تشریفات گمرکی

تشریفات گمرکی (Customs Formalities):
طبق تعریف شورای همکاری گمرکی یعنی عملیاتی که باید توسط شخص ذی نفع و گمرک انجام گیرد تا مقررات قانونی و آیین نامه ای در مورد نظارت بر مسافران و اظهار جامه دانها، اثاثیه و وسایل نقلیه در ورود و خروج و عبور از «قلمرو گمرکی» که گمرک مسئول اجرای آن است به مورد اجرا گذاشته شود. 

این تشریفات ممکن است شامل تشریفات مربوط به بهداشت گیاهی، دامپزشکی، مهاجرت، ارز و پروانه دادن نیز باشد.

عملیاتی که برای اجرا مقررات قانونی و آیین نامه ای انجام یگیرد با تطبیق کالای موجود در گمرک، و اسناد و مجوز ها و گواهی هایی است که حسب مورد توسط صاحب کالا به گمرک ارائه می شود. بررسی اظهار نامه و مدارک مربوطه، اطمینان از ارزش کالای ورودی متعلقه که درست اظهار شده باشد نیز جزء این تشریفات است.

اظهار نامه اجمالی چیست ؟
اظهار نامه اجمالی، عبارت است از اطلاعات مورد نیاز گمرک راجع به بار و وسیله حمل، تابعیت، مبدأ حرکت، مقصد، تداد باری که می خواهد تخلیه نماید و مشخصات حامل. این اظهار نامه مشابهتی با مانیفست بار (Cargo Manifest) دارد ولی در عین حال جزئیات بیشتری را ازلحاظ مشخصات حامل و وسیله حمل، شماره سفر، پرچم، تابعیت، مالکیت، مبدأ بارگیری، و مشخصات مانیفست و نظایر آن را بدون اینکه خواسته باشد نوع کال و مشخصات آن را بیان نماید، اظهار می دارد. اظهار نامه اجمال در بیشتر مواقع در کشور ما تسلیم نمی‌شود و به اخذ مانیفست اکتفا می گردد.

حمل یکسره چیست ؟ فرق حمل یکسره با ترانزیت داخلی چیست ؟
حمل یکسره یا ترانزیت به داخل (Inward Transit) عبارت است از انتقال کالای گمرک نشده ورودی از گمرکخانه ورودی (مرز قلمرو گمرکی) به گمرکخانه مقصد بارنامه در داخل کشور با همان وسیله حمل (کامیون) بدون تخلیه در گمرک ورودی که با تقاضای حامل و با صدور پروانه ترانزیت داخلی یا به اعتبار کارنه (TIR) انجام می شود.

ترانزیت داخلی عبارت است ازانتقال کالای گمرک نشده از یک گمرک خانه داخل کشور به گمرکخانه داخلی دیگر.

از لحاظ اینکه در هر دو ویه کالا گمرک نشده می باشد نقطه اشتراک وجود دارد، ولی تفاوت عمده در این است که در مورد حمل یکسره، کالا به همان صورت که از مبدأ گمرکخانه ای در کشور محل صدور حمل شده باید در گمرکخانه مقصد که در بارنامه با نام شهر مشخص شده تخلیه و تحویل شود، بنابر این به مجرد ورود به قلمرو گمرکی کشور مقصد، در اولین گمرکخانه مرزی به مقصد گمرکخانه مرزی به مقصد گمرکخانه مجاز در شهری که مقصد بارنامه است با صدور پروانه ترانزیت داخلی و یا به اعتبار دفترچه "TIR" حمل یکسره خواهد شد در حالی که در مورد ترانزیت داخلی کالا قبلاً در گمرکخانه مقصد بارنامه، تخلیه و قبض انبار نیز صادر شده ولی بعداً صاحب کالا مراجعه و با ارائه دلایل موجه تقاضای ترانزیت کالا را به گمرکخانه مجاز دیگری در همان قلمرو گمرکی می‌نماید.

