آشنایی با بوژی

حمل نقل زمینی، متداول ترین نوع حمل نقل است که به دلیل در دسترس بودن، ارزانی و انعطاف پذیری حمل و نقل جاده ای این روش حمل و نقل مهم ترین و بهترین روش جابه جایی مسافر و بار در سراسر دنیا می باشد. به همین علت اکثر کشورها و به ویژه در ایران، بیش از 90 درصد سهم حمل نقل بار و مسافر را، حمل نقل زمینی تشکیل می دهد. به عبارتی دیگر دراغلب موارد کلیه روش های حمل و نقل در مبدأ یا مقصد، به شیوه ی حمل و نقل جاده ای نیاز دارند.

بوژی در اصل یک کلمه فرانسوی می باشد و در لغت به معنای محور است. بوژی ها بر خلاف ظاهر سخت و خشن و خشکی که دارند به راحتی توسط فشار روغن هیدرولیکی بر روی آنها اعمال می شود، کنترل و تعلیق می شوند و ضربه را جذب می کنند.

بوژی از سال 1968 میلادی یا سال 1345 توسط چند شرکت ایرانی وارد ایران شد و مسلما از آن زمان تا کنون هم طراحی بوژی ها تغییر کرده است و متناسب با گدشت زمان ظرفیت بارها و محموله ها هم افزایش یافته است.

بوژی درواقع کمر شکنی است با محور های زیاد تر از حالت نرمال که تعداد محور های آن متغیر می باشد. به طوری که هرچه بار سنگین تر باشد، برای توزیع نیروی وزنی بهتر، تعداد محور ها بیشتر و بالعکس، برای بارهای سبک تر می توان از تعداد محور های کمتری استفاده کرد. ممکن است بار وزن زیادی نداشته باشد و بتوان آن را حتی با یک تریلی معمولی هم حمل کرد، ولی مسئله حجم بار هم می باشد، باتوجه به سبک بودن بار، به دلیل حجم زیاد باید از بوژی استفاده کرد، مانند حمل پره ی توربین های بادی. بوژی یه کار سخت و زمان بر می باشد و نیازمند یک تیم منسجم هدایت کننده می باشند. برای حمل و نقل یک بار فوق سنگین یا فوق حجیم، ممکن است برای یک مسیر هفتاد کیلومتری 25 روز زمان طی شود به دلایلی مثل بر داشتن موانع از سر راه، زمان حرکت در جاده ها که مصادف با اوج ترافیک و شلوغی نباشد که موجب مختل شدن عبورو مرور شود، هماهنگی های لازم با پلیس راهور ناجا، اداره برق برای کابل های برق در مسیر درصورتی که ارتفاع بیش از حد باشد، راهداری و سایز سازمان ها و ارگان ها که همه اینها، ایجاد یک چالش سخت برای جابه جای باری فوق سنگین می باشد که نفس ها را در سینه حبس می کند.

بوژی ها تنها حرکت نمی کنند، بلکه یک تیم از متخصص فنی تا مسئولین و نمایندگان پروژه و یا ارگان ها حضور دارند و حد اقل توسط دو خودرو در جلو و عقب بوژی، اسکورت می شوند.

حداکثر سرعت یک بوژی و کشنده آن به همراه محموله چیزی کمتر از 30 کیلو متر بر ساعت است. در بعضی مواقع کار به حدی حساس است که راننده بوژی مجبور می شود با 5 کیلومتر بر ساعت حرکت کند و از نظر زمانی نیز در جاده های اصلی و پر رفت و آمد، فقط در ساعات 6 شب تا 6 صبح غیر از روز های تعطیل حق تردد دارند.

صنعت بوژی رانی یک صنعت پر درآمد ولی در عین حال پر هزینه است، بزرگ ترین مشکل صنعت بوژی رانی اخذ عوارض بی حساب و کتابی است که توسط شهر داری ها و بخشداری ها و در بعضی موا قع توسط افراد محلی به بهانه عبور بار سنگین در مناطق مختلف گرفته می شود و در بعضی از جاده های کشور و همچنین پل هایی که توانایی حمل وزن و بار ان را ندارند و یا تونل ها و پل هایی که ارتفاع کمتر از محموله بوژی را دارند، شرکت های حمل و نقل موظفند راه های فرعی جهت عبور مجموعه بوژی و کشنده ها بسازند، که خود این امر هزینه های سر سام آوری را به دنبال دارد.

