کنترل رطوبت هوای چاپخانه

کنترل رطوبت هوای چاپخانه:
کاغذ یک ماده نمگیر است که تمایل دارد با شرایط دمایی و رطوبتی محیط اطراف خود به موازنه و تعادل (وضعیت ثابت و پایدار نسبت به محیط اطراف) برسد. هر نوع نوسان در دما و رطوبت هوای چاپخانه می تواند منجر به تغییرات ابعادی و ایجاد اعوجاج (موج دار شدن لبه های کاغذ) در کاغذ شود.

تأسیسات چاپخانه (تأسیسات مکانیکی چاپخانه) باید توانایی کنترل دما و رطوبت هوای داخل چاپخانه را داشته باشد و بتواند هوای تازه را در سالن و اتاق های مورد نظر تزریق کند. چنانچه دما و رطوبت هوای چاپخانه کنترل نشود باعث معیوب شدن صفحات چاپ شده یا توقف های ناخواسته ماشین آلات به خاطر عدم تغذیه صحیح کاغذ خواهد شد.

رطوبت مطلق و رطوبت نسبی کاغذ چیست؟
رطوبت مطلق کاغذ به مقدار نم (رطوبت) موجود در مقدار مشخصی از جرم کاغذ گفته می شود که بر حسب درصد بیان می شود و مقدار رطوبت مطلق بین 5 تا 10 درصد جرم کل کاغذ است.

رطوبت نسبی کاغذ (نسبت به هوای محیطی که در آن قرار دارد) باید بین 45 تا 60 درصد ثابت نگه داشته شود تا کاغذ با هوای محیط اطراف خود تبادل رطوبتی انجام ندهد.

نکته مهم اینجاست که قبل از عمل بسته بندی کاغذ و نیز پس از انتقال آن به چاپخانه و باز کردن بسته بندی بایستی رطوبت هوا در محدوده 45 تا 60 درصد ثابت نگه داشته شود تا از جذب رطوبت توسط کاغذ (بر اثر زیاد بودن رطوبت هوا) و یا از دست دادن رطوبت کاغذ (بر اثر کمبود رطوبت موجود در هوا) جلوگیری شود.

چگونه رطوبت مطلق و نسبی کاغذ در انبار و چاپخانه ثابت نگه داشته می شود؟
پس از تولید کاغذ در کارخانه، کاغذها با بسته بندی های ضد آب (نم ناپذیر) نسبت به هوای بیرون عایق بندی می شوند که از تبادل رطوبت بین کاغذ و هوا جلوگیری می شود. سپس کاغذ درون این بسته بندی ها باقی می ماند تا زمانی که مورد استفاده قرار بگیرد و بسته بندی آن باز شود.

زمانی که بسته های کاغذ از انبار به چاپخانه منتقل می شود باید قبل از باز کردن بسته بندی، چند روز (حداقل بین 24 تا 72 ساعت) در چاپخانه قرار بگیرد تا دمای آن با دمای محیط چاپخانه سازگار شود و سپس بسته بندی آن باز شود.

حتی در حین فرآیند چاپ نیز باید دما و رطوبت هوای چاپخانه در محدوده مجاز ثابت نگه داشته شود تا از راندمان، کیفیت و قابلیت تکثیر فرآیند چاپ اطمینان حاصل شود.

به طور عمومی دمای هوای چاپخانه باید در حدود 23 درجه سانتی گراد و سطح رطوبت هوای چاپخانه برای چاپ آفست در محدوده 55 تا 60 درصد و برای انواع دیگر چاپ در محدوده 50 تا 55 درصد (در کل روزهای سال) ثابت نگه داشته شود. ماکزیمم تلرانس مجاز %5-/+ است.

دستگاه هواساز و تأسیسات چاپخانه جهت تنظیم رطوبت و دمای هوای چاپخانه:
سطح رطوبت نسبی هوا (مقدار بخار آب موجود در هوا) تابع تغییرات دمایی نیز است و بنابرین دستگاه هواساز مجهز به سیستم کنترلر هوشمند (دارای سنسورهای اندازه گیر دما و رطوبت و پردازشگر) به همراه دستگاه های چیلر و بویلر که معمولا در محلی به نام اتاق تأسیسات چاپخانه نصب می شوند، می توانند در کل روزهای سال دمای هوا و سطح رطوبت هوای چاپخانه را در محدوده مجاز ثابت نگه دارند.

برای تنظیم دمای هوای چاپخانه در روزهای گرم سال (سیستم سرمایش چاپخانه) از یک مینی چیلر یا چیلر خنک کننده آب استفاده می شود که آب را پس از سرد کردن با یک پمپ به هواساز ارسال می کند.

آب سرد با به گردش درآمدن در کویل (لوله های) دستگاه هواساز موجب کاهش شدید دمای سطح فلزی کویل می شود. جریان هوای تازه توسط یک فن جاسازی شده در هواساز، از محیط بیرون چاپخانه به داخل هواساز کشیده شده و دمای آن در اثر برخورد با سطح سرد کویل، کاهش می یابد. (برای تنظیم دمای هوای ورودی به چاپخانه یا سرعت چرخش فن تغییر می کند و یا دمای آب سرد توسط چیلر تغییر می کند.)

برای تنظیم دمای هوای چاپخانه در روزهای سرد سال (سیستم گرمایش چاپخانه) از یک یا چند پکیج گازسوز و یا یک بویلر در تأسیسات چاپخانه استفاده می شود. پکیج یا بویلر گازسوز آب را پس از گرم کردن با یک پمپ به هواساز ارسال می کند.

این بار آب گرم با به گردش درآمدن در کویل دستگاه هواساز موجب افزایش دمای سطح فلزی کویل می شود. همان فن این بار با مکش هوای تازه و برخورد دادن آن با سطح داغ کویل، دمای هوا را افزایش می دهد. هوای با دمای مناسب پس از خروج از دستگاه هواساز با کانال هایی در چاپخانه توزیع می شود.

برای تنظیم رطوبت هوای چاپخانه نیز تجهیزات افزاینده رطوبت یا همان بخار آب و نیز تجهیزات کاهنده رطوبت درون دستگاه هواساز و در مسیر عبور هوا از درون آن نصب می شود تا به دقت رطوبت هوای چاپخانه را تنظیم کند.

کاهش انتشار انواع مواد شیمیایی مضر:
برای کاهش انتشار انواع مواد شیمیایی مضر که از ترکیبات آلی فرار تشکیل می شوند (مانند انواع جوهر، حلال ها، چسب ها و …) بهتر است که دریچه های ورود هوای تازه از کانال ها در قسمت هایی از چاپخانه قرار بگیرند (معمولا از قسمت های پایینی) که مستقیما هوای تازه را جایگزین ذرات معلق برخاسته از این مواد شیمیایی کنند.

هوای آلوده شده نیز توسط فن های خارج کننده هوا (از قسمت های بالایی) که به فیلتر نیز مجهز هستند، خارج گردند تا غلظت مواد شیمیایی معلق در هوا که معمولا بوی آن توسط اپراتورهای در حال کار استشمام می شود، کاهش یابد. به این نوع تهویه در واقع تهویه عمومی چاپخانه گفته می شود.

هر چند دستگاه های تصفیه کننده و نیز هودهای بازویی در بازار وجود دارد که به صورت باکس های پرتابل در محل استقرار هر دستگاه نصب می شوند تا هوای اطراف هر دستگاه را که با این مواد شیمیایی سر و کار دارند، تصفیه کنند.