همچنین در حمل یکسره، معمولاً حامل، متقاضی ترانزیت و یا حمل یکسره کالاست، در صورتی که در ترانزیت داخلی حتماً صاحب کالا چنین تقاضایی را می نماید (یا نماینده او). در حمل یکسره و یا به عبارتی برای حمل یکسره کالا، بارنامه حمل به منزله اعطای وکالت و نمایندگی، جهت تنظیم اظهار نامه ترانزیت داخلی به حامل با اختیارات تام بوده ودیگر از حامل وکالتنامه رسمی و ثبتی مطالبه نمی شود، در حالی که برای ترانزیت داخلی چنانچه متقاضی غیر از صاحب کالا باشد باید اولاً وکالتنامه رسمی و ثبتی در دست داشته باشد، ثانیاً اسناد مالکیت برای قبول درخواست ترانزیت داخلی ضروری است.

مشخصات کامل کالا در گمرک چیست؟
«مشخصات کامل» کالا در گمرک عبارت است از: شماره تعرفه، نوع کالا، تعداد، وزن، ارزش (طبق تعریف ماده 10 قانون امور گمرکی)، نرخ حقوق گمرکی و سود بازرگانی، مبلغ حقوق گمرکی، سود بازرگانی، عوارض و هزینه های گمرکی - که در اظهار نامه گمرکی توسط صاحب کالا و یا نماینده او درج می گردد. البته باید توجه داشت که در بیشتر موارد عمدتاً وزن خالص، موثر در حقوق گمرکی و سود بازرگانی و اقلامی از عوارض است و وزن با ظرف بعضاً برای محاسبه بعضی از اقلام عوارض که از روی وزن با ظرف تعیین شده، و همچنین هزینه های گمرکی، ملاک محاسبه قرار می گیرد.

در چه مواردی «کشور مبدأ» موثر در حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض کالا می باشد؟

کشور مبدأ(Country of Origin) یا کشوری که کالا در آن ساخته و یا تکمیل می شود تنها در مواردی که با آن کشور قرار داد دو جانبه و یا چند جانبه ای وجود داشته و مبادله بین طرفین قرارداد ایجاد تسهیلات تعرفه از جمله حقوق گمرکی کمتری را نسبت به سایر کشورهای خارج از قرارداد پیش بینی و توصیه نموده باشد به طور کلی، در حقوق گمرکی و عوارض ورودی موثر است. بر عکس این تسهیلات هم ممکن است، مثلاً واردات از کشوری در پی ایجاد موانعی توسط آن کشور برای صادرات کشور طرف معامله مشمول موانع تعرفه ای از جمله نرخ بالاتر حقوق گمرکی نسبت به واردات از سایر کشورها گردد که قطعاً موثر در میزان حقوق گمرکی و عوارض ورودی خواهد بود.

کالایی که برای تکمیل و یا تعمیر به خارج از کشور صادر می شود چه نام دارد؟

کالایی که برای تعمیر و یا تکمیل موقتاً به خارج از کشور ارسال می شود (Temporary Exportation for Outward Processing) و به طور کلی صادرات موقت، در بازگشت به کشور تحت عنوان کالای برشگتی (Re-Importation) خوانده می شوند. طبق تعریف شورای همکاری گمرکی، ورود مجدد و یا کالای برگشتی عبارت است از ورود اجناس به قلمرو گمرکی که قبلاً به خارج از آن قلمرو صادر شده باشد.