این صنعت از جانب قانون چند دستورالعمل و محدودیت دارد که طبق ماده 14 این دستور العمل، در صورت که وزن محوله و بوژی بیش از 96 تن باشد، عبور آن از روز پل ها ممنوع است و در صورتی که کمتر از 96 تن باشد، می توان کشنده را به طرف دیگر پل انتقال داد و سپس با سیم بکسل یا وینچ، با سرعت حداکثر 5 کیلومتر در ساعت از روی پل عبور داد.

همچنین ماده 16 این دستورالعمل می‌گوید: محمولاتی نظیر بولدوزر، لودر، گریدر و به طور کلی هر وسیله ای که دارای توان حرکتی باشد و وزن کل بوژی و محموله، بیش از حد مجاز پل باشد، شرکت های حمل ونقل مجاز هستند تا محموله را از کنار پل بدون صدمه دیدن پل و محموله، عبور داده و بعد از عبور دادن بوژی بدون محموله از پل، در آنسوی پل مجدد بارگیری نمایند.

دستور العمل دیگری نیز وجود دارد که به موجب آن، شرکت های حمل ونقل با همکاری ادارات راه ترابری، گذرگاه هایی را برای عبور محموله، به صورت دائمی احداث و مسئولیت نگهداری و مرمت آن را برعهده بگیرند.

کشنده ها:

بوژی های جاده ای توسط یک کشنده حمل می شوند. در ایران از بین کشنده هایی مثل ام ای ان (مان)، ، ولوو، اسکانیا، اویکو، کنوورث، آیفا، انواع مدل های بنز مثل نز تیتان Z4042 و... ماک سری N بیشتر در جاده ها و در جابه جایی بار های فوق سنگین به چشم می‌خورد. هزار پاهای غول آسا ماک که از جنگ جهانی دوم نمادی از کامیون های آمریکایی به شمار میرفت، امروزه پرچمدار ولوو در آمریکای شمالی نیز هست. ماک که از قبل از انقلاب اسلامی وارد خط تولید ایران کاوه شد، در بین مردم سینه چاک ایران، جای خودرا به عنوان خودرو سخت کار و قدرتمند پیدا کرد.

اکثر کامیون های آمریکایی وارد شده به کشورمان، از نوع اکسل جلو بوده اند و ماک سری R نیز از این دست است. این نوع قرارگیری محور باعث می شود تا به خاطر دور بودن چرخ از کابین، سواری نرم تر شود و از طرفی تقسیم وزن بهتر روی محورها، امکان بارگیری بیشتر را فراهم کند هر چند در تصادفات نه چندان شدید هم می تواند منجر به آسیب دیدن تایر جلو شود. حضور انبوه ماک در کشورمان با سری B آن شرکت آغاز شد که وارد کننده آن نیز شرکت کاوه کار بود. سپس در سال 1967 ایران کاوه به منظور تولید کامیون های ماک روی کار آمد. اما چون دانش قطعه سازی و قالب گیری آن زمان برای تولید اتاق های تخم مرغی شکل کافی نبود، این اتاق با گلگیرهای تخت ساخته شد و پس از چند سال، گلگیرهای فایبرگلاسی جای آن ها را گرفت تا ماک ایرانی در آن روزها دارای درب موتوری از جنس فایبر گلاس باشد.

در کنار حضور ماک های ایرانی، تعداد زیادی نمونه های وارداتی آن نیز به کشورمان پا گذاشته اند. ماک های ایرانی دارای داشبوردی اقتباس شده از سری B هستند و این در حالیست که مدل های وارداتی داشبورد زیباتری دارند و ضمن این که فرمان آن ها نیز تلسکوپی است به نحوی که طراحی داشبورد سری پیناکل در سال 2005 نیز با نگاهی به گذشته از داشبورد سری R گرفته شده است.

