به اعتقاد محققین قدیمی ترین نوع بیمه که تا حدود زیادی با قواعد بیمه امروزی تشابه داشته، بیمه باربری و حمل و نقل دریایی می باشد. این بیمه نامه در اواسط قرون وسطی در بین تجار، مالکان کشتی و سرمایه‌داران و بانکداران رایج بوده است.
بیمه حمل و نقل کالا همچون سایر پدیده‌های اجتماعی سیر تکاملی خود را در طول زمان سپری نموده تا به شکل امروزی در آمده است.
در این شکل گیری، عوامل، مراجع و مؤسسات مختلفی نقش مؤثر داشته که معروف ترین آنها مؤسسه بیمه‌گران لندن می باشد. مؤسسه نامبرده شرایط و مقرراتی را تدوین نمود که حاوی مسائل فنی و حقوقی بیمه بیمه باربری و حمل و نقل بوده و در زمینه کشتی و کالا، مبنای صدور بیمه نامه در بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشور ما قرارگرفت. دربیمه حمل ونقل آخرین شرایط، مربوط به سال 1983 میلادی می باشد که به شرایط C، B، A معروف و به ترتیب جایگزین شرایط قدیمی F.P.A، W.A، ALL RISKS شده است.
بیمه باربری و حمل و نقل کالا چیست؟
بیمه باربری و حمل و نقل کالا (زمینی، دریایی و هوایی) بیمه ای است که به موجب آن بیمه گر در مقابل دریافت حق بیمه از بیمه گذار، متعهد می شود درصورتی که در جریان حمل کالا از نقطه ای (مبداء حمل کالا) به نقطه دیگر (مقصد حمل کالا)، در اثر وقوع خطرهای موضوع بیمه، کالا تلف شده و یا دچار خسارت شود و یا بیمه گذار هزینه‌هایی در رابطه با این خطرات متحمل شود، تمام خسارت‌های وارد را جبران نماید. علاوه برآن در بعضی موارد زیان وارده به اشخاص ثالث نیز از طریق این بیمه جبران می شود.
اصطلاحات عمومی بیمه
اصطلاحات زیر صرف نظر از هر معنی و مفهوم دیگری که ممکن است داشته باشند، در این شرایط عمومی با تعریف مقابل آن به کار رفته است:
بیمه گر: شرکت بیمه ای است که مشخصات آن در این بیمه نامه نوشته شده است و در ازای دریافت حق بیمه، متعهد به جبران خسارت‌های احتمالی طبق شرایط مندرج در بیمه نامه می باشد.
بیمه گذار: بیمه گذار شخص حقیقی یا حقوقی مذکور در این بیمه نامه است که که بیمه را خریداری نموده و متعهد پرداخت حق بیمه آن می باشد.
ذی نفع: شخصی است که بنا به درخواست بیمه گذار نام وی در این بیمه نامه درج گردیده است و تمام یا بخشی از خسارت به وی پرداخت می شود.
حق بیمه: مبلغی است که در بیمه نامه مشخص شده و بیمه گذار موظف است آن را هنگام صدور بیمه‌نامه یا به ترتیبی که در بیمه نامه مشخص می شود، به بیمه گر پرداخت نماید.
موضوع بیمه: موضوع بیمه اموال مندرج در جدول مشخصات این بیمه نامه می باشد.
مدت اعتبار بیمه نامه: مدت این بیمه نامه بر اساس شرایط کلوز پیوست می باشد، اما در مورد حمل غیر‌دریایی یا ترکیبی، یکی از شرایط زیر جایگزین کلوزهای C، B، A می گردد:
در مورد حمل هوایی 30 روز پس از رسیدن هواپیمای حامل کالا به فرودگاه کشور مقصد.
در مورد حمل زمینی 60 روز پس از ورود کالا به مرز زمینی کشور مقصد.
مدت های ذکر شده، با درخواست بیمه گذار و موافقت بیمه گر و پرداخت حق بیمه اضافی قابل تمدید می‌باشد.
فرانشیز: بخشی از هر خسارت است که به عهده بیمه گذار است و میزان آن در بیمه نامه مشخص می‌گردد.
اصطلاحات تخصصی بیمه باربری و حمل و نقل
زیان همگانی: یکی از اصول قانون دریانوردی است که بر پایه آن همه طرف‌های دخیل در یک سفر دریایی، در هرگونه خسارتی که با قربانی کردن داوطلبانه بخشی از کشتی یا کالاهای آن به منظور نجات از موارد اضطراری صورت گرفته، به تناسب سهیم هستند.
