی از راهزن امری دشوار بوده است.
توسعه‌ی گمرک و تعرفه‌ها
از آن زمان تا کنون، فنون گمرکی در مفاهیم وسیع‌تر خود، ازجمله تعیین ارزش گمرکی و طبقه‌بندی تعرفه، توسعه و گسترش یافته است. این امر بیانگر افزایش اهمیت گمرک و تعرفه در گستره ی اقتصاد ملی و بین‌الملل است. برای درک صحیح روش ها و فنون پیچیده ی گمرک باید از نحوه ی تکامل و توسعه ی تاریخی آنها نیز مطلع شویم؛ به عنوان مثال، نظام هماهنگ شده، تعرفه ی گمرکی بین الملل و نمانکلاتور آماری به وسیله کنوانسیون بین الملل در ابتدای سال 1988 تدوین شد و سپس به مرحله ی اجرا درآمد.
از آنجا که شناخت عبارات و اصطلاحات فنی در هر رشته ی علمی، مقدمه و پیش نیازی برای آگاهی و وقوف بر‌آن علم و استناد و استفاده از اسناد و منابع علمی آن شاخه از علم می باشد و درک صحیح و مشترک از واژگان علمی موجب وحدت نظر و همگونی و هماهنگی کلیه ی کاربران و صاحب نظران آن رشته ی علمی می گردد، دیری نیست که عالمان رشته های علمی اصطلاحات فنی مورداستفاده در مراجع و منابع علمی خود را در مجموعه ی واحدی تهیه و عرضه نموده اند که رشته ی علوم گمرکی نیز از این قاعده مستثنی نبوده است و سازمان جهانی گمرک به عنوان بزرگ ترین و مهم ترین سازمان بین الدولی گمرکی در پاسخ به این نیاز مهم و انجام رسالت خود در ایجاد حداکثر یکنواختی و یکپارچگی در رویه ها و استانداردهای بین المللی گمرکی، مجموعه ی «واژه نامه ی اصطلاحات بین الملل گمرک» را تنظیم و به کلیه ی گمرکات عضو، ارائه نموده است.
در این مقاله، ابتدا به توضیح واژگان و اصطلاحات به کار رفته در اسناد گمرکی می پردازیم و پس از تشریح اظهارنامه ی استانداردهای بین المللی و اسناد ضمیمه، اظهارنامه هایی ازجمله پروفرما، فاکتورها، بارنامه و ترخیصیه و همچنین توضیحات لازم ارائه می گردد.
اصطلاحات به کار رفته در اسناد گمرکی
اصطلاحات گمرکی طبق تعریفی از طرف شورای همکاری ارائه شده اند و تنها درصورتی تغییر می کنند که تعریف دیگری از آن به عمل آمده باشد.
اظهار کالا
بیانیه‌ای کتبی یا شفاهی است که براساس این قانون اظهارنامه کننده، رویه‌ی گمرکی مورد نظر خود را درباره‌ی کالا مشخص می کند و اطلاعات مورد نیاز برای اجرای مقررات گمرکی را ارائه می دهد.
اظهارکننده
صاحب کالا یا نماینده ی قانونی او است که کالا را برابر مقررات این قانون به گمرک اظهار می کند. در اظهار الکترونیکی، صاحب کالا یا نماینده ی قانونی وی به استناد گواهی رقومی (دیجیتالی) تأیید شده از مراکز مجاز صدور گواهی مذکور به عنوان صاحب کالا یا نماینده ی قانونیِ اظهارکننده شناخته می شود.
اظهارنامه ی اجمالی
سندی است که به موجب آن شرکت حمل ونقل، فهرست کلی محمولاتی را که باید تخلیه و یا بارگیری شوند، درهنگام ورود و خروج وسیله ی نقلیه از کشور اعلام می نماید.
اماکن گمرکی
انبارها، باراندازها، اسکله ها، فرودگاه ها، ایستگاه های راه آهن، محوطه ها و هر محل یا مکانی است که تحت نظارت گمرک است و برای انباشتن و نگهداری کالاها به منظور انجام تشریفات گمرکی استفاده می شود. این اماکن می توانند انبارهای گمرکی، انبارهای اختصاصی و سردخانه های عمومی باشند.
ترخیص
به معنای خروج کالا از اماکن گمرکی پس از انجام تشریفات گمرکی است.
ترخیصیه
سندی است که به موجب آن شرکت حمل ونقل (carrier & forwarder) پس از احراز هویت، بلامانع بودن انجام تشریفات گمرکی توسط گیرنده ی کالا را به گمرک اعلام می نماید.
تشریفات گمرکی
کلیه ی عملیاتی که در اجرای مقررات گمرکی انجام می شوند.
تضمین
وجه نقد، ضمانت نامه بانکی و بیمه نامه معتبری است که برای اجرای الزامات مندرج در مقررات گمرکی نزد گمرک سپرده می شود.
تعهد
قبول الزام کتبی یا الکترونیکی که شخص را در برابر گمرک برای انجام یا عدم انجام عملی ملزم می کند.
