بررسی آسیب پذیری ساختمان های خشتی

یکی از موارد اولیه و مهم در اجرای بناهای خشتی، ایجاد پوشش های خارجی به وسیله اندود یا روکش به روی بنا است. زیرا عدم رعایت آن باعث نفوذ رطوبت به داخل بنا و ایجاد ترک های سازه ای، از بین پیوندهای اجزا، فرسودگی و در نهایت تخریب سازه خواهد شد.

مورد دیگر و شایع در اینگونه بناها، عدم کلاف بندی بین دیوارهای جداشونده در محل درگاه ها است. زلزله های شدید به طور ناگهانی بر پیکر بنا ارتعاشاتی پدید آورده و در اثر امواجی که به وجود می آید دیوارها را حرکت می دهند.

اثر عمل و عکس العمل امواج زلزله دیوارهای متقابل را به سرعت رانش داده و عدم هیچگونه اتصال و کلاف بندی در بین نعل درگاه ها و پوشش های طاق با اسکلت بنا، ابتدا طاق فضا فرو می ریزد سپس قوس های نعل درگاه که در جهت ارتعاشات زلزله واقع شده در اثر رانش دیوارها شکسته و فرو می ریزد. اما در حالت کلی آسیب های وارده به ساختمان های خشتی به دلایل زیر است:

• اتصال ضعیف دیوار به دیوار و سقف به دیوار
• مقاومت کم دیوارها در مقابل نیروهای خارج از صفحه
• سقف های طاق ضربی با طول ناکافی تکیه گاه
• کیفیت پائین ملات

آجر یا آجور یا آگور واژه ای یونانی است و به خشت هایی می گفتند که احکام و فرامین دولتی روی آن نوشته می شد. به وسیله پختن این خشت ها، نوشته ها را روی آن پایدار می کردند. آجر از جمله مصالح ساختمانی است که همواره با انسان و زندگی او عجین بوده است. آجر به علت شکنندگی و خلل و فرج و تخلخل دارای مقاومت کششی نبوده اما بنا به نسبت ترکیبات دارای مقاومت های مختلف است.

در ساختمان های آجری عنصر باربر دیوارها هستند. با آجر می توان ساختمان های 4 یا حتی 5 طبقه نیز بنا نمود. حداقل عرض دیوار حمال آجری 35 سانتی متر است (1/5 آجر) بهتر است. ملات دیوارهای آجری ماسه سیمان و یا ماسه سیمان آهک است.در سازه های آجری ساختن (پی) از اهمیت خاص برخوردار است. در بسیاری از موارد اجرای اصولی در پی سازی ها بجز (بتن مسلح) مورد استفاده است. از این رو تشخیص نوع خاک و مقاومت فشاری آن از اهمیت خاص برخوردار بوده که باید بدان توجه شود.

افزون بر آن به نوع پی و ابعاد آن و اثرهای وارده بر آن نیز باید توجه کامل شود.در حالت شیب نیز بایستی پی به صورت پله ای ساخته شود. اختلاف ارتفاع دو سطح پله ای پی نیز نباید از 30 سانتی متر زیادتر باشد. و با ید توجه داشت که پی پهن تر از دیوارهای باربر ساخته می شود و ارتفاع پی نیز به نوع خاک و زمین بستگی کامل دارد. در سازه های آجری باید نیروهایی که از قسمت های پله وارد می شود فقط بر سطح پی اثر کند.

چنانچه اتکای قسمت ها یی از تیرهای باربر پله به دیوارهای ضخیم اثر کند مشکلی پیش نخواهد آمد. اما اثر نیروهای مداوم به شکل ضربه ای و الاستیته که از اسکلت پله بر دیوارهای کم عرض و با مصالح نامرغوب وارد می شود، در دیوارهای متکی به تیرهای پله خالی از اشکال نخواهد بود. به طور کلی در این سازه ها از سوراخ های روی هم در یک مسیر نبا ید استفاده کرد. چنانچه به عللی سوراخی بالاتر از سوراخ زیرین مورد نظر باشد این اندازه نباید از 60 سانتی متر کمتر باشد.