ماک های ایرانی دارای موتورهای 250 اسب بخاری توربوشارژردار بدون اینترکولر هستند و گیربکس آن ها نیز از نوع گیربکس ماک بوده که دو اهرم دسته دنده دارد و اصطلاحا در بین ایرانیان به 20 دنده شناخته می شود و این در حالی است که خود کمپانی به آن 18 دنده می گوید که در بین برخی از طرفداران خودروهای سنگین به 24 دنده نیز خوانده می شود هزار پاهای غول آسا یکی از جالب ترین سیستم های موجود بر روی خودروهای سواری، باز و بسته شدن دریچه های تهویه آن ها با کمک نیروی پنوماتیک است. این رویه بر روی کامیون های قدیمی آمریکایی نیز دیده می شود و برخی از قسمت های آن ها مثل برف پاک کن ها به صورت بادی است. اما دیگر سیستم خاص موجود بر روی ماک ها، به نام ترمودا است که کارکرد آن، باز و بستن شبکه های جلوپنجره است. به این صورت که در زمانی که موتور هنوز خنک است، شبکه های جلو پنجره به صورت پنوماتیکی با کمک شیرهایی که روی منیفولد هوا قرار دارد، در بسته خواهدشد و با گرم شدن موتور، این شبکه ها باز می شوند تا جریان هوا به خنک سازی موتور کمک کند

در این میان، شرکت هایی مثل مرسدس بنز، اسکانیا و ولوو که سابقا بررسی کردیم، در خط تولید خود، کشنده های 12 چرخ فوق سنگین را نیز جای داده اند. هزار پاهای غول آسا ولوو اف هاچ در دو مدل FH13 و FH16 تولید می شود که هر کدام از این دو مدل با پیشرانه های متفاوتی عرضه می شوند.

سری FH13 با موتور ولوو مدل D13 و حجم موتور 13 لیتری شش سیلندر خطی توربو دیزل و با پیشرانه های 420، 460، 500 و 540 اسب بخاری تولید می شود. مدل FH 16 که مدل قدرتمند تر FH13 می باشد، عموما برای بار های سنگین تر مورد استفاده قرار می گیرد و این سری تولیدات با موتور 16 لیتری شش سیلندر خطی توربو دیزل نیز در 3 مدل پیشرانه 550، 650 و 750 اسب بخاری با 3. 550 نیوتون متر گشتاور تولید می شود که همگی از گیربگس توسعه یافته i-shift ولوو بهره میبرند. در این تولیدات مدل چهار محوره فوق سنگین ولوو که در سری FH16 می باشد و در سه مدل پیشرانه تولید می شود، ، در بین دیگر تولیدات ولوو بهترین گزینه برای حمل بوژی ها می باشد. هزار پاهای غول آسا مرسدس بنز هم برای عقب نماندن از این قافله عظیم الجثه، مدل چهار محوره فوق سنگین خود را در نسل جدید آکتروس تولید کرده است. نسل جدید آکتروس که قوی ترین مدل آن، مدل 16 لیتری شش سیلندر با توانایی تولید 625 اسب بخاری می باشد، با جعبه دنده 16 سرعته پاور شیفت، بوژی هارا به دنبال خود می‌کشد.

در این میان که اسم از دو برند مرسدس بنز و ولوو به میان آوردیم، جای تعجب نیست که ابر غول زیبا در این عرصه وارد نشود. اسکانیا، رقیب دیرینه این دو برند هم با سری فوق سنگین چهارمحوره خود وارد این عرصه شد. هزار پاهای غول آسا اسکانیا در این سری، از پیشرانه های توسعه یافته هشت سیلندر خود بهره می‌برد که در سه مدل استریم لاین R520، R580 و R730 به ترتیب با قدرت تولیدی 580، 520 و 730 اسب بخاری تولید می شود و همگی از گیربگس های اپتی کروز مخصوص اسکاینا قدرت را برای حمل بوژی انتقال می دهند.

بوژی یک صنعت پر درآمد ولی بسیار زمان بر و سختی است، با توجه به انواع مختلفی که دارد، یکی از مهم ترین گزینه های حمل و نقل می باشد و وجود آن یک امر بسیار ضروریست. بوژی ها خود نیز به دسته های مختلفی تقسیم می شوند که اکثرا نوع مشخصی ندارند، زیرا بستگی به نوع بار، حجم و وزن محموله طراحی می شوند که مدل هایی از آنها پرکاربردتر و عمومی تر است. ساده ترین مدل آن همانند کمر شکن می باشد ولی با تعداد محور های بیشتر ولی ثابت و غیر قابل چرخش، لذا برای حل این مشکل، در نسلی جدید تر این مدل، قابلیت چرخش تمام چرخ های عقب بوژی برخلاف چرخ های جلو به وسیله سیستم هیدرولیک اضافه شده است. مدل دیگری نیز برای بارهای سنگین تر طراحی و ساخته شده است و به این صورت که در قسمت جلو بوژی، نزدیک به کشنده، چرخ قرار داده شده و توانایی چرخش بهتری در پیچ ها نیز دارد.