فرق بین کالای مرجوعی و کالای برگشتی چیست؟

• کالای برگشتی (Re-Importation) جزء صادرات موقت بوده که برای شرکت در نمایشگاه و یا تعمیر و یا تکمیل به خارج از کشور ارسال و اینک در پایان مهلت صدور موقت به کشور برمی گردد، در حالی که کالای مرجوعی (Re-Importation)یا اعاده به خارج جزء واردات موقت بوده که در پایان مهلت از کشور اعاده می شود و یا کالایی است که به طور کلی قبل از ترخیص از گمرک برای ورود قطعی و یا موقت به هر دلیل به خارج از کشور اعاده می گردد.
• ارزش کالای برگشتی طبق ماده (4) قانون امور گمرکی عبارت است از هزینه تعمیر و یا تکمیل کالا در خارج از کشور، در حالی که ارزش کالای مرجوعی طبق ماده (10) قانون امور گمرکی تعریف و تعیین می شود و عبارت از بهای CIF به علاوه حق ثبت سفارش و سایر هزینه هایی که تا حصول به اولین دفتر گمرکی تعلق می گیرد، می باشد.
•  کالای برگشتی در صورتی که تعمیر و یا تکمیل شده باشد به شرط تعلق، حداکثر معادل 15 درصد از ارزش کارهای انجام شده را به عنوان حقوق گمرکی می پردازد (سود بازرگانی به آن تعلق نمی گیرد) ضمن اینکه عوارض و هزینه های گمرکی نیز حسب مورد قابل پرداخت است، در حالی که به کالای مرجوعی به هیچ وجه حقوقی تعلق نگرفته و تنها در صورت تعلق مشمول هزینه های گمرکی می باشد.

از دو اصطلاح «کالای مرجوعی» و «کالای برگشتی» کدامیک جزء واردات و یا صادرات هستند؟
کالای مرجوعی (اعاده به خارج) جزء تقسیمات کالای ورودی است و صادرات محسوب نمی شود.
کالای برگشتی نه جزء واردات است نه صادرات قطعی بلکه صرفاً نوعی رویه مستقل گمرکی و تحت همین عنوان «کالای برگشتی» است.

کالای انتقالی چیست ؟
کالای انتقالی (Transhipment) طبق تعریف شورای همکاری گمرکیعبارت است از انتقال اجناس تحت نظارت گمرک از وسایط نقلیه ورودی به وسایط نقلیه خروجی در حوزه یک اداره گمرک که دفتر گمرکی برای ورود و صدور است»و طبق تعریف ماده (199) آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی عبارت از انتقال کالا در لنگرگاه ها و یا بندر ها و یا فرودگاهها از یک کشتی به کشتی دیگر، یا از یک هواپیما به هواپیمای دیگر آن هم تحت نظارت گمرک می باشد.

انتقال مستقیم و انتقال غیر مستقیم کدام است ؟
انتقال مستقیم، آن است که کشتی و یا هواپیمای تحویل دهنده و تحویل گیرنده، هر دو در لنگر گاه و یا در بندر و یا در فرودگاه حاضر باشند و بسته های مورد انتقال از یکی خارج و یکسره به دیگری حمل و بارگیری شود.

انتقال غیر مستقیم، آن است که کشتی و یا هواپیمای تحویل دهنده، بسته هایی را تحت همین عنوان اظهار نموده، تخلیه و تحویل گمرک نماید تا بعداً خود یا کشتی و یا هواپیمای دیگری (حسب مورد در بنادر و یا فرودگاهها) برای تحویل و انتقال کالا مراجعه نماید.

تریپتیک و دیپتیک چیست ؟
چنانچه در پاسخ سوال قبل گفته شد دفترچه های (TRIPTYQUE) و(DIPTYQUE) جزء اسناد ورود موقت وسایط نقلیه موضوع (قرارداد گمرکی در باره ورود موقت وسایط نقلیه شخصی) منعقده در چهارم ژوئن سال 1954 سازمان ملل، بوده اند.این دو سند بر عکس در حوزه قلمرو گمرکی کشور طرف قرارداد معتبر است، ضمنا تریپتیک به زبان ملی کشور محل ورود و دیپتیک به زبان ملی دو کشور ذی نفع تنظیم می گردند. (به ضمیمه نمونه کارنه دو پاساژ و تریپتیک و دیپتیک پیوست است.)