بیمه اتکایی (Reinsurance): قرارداد واگذاری که به موجب آن شرکت بیمه بخشی از تعهدات بیمه ای مازاد بر ظرفیت مالی و فنی خود را، مجدداً نزد شرکت یا شرکت‌های بیمه دیگر (شرکت های بیمه اتکایی) بیمه می نمایند.
بارنامه: بارنامه اوراق بهاداری است که از طرف مؤسسه بیمه باربری و حمل و نقل صادر و مشخصات کالا، نام و آدرس گیرنده و فرستنده کالا، میزان کرایه حمل، مشخصات، تعداد و وزن کالا در آن قید می گردد. بارنامه به منزله قرارداد حمل، رسید دریافت کالا و سند مالکیت آن است.
Total Loss: فقط تلف شدن کامل مورد بیمه در یک مرحله بر اثر آتش سوزی، غرق شدن، سقوط هواپیما را در بر می گیرد. این بیمه نامه فقط تا رسیدن به مبادی ورودی کشور مقصد اعتبار دارد.
واقعی: یعنی وقتی کالا مثلا در حادثه آتش سوزی یا غرق شدن کلا از بین برود.
فرضی: وقتی است که هزینه تعمیر و یا بازسازی کالا آن قدر باشد که از ارزش واقعی آن بیشتر شود. در این صورت بیمه گر ترجیح می دهد غرامت آن را بپردازد.
ارزش مورد بیمه: در صورتی که بین بیمه گذار و بیمه‌گر توافق خاصی صورت نپذیرفته باشد، ارزش مورد بیمه شامل مجموع قیمت خرید کالا، هزینه حمل و عدم النفع می باشد.
عدم نفع: میزان عدم نفع این بیمه نامه معادل 10% مجموع قیمت خرید کالا و هزینه حمل آن می باشد، مگر آنکه صریحاً توافق دیگری شده باشد.
پارتشیپمنت چیست؟
یعنی حمل به دفعات؛ به این معنی که کالای مورد بیمه طی چند مرحله از مبدا ء به مقصد مندرج در بیمه نامه حمل گردد.
ترانشیپمنت (Transshipment) چیست؟
انتقال کالا از یک وسیله نقلیه به وسیله نقلیه دیگر ترانشیپمنت است. این نوع نقل و انتقال بیشتر در حمل‌و‌نقل ترکیبی رایج است که در آن از وسایل نقلیه مختلف از جمله کشتی، هواپیما، قطار، کامیون، تریلر و سایر وسایل برای ارسال کالا به مقصد استفاده می شود. جریان انتقال غالباً با تخلیه و بارگیری مجدد همراه بوده و به دو شکل انتقال مستقیم و انتقال غیر مستقیم می باشد.
اف او بی (FOB)چیست؟
یا تحویل روی عرشه، کلمه ای برای توصیف یک فرآیند خاص از حمل و نقل کالاست و به معنی قیمت تا لحظه تحویل روی کشتی است. بنابر قوانین بین المللی در شرایط فوب، فروشنده وظیفه دارد تمامی هزینه‌های کالا را تا محل حمل اصلی متقبل شود و تمامی هزینه‌های بعد از این مرحله اعم از کرایه حمل، بیمه، تعرفه‌های وارداتی و غیره را خریدار متقبل می شود.
انواع بیمه باربری و حمل و نقل بر اساس محدوده جغرافیایی
1) بیمه باربری و حمل و نقل وارداتی
مختص کالاهایی است که توسط اشخاص حقیقی و حقوقی از کشورهای خارجی خریداری می گردند، که به صورت خریدهای براتی، بدون انتقال ارز و یا از طریق اعتبارات اسنادی انجام می گیرد و با توجه به قوانین جاری، خرید این نوع بیمه برای وارد کنندگان کالا اجباری می باشد.
2) بیمه باربری و حمل و نقل صادراتی
کالاهایی که از ایران به مقصد کشورهای خارجی حمل می گردد، بر اساس انواع شرایط فروش، نیاز به بیمه نامه صادراتی دارند. به موجب این بیمه، شرکت‌های بیمه کالای صادره از کشور ایران تا کشور مقصد را تحت پوشش قرار می دهند.
مشخص نمودن ذی نفع یا بیمه گذار در این نوع بیمه نامه‌ها حائز اهمیت می باشد.
3) بیمه باربری و حمل و نقل ترانزیت
مبداء و مقصد برخی از حمل‌ها در خارج از کشور ایران بوده و ممکن است کشور ایران نیز در مسیر حمل قرار داشته باشد. به بیمه نامه های مربوط به این نوع حمل‌ها، بیمه نامه‌های ترانزیت می گویند و نرخ و شرایط بیمه نامه‌های صادراتی عینا برای آنها مورد استفاده قرار می گیرد.
