معرفی و کاربرد لیتارژ

معرفی و کاربرد لیتارژ:
لیتارژ (Litharge) نوعی ماده معدنی است که عمدتاً برای ساخت تثبیت کننده های سرب، سفال، رنگ، جوهر و لعاب ظروف استفاده می شود.

این ترکیب شیمیایی که به نام مونو اکسید سرب نیز شناخته می شود، پودری مایل به قرمز یا زرد رنگ، خاکی، بی بو و جامد می باشد که در آب نامحلول است.

نام های رایج دیگر این جزء شیمیایی شامل اکسید سرب (Lead Oxide)، اکسید سرب زرد، Plumbous Oxide می باشد ولی معمولاً این ترکیب شیمیایی را مونوکسید سرب (Lead Monoxide) می نامند.

این ماده شیمیایی دارای درجه سختی 2 است و در اسیدها و بازها حل می شود و برای انسان سمی می باشد. لیتارژ اگر متبلور نشود، ماسیکوت نامیده می شود ولی اگر پس از ذوب و سرد شدن متبلور شود، لیتارژ نامیده می شود.

نام شیمیایی لیتارژ ریشه در کلمه ای لاتین Lithargyrus دارد که از ترکیب لیتوس (سنگ) + آرگوروس (نقره) گرفته شده است.

کاربردهای فلز سرب:
سرب یک فلز براق و بسیار نرم است که رنگ خاکستری مایل به آبی دارد. از سرب بیشتر در تولید باتری های اتومبیل، ساخت مهمات، تولید محصولات فلزی و دستگاه هایی برای محافظت از اشعه ایکس استفاده می شود.

سرب یکی از چهار فلز سنگینی است که بیشترین تأثیرات مخرب را بر سلامت انسان دارد و می تواند از طریق جذب غذا (65٪)، آب (20٪) و هوا (15٪) وارد بدن انسان شود. مواد غذایی مانند میوه، سبزیجات، گوشت، غلات، غذاهای دریایی، نوشابه و شراب ممکن است حاوی مقادیر قابل توجهی سرب باشند. دود سیگار نیز حاوی مقادیر کمی سرب است.

در طول تاریخ سرب برای افزایش سرعت خشک شدن رنگ، افزایش دوام، حفظ ظاهر تازه و مقاومت در برابر رطوبت که باعث جلوگیری از زنگ زدگی و خوردگی می شود به فرمولاسیون رنگ ها اضافه می شود. با این حال، هنگامی که کارشناسان بهداشتی متوجه خطرات قرار گرفتن در معرض سرب شدند، در سال 1978 استفاده از سرب به عنوان افزودنی در رنگ ها ممنوع شد.

همچنین استفاده از سرب به دلیل اثرات مخرب بر محیط زیست و سلامت انسان از سال 1996 در بسیاری از کشورها به عنوان افزودنی بنزین ممنوع شده است.

عوارض و خطرات قرار گرفتن در معرض سرب:
سرب همچنین می تواند، عوارض جانبی خطرناکی برای انسان ایجاد کند این عوارض جانبی عبارتند از:

• اختلال در بیوسنتز هموگلوبین و کم خونی.
• افزایش فشار خون.
• آسیب به کلیه ها.
• سقط جنین.
• اختلال در سیستم عصبی.
• آسیب مغزی.
• کاهش باروری مردان از طریق آسیب به اسپرم ها.
• کاهش توانایی یادگیری کودکان.
• اختلالات رفتاری کودکان مانند پرخاشگری، رفتارهای تکانشی و بیش فعالی.
• همچنین لازم به ذکر است که سرب می تواند از طریق جفت مادر، وارد بدن جنین شود. به همین دلیل می تواند، باعث بروز آسیب های جدی به سیستم عصبی و مغز جنین قبل از تولد شود.

روش تولید لیتارژ در صنایع:
لیتارژ یک ماده معدنی ثانویه است که از اکسیداسیون سنگ معدن گالن ( galena ores) تشکیل می شود. این ماده معدنی به عنوان یک پوشش با ساختار کریستال چهار ضلعی تشکیل می شود. اجزای شیمیایی لیتارژ به آن بافت نرم و چرب می دهد که دارای گرانش بسیار خاص بین 9٫14 تا 9٫35 است.

همچنین می توان اکسید سرب را با گرم کردن فلز سرب تولید کرد. دمای مورد نیاز برای این کار حدود 600 درجه سانتی گراد می باشد آماده سازی این فرآیند شامل پمپاژ هوا بر روی سرب مذاب است که باعث می شود ماده معدنی اکسیده شده از بالای آن به درون یک ظرف دیگر بریزد که در عرض چند دقیقه به صورت پودر سخت می شود.

