آجر واکوب و آبمال
برای ساختن آجرهای صاف جهت کار در نما، خشت بیرون آمده از قالب را با ابزاری چوبی مانند ماله، واکوب می کردند سپس با دستی آغشته به آب رویهٔ آن را صاف می کردند. آجر ریشه دار نوعی آجر واکوب است. نمونه قدیمی این شیوه، در آجرهای نمای گنبد قابوس دیده می شود.
آجر پیش بر
با توجه به طرح و نقشه تهیه شده و در اندازه های مشخص، در محل نزدیک به کار، خشت نیمه خشک را با سیم یا چاقو به شکل مورد نظر برش داده و بعد از خشک شدن کامل، به کوره می بردند. آجرهای پیش بر از نظر سطح در دو نوع ساده و نقش دار هستند. این آجرها در دو دسته آجر و آجر سفال تهیه می شوند.
آجر مهری
آجر مهری آجری است که روی آن نقش برجسته یا فرو رفته ای ایجاد شده است. نقش اندازی روی آجر چه به صورت برجسته و چه فرورفته عمدتاً به کمک قالب انجام می شده است. آجرهای سفال نقش دار، از قرن چهارم در آثار سیراف دیده شده است. این آجرها از نظر شکل متنوع بوده و به صورت های لوزی، بادامی، ستاره ای شکل و چلیپا ساخته می شوند.
از مسجد جامع گناباد در دوران سلجوقی، آجرهای نقش برجسته و مشبک با نقش های هندسی در شکل های مربع و مستطیل به دست آمده است. در رصدخانه مراغه نیز دو قطعه آجر مستطیل شکل با طرح گیاهی در مایه اسلیمی به دست آمده است. این دو قطعه در کنار هم طرح یک قوس محراب گونه را می سازند. تا پیش از پیدا شدن این مورد، نقش برجسته در هنر آجرسازی ایران نا شناخته است و تمامی نقش ها به صورت فرورفته است.
آجر تراش
در ایران قطعه های گوناگون پاره آجر از کوچک ترین اندازه تا بزرگ ترین اندازه که نزدیک به یک آجر کامل است، کاربرد فراوان داشته است. آجرتراشان در پای کار، قطعه های گوناگون پاره آجر را با تیشه آماده می کردند. این کار از دوران سلجوقی آغاز شده و در دوره صفویه به تکامل رسیده است. در گذشته، کار تراش آجر بر روی آجرهای چهارگوش صورت می گرفت؛ ولی از زمان استفاده از آجرهای مستطیل قزاقی، به طور عمده کار تراش بر روی آجرهای قزاقی انجام می گیرد و کمتر نمونه ای از کاربرد آجرهای چهار گوش تراش، دیده شده است.
آجرهای تزئینی قالبی و تراش
این گونه آجرها که در اندازه ها و شکل های مختلف هندسی و غیر هندسی به کار رفته اند، خاص دوران قاجار هستند. این آجرها در در نما و بخش های مختلف چون پایه ستون ها، سر ستون ها، حاشیه ها و … کاربرد داشته اند. این آجرها هم به صورت نقش دار و هم به صورت بدون نقش تهیه شده اند.
در دوران قاجار این آجرها را با واکوب کردن در قالب، با شکل های مختلف می ساختند و سپس زائده های آن را با تیشه داری به گونهٔ آجر تراش حذف می کردند. گونه های مختلفی از این آجرها وجود داشته که هریک با توجه به طرح بنا در محل معینی به کاربرده شده است.
آجر آبساب
آجر آبساب آجری است که پس از تراش آن در آب می خیسانند و کناره آن را به وسیلهٔ ماسهٔ بادی یا گَرد آجر و … می سابیدند. این روش به نما جلوه می دهد ولی توان آجر را از بین می برد. رونق این شیوه بیشتر مربوط به دوران صفویه به بعد است. نمونهٔ این نوع آجرها در گنبد سلطانیه استفاده شده است.
|
|
|
|
| نماد اعتماد الکترونیک | نشان ملی ثبت | گواهی شامد ارشاد |
© کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به داده پردازان هومان پویان می باشد.