برای صدور این نوع بیمه نامه‌ها مجوز مدیریت بیمههای باربری و حمل و نقل الزامی است.
4) بیمه باربری و حمل و نقل داخلی
کلیه تولیدات و محموله‌هایی که توسط تولیدکنندگان و تجار در محدوده جغرافیایی کشور ایران جابجا می‌شوند، توسط این بیمه تحت پوشش بیمه ای نزد شرکت‌های بیمه قرار می گیرند.
انواع بیمه باربری و حمل و نقل بر اساس پوشش
1) بیمه نامه از بین رفتن تمامی کالا (Total Loss)
بیمه Total Loss عملاً در دنیا منسوخ شده و کاربرد چندانی ندارد و اساساً به بیمه تشریفاتی یا بیمه گمرگی شهرت یافته است. براساس شرایط این بیمه نامه، بیمه گر زمانی اقدام به جبران خسارت بیمه گذار می کند که تمامی کالا و محموله در جریان حمل و به علت یکی از خطرات دریا، از بین رفته است؛ و به همین دلیل اگر بخش عمده کالا از بین رفته و صرفاً اندکی از آن باقی بماند، بیمه گر تعهدی در جبران خسارت کالا نخواهد داشت. بر اساس مصوبات هیئت وزیران، کالای صادراتی باید تحت پوشش بیمه ای قرارگیرد و چون عرف بر این است که خریدار پوشش بیمه ای مورد نیاز خود را که متناسب با کالاست نزد بیمه گر کشور خود تهیه کند این نوع پوشش بیمه ای صرفاً به صورت تشریفاتی و جهت ترخیص کالا برای عملیات صادرات مورد استفاده قرار می گرفت.
2) مجموعه شرایط C
خطرات تحت پوشش در مجموعه شرایط بیمه گران کالا با کلوز C عبارتست از:
علاوه بر خطرات اشاره شده در کلوز C، می توان با دریافت حق بیمه اضافی خطر عدم تحویل یک بسته کامل کالا طبق کلوز (عدم تحویل انستیتو بیمه گران لندن) را تحت پوشش قرار داد؛ که در این صورت باید ضمن قید‌شرط (عدم تحویل یک بسته کامل کالا طبق کلوز) در بخش شرایط خصوصی بیمه نامه، کلوز مورد اشاره نیز به بیمه نامه الصاق گردد.
این بیمه نامه با توجه به خطرات محدود خود، جزء بیمه نامه های ارزان قیمت محسوب می گردد، که معمولاً فقط برای برخی کالاها که احتمال خسارت های جزئی آنها کمتر است، به کار می رود؛ مثلاً برای حمل تیرآهن، ورق فولاد و ….
3) مجموعه شرایط B
خطرات تحت پوشش در مجموعه شرایط بیمه گران کالا با کلوز B عبارتست از:
مطابق قوانین علاوه بر خطرات مندرج در شرایط B خسارات ناشی از عدم تحویل یک بسته کامل کالا، دزدی و دله دزدی، قلاب زدگی، آبدیدگی، روغن زدگی، شکست، ریزش و خسارت ناشی از کالاهای دیگر نیز تحت پوشش بیمه می باشد.
فرانشیز یا سهم بیمه گذار از خسارت
در مجموعه شرایط B به علت پوشش خطرات اضافی در ایران، معادل 3% ارزش هر بسته خسارت دیده تحت عنوان فرانشیز به عهده بیمه گذار خواهد بود. منظور از بسته، کوچک ترین واحد بسته بندی مندرج در بارنامه می باشد.
برای خطراتی که بین شرایط C و B مشترک می باشد، فرانشیز اعمال نخواهد شد.
4) مجموعه شرایط A
در مجموعه شرایط بیمه گران کالا با کلوز A، تمامی خطرات به جز موارد استثناء شده (استثنا شده در مجموعه شرایط مذکور که در بخش استثنائات به آنها اشاره خواهیم کرد) تحت پوشش قرار می گیرد.