دانشمندان لیتارژ را ابتدا به عنوان یک پلی مورف ماسیکوت ( massicot) کشف کردند و بعد از گذشت سالها در سال 1917 به عنوان یک ماده معدنی جدید شناخته شد.

انواع لیتارژ:
بهتر است بدانید از بین صدها ترکیب معدنی و آلی حاوی سرب، از جمله کربنات ها، اکسیدها، سولفات ها، سیلیکات ها، کرومات ها و استات ها، لیتارژ از همه مهم تر است. منوکسید سرب یا لیتارژ تقریبا شامل 93٪ سرب و تنها 7٪ اکسیژن در ترکیب خود می باشد. دو شکل صنعتی لیتارژ عبارتند از لیتارژ گرانولی و پودری که بسته به کاربرد در تولید محصولات مختلف استفاده می شوند.

فرایندی که این ماده شیمیایی طی آن ساخته می شود، تنوع بسیار متمایزی از خواص فیزیکی را ارائه می دهد زیرا این ماده شیمیایی را می توان در اندازه های مختلف ذرات و به دو شکل کریستالی تولید کرد.

هنگامی که این ماده شیمیایی با سرب قرمز ( سرنج) و دیگر افزودنی ها مخلوط می شود، محصول به دست آمده یک ماده خمیر مانند است که برای ذخیره سازی در ساخت باتری های استفاده می شود.

بالاترین خلوص این ماده شیمیایی، به طور گسترده ای در ساخت وسایلی همچون لامپ های تصویر تلویزیون، تولید شیشه، ساخت ترمینال های صفحه نمایش کامپیوتر و بسیاری از موارد دیگر در صنعت الکترونیک استفاده می شود.

این ماده می تواند به عنوان محصول جانبی جداسازی برخی از فلزات همچون جداسازی طلا با استفاده از سرنج و جداسازی نقره از سرب نیز به دست آید. همچنین لیتارژ بیسموت در نتیجه اکسیداسیون بیسموت به دست می آید.

کاربرد لیتارژ در صنایع:
این پودر زرد رنگ که محصول جانبی اکسیداسیون سنگ گالن می باشد، مزایا و کاربردهای متعددی در صنایع مختلف دارد. از این پودر به مقدار بسیار زیاد به عنوان یک ماده خمیری شکل قرمز رنگ برای ذخیره سازی در باتری های مشتق شده از سرب قرمز و لیتارژ با افزودنی های دیگر استفاده می شود.

کاربرد های دیگر این ماده شیمیایی عبارتند از:
بالاترین کیفیت این ماده به طور گسترده ای در تولید شیشه استفاده می شود که شامل لامپ تصویر تلویزیون و ترمینال های نمایشگر کامپیوتر می باشد. این خواص به خاطر ظرفیت محافظت کنندگی بالای سرب است که تابش های مضر را مسدود می کند. معمولاً بخش داخلی یک لامپ، از شیشه سرب دار ساخته شده است.

این ماده شیمیایی، استفاده بسیار زیادی در ساخت لعاب و تولید محصولاتی سفالی دارد.
همچنین، در بهترین ظروف شیشه ای کریستالی موجود در جهان، از سرب موجود در لیتارژ برای افزایش قدرت درخشندگی استفاده می شود.

این ترکیب همچنین در صنایع مختلف برای تولید محصولاتی همچون مواد منفجره، سرامیک، رنگ و رنگدانه بسیار استفاده می شود.

از این ماده شیمیایی در ساخت رنگ های ساختمانی و رنگ های روغنی و در پزشکی جهت شستشو و ضد عفونی کردن وسایل پزشکی استفاده می شود.

خطرات مربوط به لیتارژ و اقدامات احتیاطی مرتبط با آن چیست ؟
این ماده شیمیایی سمی است و اگر استنشاق و یا خورده شود می تواند باعث ایجاد مسمومیت حاد در فرد شود.

این ماده شیمیایی یک تراتوژن یا سرطان زا و مشکوک به موتاژن ( mutagen) است. در صورت تماس با پوست نیز ممکن است باعث سوزش یا حتی زخم شدن پوست در ناحیه تماس شود. همیشه به یاد داشته باشید، در هنگام استفاده از این ماده شیمیایی از تجهیزات مراقبتی مانند عینک، دستکش و محافظ استفاده کنید.

در صورت تماس با چشم ها بلافاصله با آب مقطر و پاکیزه چشم خود را شست و شو دهید و در صورت پوشیدن لنزهای چشمی، سریعا آنها را از چشم خود بردارید.

در صورت تماس با پوست بلافاصله محل برخورد این ماده شیمیایی را با آب و صابون به خوبی بشویید و در صورت استنشاق یا بلع، ابتدا مصدوم را به فضای باز و هوای تازه منتقل کرده و سپس به دنبال مراقبت های پزشکی برای مصدوم باشید.