مراحل پخت آجر

تهیه خاک رس

خاک رسی که برای آجر انتخاب می کنند لازم نیست که رس خالص بوده فقط کافی است که ناخالصی نظیر چوب، زغال، ریشه گیاهی نداشته باشد. زیرا این مواد هنگام پختن آجر در داخل کوره سوخته و جای آن خالی می ماند و مقاومت آجر را کم می کند.

عمل آوردن خاک

منظور از عمل آوردن خاک آنست که خاکی یکدست و عاری از کلوخه و مواد خارجی مخصوصاً مواد آلی داشته باشیم. برای اینکار خاک را هوا می دهند، آن را آسیاب می کنند و اگر بخواهند آجر مرغوب تهیه کنند آن را می شویند. پس از خشک شدن از الک های مخصوص می گذرانند و دانه های درشت آن را جدا می نمایند. بعد از تهیه مصالح اگر بخواهند از آن بلافاصله استفاده نمایند آن را به سالن های ساخت گل می برند و در غیر این صورت آن را در سیلوهای مخصوص انبار می نمایند.

ساختن گل

در حدود 20 گرم از وزن خاک به آن آب اضافه می نمایند. آب مورد نیاز باید فاقد مواد خارجی بوده و همچنین نباید آبی باشد که در مراحل مختلف تهیه آجر با خاک رس ترکیب شیمیایی بدهد. بعد از اضافه کردن آب به خاک آن را خوب مخلوط می کنند تا تمام ذرات آن در مجاورت آب قرار گیرد و تر بشود. سپس آن را مدتی به حال خود رها می کنند تا رفته رفته اب به تمام ذرات خاک نفوذ کرده و آن را تر نماید و گل به شکل خمیر یکنواختی در آید.

آنگاه آن را با لگد زدن ورز می دهند و به یکنواخت شدن گل و بازشدن کلوخه هایی که هنوز در مجاورت آب قرار نگرفته اند کمک می کنند. مقدار آب موجود در گل باید به حداقل ممکن برسد و فقط شکل دادن گل را ممکن سازد. زیرا هرقدر آب گل زیادتر باشد خشک شدن خشت مشکل تر و پر هزینه تر می شود و بعد از آن که آب درون آن متصاعد گردید فضای خالی آن در خشت باقی می ماند و موجب پوکی آجر می گردد.

قالب گیری یا خشت زنی

در کارخانه های قدیمی خشت زنی با دست انجام می گردید. به این صورت قالب چوبی به شکل آجری که می خواستند تهیه نمایند می ساختند. سپس آن را با دست از گلی که قبلاً تهیه شده و آماده بود پر می کردند. با فشار انگشتان کلیه فضای خالی که ممکن بود وجود داشته باشد پر می نمودند. سپس سطح خارجی را با دست صاف و صیقلی می کردند. بعد قالب را که ته نداشت و فقط یک چهار چوب بود را بلند می کردند در نتیجه خشت های قالب گیری شده در محل خود باقی می ماندند.

خشک کردن خشت

پس از چند ساعت که از زدن خشت می گذشت و تقریباً خشت می توانست قالب هندسی خود را حفظ کند آن را از محل خود بلند کرده و از سمت سطح باریک تر پهلوی یکدیگر می چیدند؛ و بدین ترتیب سطوح بیشتری از خشت را در معرض جریان باد قرار می دادند و به خشک شدن سریع تر خشت کمک می کردند. البته در این روش به علت غیر فنی بودن اولاً در سطح خشت ناهمواری های شدیدی ایجاد می شد و در ثانی به علت آن که سطح روی آن در اثر کوران هوا زودتر خشک می شد ولی مغز آن هنوز رطوبت داشت و برای آن که رطوبت مغز به خارج هدایت شود ناچار در سطح آن ترک هایی ایجاد می شد.