استثنائات کلوزهای سه گانه بیمه باربری و حمل و نقل
بیمه باربری و حمل و نقل با شرایط کلوزهای B، A و C به هیچ وجه شامل خطرات زیر نمی شود:
5) پوشش داخلی
در بیمه نامه های باربری و حمل و نقل داخلی خطرات تحت پوشش به دو دسته خطرات اصلی و اضافی تقسیم می شود که به شرح ذیل می باشد:
خطرات اصلی
دلیل نامگذاری خطرات اصلی این است که احتمال وقوع آنها نسبت به سایر خطرات مرتبط با کالاهای خاص بیشتر است و ارتباطی به ماهیت مورد بیمه ندارد. این خطرات عبارتند از:آتش سوزی و حادثه وسیله نقلیه شامل تصادف، واژگون شدن و پرت شدن وسیله نقلیه
خطرات اضافی
این دسته از خطرات متنوع بوده و بیشتر مرتبط با نوع کالا می باشد که با درخواست بیمه گذار و پرداخت حق بیمه اضافی می توان آنها را پوشش داد.
خطرات رایج اضافی عبارتند از:
خطرات اصلی به صورت پیش فرض درشرایط خصوصی بیمه باربری و حمل و نقل داخلی چاپ می شود و خطرات اضافی باید پس از اخذ درخواست بیمه گذار با دریافت حق بیمه اضافی، در قسمت خطرات اصلی در شرایط خصوصی درج گردد.
درج شماره وسیله نقلیه و بارنامه در متن بیمه نامه باربری و حمل و نقل الزامی است. در غیر این صورت متن زیر باید در شرایط خصوصی بیمه نامه درج گردد.
" بیمه گذار موظف است پیش از شروع حمل شماره وسیله نقلیه و بارنامه را کتباً به بیمه گر اعلام نماید. در غیر این صورت بیمه گر هیچگونه تعهدی در قبال خسارت وارد نخواهد داشت."
شروع و خاتمه تعهدات بیمه گر
بیمه نامه های باربری و حمل و نقل بین المللی
مدت اعتبار بیمه نامه های B، A و C یکسان است. این بیمه نامه از زمانی که کالای مورد بیمه، از انبار یا محل نگهداری ذکر شده در بیمه نامه، بارگیری شود و مقصد را توسط وسیله نقلیه یا هر وسیله حمل دیگری بدون وقفه و برای اولین بار ترک نماید، آغاز و در طول جریان عادی حمل ادامه می یابد و در یکی از حالات زیر، هر کدام زودتر واقع شود، خاتمه می یابد:
بیمه نامه های داخلی
بیمه نامه داخلی از زمانی که وسیله نقلیه حامل کالا انبار یا محل نگهداری درج شده در این بیمه نامه را، به منظور شروع حمل، ترک نماید، آغاز و در طول جریان و مسیر عادی حمل ادامه می یابد و به محض رسیدن وسیله حمل به مقصد مندرج در این بیمه نامه خاتمه می یابد.
مدت اعتبار بیمه نامه ها
در صورتی که تا قبل از انقضای تاریخ مدت اعتبار بیمه نامه، طبق شرایط عمومی بیمه باربری و حمل و نقل (وارداتی و صادراتی) تمام یا بخشی از محموله حمل نشده باشد، بیمه گذار باید پیش از انقضای مدت بیمه نامه، درخواست تمدید بیمه نامه را به بیمه گر ارائه دهد تا الحاقیه مربوطه صادر گردد.
شرط طبقه بندی کشتی ها
هر نوع شناور، دریا پیما یا اقیانوس پیما با بدنه فلزی و دارای نیروی محرک، که از نظر رده بندی توسط یکی از اعضاء یا اعضای وابسته به انجمن بین المللی موسسات رده بندی (IACS) و یا مؤسسات مجاز رده بندی ایرانی، مورد تأیید قرارگرفته باشد و همچنین از نظر محدودیت سنی نیز منطبق با کلوز رده بندی باشد، کشتی طبقه بندی شده تلقی می گردد.
حمل دریایی مورد بیمه باید به وسیله کشتی طبقه بندی شده صورت پذیرد، در غیر این صورت بیمه گذار موظف است مشخصات کشتی یا شناورهای مورد نظر را قبل از شروع حمل به بیمه گر اعلام نموده و موافقت بیمه گر را اخذ نماید. چنانچه حمل کالا با کشتی طبق بندی نشده بدون اطلاع بیمه گذار صورت گرفته باشد، بیمه گذار موظف است مراتب را، بلافاصله پس از اطلاع، به بیمه گر اعلام نموده و شرایط و اضافه نرخ مربوط به حمل کالا با کشتی طبقه بندی نشده را قبول نماید.
در بیمه نامه های باربری و حمل و نقل که وسیله نقلیه آن کشتی است قید " کشتی طبقه بندی شده طبق کلوز پیوست " در متن بیمه نامه الزامی می باشد.
