هنر آجرکاری دوره افشاریه و زندیه

در دوره افشاریه ایران درگیر کشمکش های نظامی لازم زمان خود بود. از این رو هنر آجرکاری در این زمان رونق چندانی نداشته است. اما در این زمان شاهد به وجود آمدن میل های بسیار فراوان راهنما با نوعی آجر کاری و به کارگیری گلچین های آجری در آنها در کنار جاده ها در تمامی کشور هستیم. در دوره زندیه آبادانی رونق گرفت. خصوصاً در خطه حکمرانی خان زند بناهای کوچک و بزرگ و قابل توجهی در اشکال گوناگون بنا گردید.

از آثار آجری جالب این دوره می توان به شبستان مسجد وکیل اشاره کرد. این بنا با پوشش های طاقی، از قوس های پا تو پا بر روی ستون های سنگی ساخته شده است. سر ستون سازی ها در این بنا با نقش حجاری جقه ای افشان، حاصل شده است. پوشش های طاقی تواماً از کار بندی و طاق گنبد بر ستون های پیچ سنگی ابهتی جالب به شبستان این مسجد داده است. در این دوره بازار وکیل، با پوشش های بسیار جا لب آجری از نقوش گلچین های متنوع و نوعی کاربندی های جالب با نورگیرها و هوا کش های متقارن ساخته شده است.

یکی از آثار آجری بسیار جالب در مجموعه وکیل وجود ارگ کریمخانی با کاربرد آجر و نقوش آجری در قسمت های داخلی است. در ناحیه خارجی نیز این نقوش همراه با کنگره سازی های جالب بر گردآگرد چهار بعد بنا اجرا شده است. همچنین چهار برج عظیم ارگ به شکل مخروطی با نقوش متنوع آجری اخته شده است. نقوش این برج ها طرح های نیم خوشه انگوری رفت و برگشت بوده است.

این پدیده آجری در چهار برج ارگ زیبایی خاصی آفریده است و به آن ابهت و شکوهی خاص داده است. موزه پارس نیز از آثار دوره زندیه است. در این موزه نوعی آجرکاری با بند کشی برجسته بسیار یکنواخت کار شده است. این بند کشی تخت بوده و از راستای قطعات آجر به اندازه 3 میلیمتر جلوتر آمده است. این اجرا، زیبایی چشمگیری در تمام آثار آجری ایران به وجود آورده است. از دیگر بناهایی که در آنها از این بندکشی استفاده شده است، عمارت کلاه فرنگی و مقبره اولیه خان زند را می توان نام برد.