برای حمل یکسره از چه نوع اظهار نامه استفاده می شود ؟
برای حمل یکسره نظیر ترانزیت داخلی از فرم اظهار نامه ترانزیت داخلی استفاده می شود. البته در بیشتر موارد عمل حمل یکسره به اعتبار دفترچه بین المللی "TIR" و یا ترانزیت بین المللی، پذیرفتنی است و نیازی به اظهار نامه و پروانه ترانزیت (فرمهای ملی هر کشور) نمی باشد.

اظهار نامه حمل یکسره را چه شخصی تنظیم می نماید ؟
اظهار نامه ترانزیت داخلی برای حمل یکسره را حامل و یا نمایندگی موسسه حمل و نقل در مرز ورودی پس از تسلیم و قبول تقاضا از طرف گمرک، تنظیم می نماید.

ترانزیت خارجی:
ترانزیت خارجی (Through Transit) عبور کالای خارجی از قلمرو گمرکی (خاک ایران) با ورود از یک نقطه مرزی (گمرکخانه مرز ورودی) و خروج از نقطه مرزی دیگر (گمرکخانه مرز خروجی) می باشد. اینکه تأکید دارد به کالای خارجی (یعنی طبق اسناد، کالا به کشور دیگر یا خریداری مقیم کشور دیگر که کشور مقصد بارنامه می باشد تعلق دارد) چه این کالا در اصل ساخت یا تولید کشوری باشد که ترانزیت خارجی از طریق آن کشور صورت می‌گیرد ساخت و تولید کشور یا کشور‌های دیگر باشد.

ترانزین خارجی با ترانزیت بین المللی چه تفاوتی دارد ؟
ترانزیت خارجی (Trouugh Transit) کالای خارجی است که از یک نقطه مرز قلمرو گمرکی یک کشور وارد و از نقطه دیگر درمرز قلمرو گمرکی همان کشور خارج می شود، در حالی که ترانزیت بین المللی (International Customs Transit) انتقال یک کالا از مبدأ یک گمرکخانه در قلمرو گمرکی یک کشور به مقصد گمرکخانه ای در قلمرو گمرکی کشور ثالث است.

فرق "TIR" با ترانزیت بین المللی چیست ؟
"TIR" اولاً اختصار عبارت "Transport Inter national Road" است (یعنی حمل و نقل بین المللی کالا از طریق جاده) که در حال حاضر به قرار داد "TIR-1975" موسوم است. به موجب این قرارداد این قرارداد اجازه داده می‌شود کال به همراه دفترچه های مربوطه که به نام "CRANET - TIR" خوانده می شود از مبدأ گمرکخانه ای در کشور محل صدور کالا (به نام مبدأ شناخته می شود). به مقصد گمرکخانه ای در کشور خریدار کالا (یا مقصد کالا (موسوم به گمرک مقصد) و با عبور از کشور های سر راه که عضو قرارداد مربوطه می باشند، ترانزیت شودبنابراین در تعریف "TIR" طبق قرار‌داد GENEVA 1975 (TIR Convention) چنین آمده است: "TIR" یعنی ترانزیت کالا از یک گمرکخانه در یک کشور به مقصد یک گمرکخانه در کشور دیگر که گمرک مقصد نامیده می‌شود.

فرق "ATA"با"TIR"و"CMR" چیست ؟
"ATA" قرار داد گمرکی راجع به ورود موقت کالا برای شرکت در نمایشگاه‌های بین المللی ولوازم حرفه ای است، د رحالی که "TIR" قرارداد گمرکی مربوط به حمل و نقل بین المللی کالا در جاده ها تحت کارنه تیر (TIR CARNET) می باشد. قرارداد "ATA" توسط شورای همکاری گمرکی تدوین شده، در حالی که قرار داد "TIR" توسط اتحادیه بن المللی حمل و نقل زمینی (IRU) تدوین شده است. قرار داد "CMR" مربوط به حمل و نقل بین‌المللی کالا از طریق جاده و صرفاً یک قرداد حمل ونقل بوده و ارتباططی با قراردادهای گمرکی ندارد.

اطلاعات بیشتر را می‌توانید از وب سایت سازمان توسعه تجارت دانلود کنید.