انواع ملات هاى آهکى

استفاده از ملا ت هاى آهکى در ایران پیشینه ى 3000 ساله دارد. آتشکد ه ها و بسیارى از بناهاى دوره ساسانى با پی شفته آهکى و ملات گل آهک ساخته شد ه اند. مسجد کبود تبریز، مسجدجامع دزفول، مسجد جامع اصفهان و بسیارى از میرا ث هاى معمارى ما روى پی هاى شفته آهکى و با استفاده از ملا ت هاى آهکى بنا شد ه اند.

آهک در مناطق مرطوب دوام و پایدارى بیشترى دارد، اما در مکان هاى خشک کم دوام است. به همین دلیل در پشت بام ها و به عنوان اندود از آن استفاده نمى شود. هم چنین باید توجه نمود آب آهک دار فلزات، به ویژه سرب، روى و آلومینیوم را در خود حل مى کند. از این رو لوله هاى فلزى را پیش از قرار دادن در ملات هاى آهکى باید قیراندود کرد. انواع ملات هاى آهکى به شرح زیر است.

ملات گل آهک

پس از کشف آهک و ساختن کوره هاى آهک پزى استفاده از ملاتى مقاوم تر که اشکالات ملات گل را نداشته باشد (پس از خشک شدن ترک برندارد و در آب وا نرود) مورد توجه قرار گرفت. براى این منظور آهک شکفته شده را به خاک اضافه و سپس با آب ترکیب مى کنند، آن گاه به مصرف مى رسانند. گرفتن و سخت شدن ملات گل آهک و شفته آهک مانند گرفتن و سخت شدن ملات هاى آبى است. زیرا آهک با سیلیس خاک رس ترکیب و به سیلیکات کلسیم تبدیل مى شود و نیازى به گاز کربنیک هوا ندارد. این ملات آبى است و براى رسیدن به مقاومت مطلوب باید در مجاورت رطوبت قرار گیرد.

شفته

شفته همان ملات گل آهک است که به آن قلوه هاى سنگ اضافه مى شود و بیشتر براى پرآهک یا شفته ى تیزان پى سازى یا زیرسازى راه ها استفاده مى شود. نوع دیگرى از شفته، در جاهایى که نیاز به پى قوى و با استحکام بیشتر باشد، به کار مى رود. شفته تیزان شل است و براى هم زدن آن زمان بیشترى صرف مى کنند تا شفته قوام بگیرد.

بهتر است شفته آهکى با دوغاب آهک ساخته شود. زیرا هر چه آهک بیشتر در دوغاب حل شده باشد شفته زودگیرتر و مقاومت آن بیشتر مى شود. ملات گل آهک و شفته آهکى در هواى گرم و مرطوب سریع تر مى گیرد و مقاوم تر مى شود. از شفته به دلیل مقاومتش در برابر رطوبت در آهکبُرى دیوار، سقف و ستون حما م ها استفاده مى شده است. آهکبرى حمام گنجعلى خان کرمان نمونه ى خوب و مشهور در این زمینه است.

ملات ماسه آهک

اگر در ملات گل آهک به جاى خاک از ماسه ى کفى استفاده شود، چنین ترکیبى را ملات ماسه آهک مى گویند، که به مراتب مرغوب تر و مقاوم تر از ملات گل آهک است. این ملات براى رسیدن به مقاومت خوب حتماً باید در مجاورت هوا و رطوبت نگه داشته شود. در غیر این صورت فعل و انفعالات شیمیایى درون آن متوقف مى شود و اصطلاحاً مى سوزد و دانه هاى آن با هم ترکیب نمى شوند.

ملات باتارد (حرامزاده)

اگر به ملات ماسه آهک، سیمان اضافه شود به آن ملات باتارد یا حرامزاده مى گویند. براى این منظور مى توان علاوه بر ماسه ى شکسته از ماسه ى کفى که داراى ریزدانه هاى بیش ترى است، استفاده نمود. این ملات ظرف 48 ساعت پس از مصرف، سفت و سخت مى شود. ملات مذکور باید در مجاورت رطوبت قرار گیرد. (نسبت ماسه ٦، آهک 1 و سیمان 1 است) از نظر نحوه ى خودگیرى، ملات ها به دو دسته ى هوایى و آبى دسته بندى مى شوند. ملات هوایى به آن دسته از ملات ها مى گویند که براى سخت شدن نیاز به مجاورت با هوا دارند (فعل و انفعال شیمیایى و فیزیکى آن ها در مجاورت هوا کامل مى شود). اما برخى از ملات ها این قابلیت را دارند که در مجاورت هوا، رطوبت و آب یا زیر آب سفت مى شوند که به این دسته، ملات آبی گفته مى شود.

آهک هاى آبى از چنین فرآورده هایى محسوب مى شوند. براى تهیه ى چنین آهک هایى سنگ پخته مى شود و مرز عرق کردن آهک سیلیس دار یا خاک رس دار (گل آهک) در گرماى پایینتر از پس از آسیاب کردن به مصرف مى رسد.آهک آبى، براى بناهایى که در معرض هواى بیرون قرار دارند یا براى ساختمان هاى دریایى و زیرآبى به کار مى رود. زیرا سولفات ها و آب دریا در ملات آهک آبى اثر بد ندارند. به همین جهت در زمین هاى سولفات دار و ساختمان هاى بندرى و دریایى مصرف بیشترى دارند. ملات ساروج از آهک آبى به دست مى آید.

ملات ساروج

این ملات از مخلوط کردن گرد آهک شکفته با خاک رس، خاکستر، مغزنى (لویى) یا موى بز و ترکیب این مخلوط با آب درست مى شود. ساروج ملاتى آبى است و به همین منظوردر آب انبارها، پى ها و بندها (سدهای) آبى استفاده مى شود. نوعى از ساروج از آسیاب کردن گل آهک طبیعى (مارِل یا مارن) و مخلوط کردن آن با آب و تبدیل آن به خشت و پختن و آسیاب کردن دوباره ى این خشت ها و ترکیب مجدد با آب و موى بز به دست مى آید. مانند ساروجى که در بندر خمیر استان هرمزگان ساخته مى شود. خاکستر داراى مقدار زیادى کربن است که به ترکیب شیمیایى بهتر و سختى ملات ساروج کمک مى کند.