واژه سپهتن از حروف اول "سامانه پایش هوشمند تردد ناوگان" استخراج شده است. سامانه ای که به منظور نظارت و کنترل بهینه تر ناوگان حمل و نقل عمومی جاده ای طراحی و ایجاد شده است.
سامانه سپهتن، سامانه پایش و نظارت هوشمند تردد ناوگان حمل و نقل جاده ای است دستگاهی که درون خودرو نصب می شود و از طریق سیم کارت GFM, GPRS به طور مداوم اطلاعات تعریف شده داخل ماشین را از قبیل سرعت، مشخصات گواهیانه راننده، ساعت کارکرد و... را به مراکز پلیس راهور ارسال می کند. این سیستم قادر است از طریق شبکه ارتباطی DSRC به محض نزدیک شدن اتوبوس های مسافر بری بین شهری به پاسگاه ها نسبت به تخلیه اطلاعات اقدام کرده و عملکرد وسیله نقلیه را مورد بررسی و ارزیابی دقیق قرار دهد. سامانه مرکزی مذکور با سیستم صورت وضعیت و سایر سامانه های مورد نیاز تبادل داده می کند.
از نظر قانونی مدیریت سامانه سپهتن در اختیار پلیس راه و همچنین راهداری کل کشور می باشد که طی جلسات متعددی که از سال 1390 مبنی بر ارائه یک سخت افزار کنترلی و مناسب جهت امنیت ناوگان عمومی داشته اند این سخت افزار طراحی و ارائه گردیده است.
ارتقاء بهره وری حمل و نقل عمومی کشور در راستای اقتصاد مقاومتی و همچنین افزایش ایمنی و ارتقاء سطح کنترل و پایش لحظه ای عملکرد ناوگان، از اهداف اصلی استفاده از طرح سپهتن است.
آنچه بر لزوم طراحی و بهره گیری از این سیستم هوشمند تأکید دارد، بعد نظارتی آن و ساماندهی اصولی ترددهای بین شهری می باشد. قطعا برای دستیابی به مدیریت یکپارچه و کلان در بخش حمل و نقل جاده ای وجود این سیستم از ضروریات است. وجود بیش از 440 هزار دستگاه خودرو شامل ناوگان های فعال مسافری و باری جاده ای، وجود بیش از 600 هزار نفر راننده حرفه ای فعال در این حوزه و همچنین جابه جایی سالانه 500 میلیون تن کالا و 300 میلیون نفر مسافر از دلایل دیگر استفاده از این سیستم هوشمند است.
هر چند هر گونه کنترل و حرکت در مسیرهای نظارتی و قانونی می تواند در ظاهر برای عده ای قلیل ایجاد محدودیت و نارضایتی کند اما اثرات و سود بلند مدت طرحهایی اینچنینی می تواند همه را مرتفع سازد. این سیستم می تواند با کنترل سرعت تردد های بین شهری، خطرات ناشی از تصادفات و سوانح را به شکل گسترده ای کاهش داده و نهایتا سلامتی و ایمنی خود رانندگان را تضمین نماید. این سیستم حتی قادر است در خصوص مواردی نظیر نداشتن بیمه، معاینه فنی و همچنین جلوگیری از قاچاق سوخت هم کمک شایانی به مجریان قانون کند. سپهتن در حقیقت ابزاری است که کنترل و نظارت پلیس راهور را دو چندان می نماید و تلاش آنان را دربرقراری امنیت، آسایش و ایمنی جاده های کشور تسهیل می کند.
در ابتدای روشن کردن خودرو راننده ملزم به قرار دادن گواهینامه خود در دستگاه مربوطه می باشد, این سیستم با قابلیت ارتباط با دیتابیس اصلی پلیس راه (به صورت آنلاین) می تواند مجاز بودن رانندگی این شخص را به سیستم گزارش دهد و در صورت عدم مجوز، هشدارهای صوتی مناسب به راننده داده خواهد شد و آن را از رانندگی منع خواهد نمود.
هر راننده مجاز به رانندگی 9 ساعت در شبانه روز می باشد و به ازای رانندگی مداوم 4 ساعته ملزم به استراحت ده دقیقه ای میباشد. این سیستم قابلیت محاسبه ساعت رانندگی به صورت دقیق را دارا میباشد و به محض عدم رعایت ساعت مجاز و یا عدم استراحت بین رانندگی پیغام های مناسب صوتی را جهت اگاه سازی راننده اعلام می کند.
در صورت تجاوز راننده از سرعت مجاز، هشدارهای لازم به راننده داده خواهد شد و در صورت عدم تصحیح سرعت توسط راننده، راننده در ایستگاه پلیس بعدی مورد بازخواست و اعمال قانون قرار خواهد گرفت.
همچنین یک دوربین قرار گرفته شده در دستگاه در موارد مشخصی میتواند عکس راننده را به سرور اصلی انتقال دهد که با این کار میتوان تطابق راننده با گواهینامه و همچنین وضعیت ظاهری راننده مانند صحبت کردن با موبایل یا عدم بستن کمربند ایمنی و... را به صورت تصویری بررسی نمود و درصورت تخطی اعمال قانون انجام شود.
ماژول DSRC که به محض وارد شدن به محوطه پاسگاه، مرکز پلیس را از حضور خودرو مطلع می سازد و در صورت وجود هر گونه خطای خطرناک، پلیس می تواند اقدام به متوقف کردن خودرو در ایستگاه نماید.
مشخصات فنی محصول:
در دستگاه HS-101 موارد زیر دریافت و بررسی می گردد:
مصارف و کاربردها
رابط های جانبی دستگاه HS-101
برخی از انتقاد ها و خواسته های رانندگان نسبت به اجرایی شدن سامانه سپهتن به شرح زیر می باشد.
در حالی که در سال 1396 قرار بود استفاده از سپهتن برای خودورهای کرایه بین شهری و تانکرهای سوخت اجباری باشد، در پی اعتراض رانندگان، نصب سپهتن بر روی تانکرهای سوخت بدون DSRC و برای خودروهای کرایه بین شهری بدون DSRC و بدون دوربین اجرا می گردد.