حقوق ورودی
حقوق گمرکی معادل چهار درصد (4٪) ارزش گمرکی کالا به اضافه ی سود بازرگانی که توسط هیئت وزیران تعیین می گردد و وجوهی که به موجب قانون، گمرک مسئول وصول آن است و به واردات قطعی کالا تعلق می‌گیرند ولی شامل هزینه های انجام خدمات نمی شوند.
حمل یکسره
ورود کالا به اماکن گمرکی و خروج کالا از اماکن مذکور بدون تخلیه و تحویل در این مکان با رعایت مقررات این قانون است.
روز اظهار
زمانی که اظهارنامه امضاشده به ضمیمه ی اسناد مربوطه توسط اظهارکننده به صورت دستی یا رایانه ای به گمرک ارائه می شود و شماره ی دفتر ثبت اظهارنامه به آن اختصاص می یابد.
سازمان جهانی گمرک
(شورای همکاری گمرکی): سازمانی بین المللی و بین الدولی که براساس کنوانسیون مورخ 1329 هجری شمسی مطابق با 15 دسامبر 1950 میلادی ایجاد گردید و ایران در اسفند ماه 1327 شمسی به آن پیوست.
سامانه (سیستم) هماهنگ شده
توصیف و کدگذاری کالا براساس کنوانسیون بین الدولی سامانه ی هماهنگ شده ی توصیف و نشانه گذاری (کدگذاری) کالا مورخ 14 ژوئن 1983 میلادی که به تصویب شورای همکاری گمرکی رسید و جمهوری اسلامی ایران براساس ماده ی واحده قانون الحاق دولت ایران به کنوانسیون مذکور، مصوب 1373 شمسی، به آن پیوست.
شرکت حمل ونقل بین الملل
شخص حقوقی که به موجب مقررات قانونی، مجاز به انجام عملیات حمل ونقل بین المللی است.
صاحب کالای تجاری
شخصی است که نسخ اصلی اسناد خرید و حمل به نام او صادر شده است (درمورد کالای خریداری شده با تعهد سامانه ی بانکی، آن اسناد از طرف بانک مهر شده اند) و ترخیصیه نیز به نام او باشد یا اسناد مزبور به نام وی ظهرنویسی و صحت امضاء واگذارنده از طرف مقام صلاحیت دار گواهی شده باشد.
قلمرو گمرکی
آن قسمت از قلمرو کشور است که در آن قانون امور گمرکی اعمال می شود.
کالای تجاری
کالایی که به تشخیص گمرک ایران برای فروش صادر یا وارد می گردد، اعم از این که به همان شکل یا پس ازانجام عملیات اعم از تولیدی، تفکیک و بسته بندی به فروش برسد.
کالای داخلی
کالایی که در قلمرو گمرکی کشور تولید یا ساخته شده اند یا کالای خارجی که ورود آن قطعی شده است.
کالای گمرک نشده
کالایی که تحت نظارت و کنترل گمرک است ولی تشریفات گمرکی آن به طور کامل انجام نشده است.
کالای مجاز
کالایی که صدور یا ورود آن با رعایت ضوابط نیاز به کسب مجوز ندارد.
کالای مجاز مشروط
کالایی که صدور یا ورود آن نیاز به کسب موافقت قبلی یک یا چند سازمان دولتی دارد.
کالای ممنوع
کالایی که صدور یا ورود آن بنا به مصالح ملی یا شرع مقدس اسلام به موجب قانون ممنوع است.
کنترل گمرکی
اقداماتی که توسط گمرک به منظور حصول اطمینان از رعایت مقررات گمرکی انجام می شود.
مرجع تحویل گیرنده
شخص حقوقی که به موجب قانون یا قراردادهای متکی به قانون، مسؤلیت تحویل و نگهداری کالای مربوط به عموم اشخاص را که تشریفات گمرکی آن انجام نشده است، دراماکن گمرکی به عهده دارد. این اصطلاح شامل سازمان جمع آوری و فروش اموال تملیکی نیست.
مقررات گمرکی
قوانین و مقررات اعم از آئین نامه های اجرایی، دستورالعمل ها و بخشنامه هایی که نظارت یا اجرای آن به گمرک واگذار گردیده است.
هزینه های انجام خدمت
وجوهی که در قبال انجام خدماتی از قبیل هزینه ی اشعه ی ایکس، مهر و موم، پلمپ باربری، انبارداری در اماکن گمرکی، آزمایش و تعرفه بندی، مراقبت، بدرقه، توزین کالا و خدمات فوق العاده دریافت می شود و شرایط، ضوابط و مصادیق آن متناسب با خدمات انجام شده تعیین می گردد.
وظایف گمرک
از این جهت فعالیت های گمرک در ارتباط مستقیم با اهداف و اولویت های دولت در موارد ذیل قرار می گیرد:
|
|
|
|
| نماد اعتماد الکترونیک | نشان ملی ثبت | گواهی شامد ارشاد |
© کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به داده پردازان هومان پویان می باشد.