بیمه ارزش اضافی
باتوجه به قوانین و شرایط عمومی آئین نامه بیمه باربری و حمل و نقل، در صورت درخواست بیمه گذار، می‌توان بابت کرایه حمل، عدم النفع و سایر هزینه‌ها، سرمایه بیمه شده را اضافه نمود.
یکی از ابزارهای شناسائی مؤلفه های تشکیل دهنده ارزش کالای مندرج در فاکتورها برای محموله های بین‌المللی، استفاده از شرایط اینکوترمز می باشد. به عنوان مثال فاکتورهای صادره تحت شرایط FOB شامل هزینه حمل نمی شود.
اما درخصوص عدم النفع صرفنظر از شرایط اینکوترمز، اگر بیمه گذار متقاضی ارزش اضافی بابت عدم النفع باشد، باید 10 درصد به سرمایه بیمه شده اضافه کند.
قرارداد های متحدالشکل خرید و فروش کالا (اینکوترمز)
اینکوترمز مجموعه ای ازمقررات بین المللی برای تفسیر اصطلاحات رایج مورد استفاده در تجارت بین المللی است تا از چندگانگی تفسیر این اصطلاحات درکشورهای مختلف جلوگیری شود.
در اینجا به سه کاربرد اصلی اینکوترمز اشاره می کنیم:
سومین مورد در بیمه های باربری حمل و نقل بسیار مهم می باشد.
موارد مشمول اضافه نرخ ها:
در صورتی که تمام یا بخشی از مورد بیمه بر روی عرشه کشتی حمل گردد و بر همین اساس بارنامه به صورت حمل روی عرشه صادر شده باشد، مسئولیت بیمه گر در قبال تلف یا آسیب وارد به آن قسمت از مورد بیمه، مادامی که بر روی عرشه کشتی قرار گرفته است، محدود به خطرات مندرج در کلوز C می باشد مگر اینکه به طور صریح در ازاء حق بیمه اضافی (درصورت درخواست بیمه گر) توافق دیگری شده باشد.
در مورد کالاهایی که در کانتینر فلزی تمام بسته قرار گرفته باشند یا شرایط آنها به گونه ای بوده که درعرف کشتیرانی این گونه حمل را مجاز تلقی نماید، از این شرط مستثنی می باشند.
در صورتی که سن کشتی بالاتر از سن مقرر در کلوز باشد باید طبق جدول اضافه نرخ، حق بیمه مربوطه اخذ گردد.
موارد مشمول تخفیف:
وظیفه بیمه گذار در ارائه اطلاعات به بیمه گر
بیمه گذار موظف است کلیه اطلاعات راجع به حمل کالا شامل:
وظایف بیمه گذار در صورت وقوع خسارت
سایر وظایف بیمه گذار در صورت وقوع خسارت
در مواردی که تمام یا قسمتی از کالا از طرف مؤسسه حمل و نقل به بیمه گذار و یا نمایندگان او تحویل نشود، نامبردگان موظفند پس از تنظیم صورت جلسه کسر تخلیه، گواهی کتبی عدم تحویل را از مؤسسه مزبور بخواهند.
در صورتی که گواهی عدم تحویل در موعدهای مقرر در زیر صادر نشود، بیمه گذار باید حداکثر ظرف مدت یک هفته درخواست خسارت را به وسیله اظهارنامه رسمی به مؤسسه حمل و نقل تقدیم نماید و مراتب را به اطلاع بیمه گر برساند.
بیمه گذار و یا نمایندگان او موظفند در مورد خسارت مشهود که به موجب این بیمه نامه بیمه گر تعهد جبران آن را دارد، چنانچه مورد بیمه در ید متصدیان حمل و نقل است قبل و یا بلافاصله پس از تحویل گرفتن کالا از آنها، و چنانچه خسارت در انبار گمرک مشاهده شود، قبل از تحویل گرفتن از انبار، مراتب را به بیمه گر یا مؤسسات مجازی که توسط بیمه مرکزی ایران معرفی خواهند شد، اعلام نموده و درخواست بازدید از کالا را نماید.
اسناد مورد نیاز برای درخواست خسارت
بیمه گذار و یا نمایندگان وی موظفند در اسرع وقت کلیه اسناد و مدارک مربوط به خسارت را به بیمه گر تسلیم نمایند. از جمله اسناد یاد شده عبارتند از:
|
|
|
|
| نماد اعتماد الکترونیک | نشان ملی ثبت | گواهی شامد ارشاد |
© کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به داده پردازان هومان پویان می باشد.
