تفاوت بالکن، تراس و ایوان

بالکن

بالکن، بخشی از یک ساختمان است که معمولاً از دیوارهای ساختمان دارای بیرون زدگی است. معادل فارسی کلمه ی بالکن در زبان فارسی ایوانک است. اما اگر از دید معماری بخواهیم به آن نگاه کنیم بالکن از الحاقات آپارتمان ها محسوب می شود که مساحت آن در مساحت آپارتمان و بنا محاسبه می‌شود. بالکن ها فضاهایی مسقف هستند که حداقل یک طرف آن رو به فضای بیرونی دارند، گاهی بالکن ها دو طرف و گاهی سه طرف باز رو به فضای مجاور دارند. در این فضا قسمت های بسته فضا شامل نیم دیوار، نرده و یا ترکیب این دو با دیوار است.

تراس

معادل فارسی کلمه تراس در زبان فارسی بهار خواب است. اما از دیدگاه معماری تراس به فضای الحاق شده به آپارتمان گفته می شود غیر مسقف است و جز مشاعات محسوب می‌شود. در نتیجه مساحت تراس ها در محاسبه ی مساحت آپارتمان ها دخالتی ندارد. به طور کلی ایوان، تراس، بالکن فضاهای مسکونی را بالاتر از فضای بیرون قرار می دهند که در صورت نشستن کاربر در آن بتواند به فضای حیاط و یا منظره ی بیرونی مسلط شود و از زیبایی های آن بهرمند شود.

در مورد بالکن و تراس فرقشون در مسقف یا غیر مسقف بودنشان هست. اما تراس غیر مسقف بوده و جزو مشاعات محسوب می شود در نتیجه مساحت آن در محاسبه مساحت آپارتمان دخالتی ندارد. گاهی قسمتی از یک بالکن غیر مسقف هست (معمولاً در طبقه اول) که در این حالت آن قسمت، غیر مسقف تراس و قسمت مسقف بالکن نامیده می شود. در چنین حالتی که باید حقوق ارتفاقی برای بخش تراس در نظر گرفته شود چرا که آن قسمت مشاع است.

ایوان

ایوان به نشستنگاهی بلند تر از اطراف خود گفته می شود که معمولاً در بخش بیرونی ساختمان های مسکونی ساخته می شود. در تفکیک آپارتمان معمولاً با ایوان برخورد نمی کنیم مگر در خانه های ویلایی و ….ایوان یکی از اجزای مهم در معماری سنتی هست که ریشه آن به دوره اشکانیان بر می گردد. ایوان های سراسری قدمتی بیشتر از اشکانیان دارند و سبک معماری پارتی این چنین بوده است.

ایوان فضایی است میانی، بین بیرون و درون. فضایی است که به خاطر ارتفاع آن از زمین گرد و غبار مناطق کویری به داخل خانه راه پیدا نکند. به طور کلی ایوان فضاهای مسکونی را بالاتر از فضای بیرون قرار می دهد که اگر انسان نشسته در ایوان و فضای داخل باشد بتواند به حیاط مسلط شود و گل ها و گیاهان و حوض و آب را مشاهده کند. تزئینات زیبای ایوان ها علاوه بر حس زیبایی، حس استواری و صلابت را هم به همراه می آورد چرا که این طرح و نقش های زیبا، باید سال ها پایدار بماند.

ایوان ها الگوی خود را از چادرهای بیابان گرد دوره اشکانیان گرفته اند که این چادرها از همه طرف بسته اند و فقط از درب ورودی امکان ورود و خروج دارند. ایوان هم به همین صورت است فقط از درب ورود و خروج، امکان رفت و آمد وجود دارد و همانطور که ملاحظه می شود مساجد 4 ایوانه، سبک معماری خود را از خانه های قدیمی گرفته اند.

ایوان یکی از مهم ترین فضاهای معماری ایرانی است که در بیشتر خانه های سنتی و ابنیه تاریخی با کاربری های متفاوت از جمله عبادتگاه، کاخ ها، عمارت مسکونی و … به چشم می خورد. از نظر فرم، ابعاد و جایگاه متنوع است و عملکرد های زیادی دارد. فضاهای زیادی نیز مترادف ایوان هستند، نوع بدون سقف آن را گاه بهار خواب و گاه مهتابی می نامند. گونه ی دیگر از آن با ستون های متعدد در جلو و ارتفاعی برابر سقف و عرض کم، رواق نام دارد. در باره مفهوم ایوان به عنوان " فضای انتقالی بین عوامل زمینی و زمانی " نیز یاد شده است.

از طرفی ایوان به عنوان یکی از فضاهای به جا مانده از معماری کهن ایرانی که البته با تغییرات فراوان، هنوز ردپایش در معماری معاصر ایران قابل روئت است، به جهت دید نظرگاهی یعنی عنصری در ارتفاع بالاتر که دارای دید به منظر و سطح روبرو است، بسیار قابل توجه است. منظور این است که ایوان هم در ارتباط با معماری، به عنوان عنصری غیر قابل انفصال از آن و هم به عنوان عنصری در ارتباط با منظره ای که در روبرویش و جود دارد قابل بررسی است.

بسیاری از کارشناسان معتقدند که شرق ایران به ویژه خراسان جایگاه ایوان هاست. ایوان های بزرگ از دوره اشکانی در ایران باقیمانده است. زیباترین و عالی ترین ایوان ها در مساجد و بناهای اسلامی ایران است و ایوان های ایرانی اغلب بلند و متانسب با بنا با طاق نماهای بسیار جالب و متنوع ساخته شده اند.

ایوان در پی کار برد وسیع و موفق آن در معماری ساسانی، در دوره اسلامی همچنان مورد توجه قرار می گیرد و برای محل عبادت تابستانی به یک اعتبار و برای شکوهمند تر ساختن هر چه بیشتر شبستان گنبددار به اعتباری دیگر به مقابل شبستان های گنبددار افزوده می شود. چیزی که به طور دقیق چه از نظر پلان و چه از نظر نحوه اجرا، در دوره ساسانی شاهد نمونه های جالب و چشم گیر آن هستیم.

اولین ایوان های اسلامی در جنوب و مقابل گنبد خانه شکل گرفتند و سپس ابتدا ایوان شمالی در جهت قرینه سازی با ایوان جنوبی و بعضاً برای استفاده از آفتاب زمستان ساخته شد. نمازگزاران به اقتضای فصل از ایوان شمالی و جنوبی استفاده می کردند. از مساجد تک ایوانی می توان مسجد نیریز، مسجد رجبعلی در محله در خونگاه تهران، مسجد جامع یزد و مسجد جامع سمنان را نام برد.