رایزر چیست؟

به لوله ای که در راستای عمودی قرار بگیرد رایزر می گویند. در مهندسی لوله کشی piping رایزر، لوله ای است که ران عمودی داشته باشد مثلاً در صنایع نفت و گاز دریایی لوله عمودی که نفت را از چاه به سکو انتقال می دهد رایزر می گویند. رایزر لوله کشی آب مصرفی در تامین آب ساختمان نقش بسزایی دارد یعنی انتخاب قطر رایزر باید با محاسبه دقیق انتخاب شود تا در موقع استفاده آب در ساختمان افت فشار موجب کمبود آب نشود. متاسفانه بیشتر ساختمان های که دچار کمبود آب هستند به علت درست انتخاب نشدن قطر رایرز است.

بسیاری از همکاران متاسفانه به استناد اینکه آب ورودی به ساختمان (کنتور آب) دارای قطر کم است، لوله رایزر ساختمان را نیز با همان قطر اجرا می کنند و این امر باعث افت شدید آب در ساختمان می شود. رایزر های فاضلاب ساختمان نیز باید مورد توجه قرار گیرد زیرا هدایت پساب باید به درستی انجام شود.در سیستم آبیاری بارانی رایزر به لوله ای اطلاق می شود که بر روی لوله اصلی و فرعی نصب شده و وظیفه رایزر، رساندن آب به سطح خاک است تا عمل تغذیه و آبرسانی به لوله های فرعی و لوله ای مانیفیلد انجام شود.

رایزرها معمولاً از جنس گالوانیزه یا آهنی و لوله پلی اتیلن و یا یو پی وی سی ساخته می شوند که دو مورد آخر در آب های شور، کاربرد بیشتری دارند.بسته به اینکه اتصالات دو طرف رایزر از چه نوعی باشد، رایزر به صورت رزوه ای یا فلنچی تولید و انتخاب می شوند. رایزرها بر اساس میزان آب مورد نیاز در سطح خاک در قطرهای مختلف از 5/1 تا 4 اینچ انتخاب می‌شوند. البته در سیستم های آبیاری سنتی، رایزر می توانند تا 8 و در موارد استثانیی تا قطر 10 اینچ نیز انتخاب شوند. معمولاً در انتهای بیرونی و یا سطح بالایی رایزرها، شیرهای قطع و وصل قرار می گیرد که تعیین کننده میزان تامین خروج آب از رایزر است.

فاصله رایزرها در سیستم های آبیاری بسته به فاصله مانیفیلد ها از هم و یا سطح پوشش دستگاه های آبیاری بارانی نصب شده در مزرعه است که معمولاً بین 36 تا 108 متر است. در سیستم آبیاری ثقلی، فا صله رایزرها بسته به فاصله جوی های آبیاری، بین 60 تا 800 متر نصب می‌شود.رایزرهایی که در سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ویل موو استفاده می شود دارای درپوش های مخصوص به نام هیدرانت هستند که روی کلیه رایزرها نصب شده و در زمان استفاده از این رایزرها، شیرهای هیدرانت مخصوص عملیات باز و بسته کردن هیدرانت برای سیستم آبیاری بارانی هستند.

در آبیاری بارانی کلاسیک ثابت که لوله های فرعی در زیر خاک مدفون هستند رایزرهای یک و یا دو اینچ در فاصله 20 یا 25 متری نصب می‌شوند که سطح بالایی آنها متصل به شیرهای خودکار یک و یا دو اینچ هستند.در این نوع سیستم آبیاری بارانی، رایزر 1 یا 2 اینچ موجود است که یک طرف آنها متصل به آبپاش های مخصوص آبیاری بوده و سر دیگر آنها مجهز به قلاب های مخصوص بوده که داخل شیرهای خودکار قرار می گیرند.

رایزرها در صنایع کشاورزی و آبیاری نقش بسزایی را ایفا می کنند. طی چند سال اخیر روش های متداول آبیاری در صنایع وابسته به کشاورزی و کشاورزی تحول بسیار زیادی را شاهد بوده است. از جمله این تحولات آبیاری به روش بارانی است که با توجه به کمبود آب در ایران روشی بهینه محسوب می شود. در این میان رایزرها که نقش انتقال آب به سطح زمین را از لوله اصلی که در عمق حداکثر یک متری دارند مهم ترین نقش را ایفا می کنند. رایزرها در انواع پلیمری و فلزی با روکش کروم که اصطلاحاً آبکاری گرم نامیده می شود در ابعاد 40 الی یک متری تعبیه می شوند.

این سیستم به جهت نوع کاربری در حال حاظر یکی از گزینه های مطرح به شمار می رود که می توان از آن استفاده بهینه را برد. رایزرها در موارد مختلف مورد استفاده قرار می گیرند که عبارتند از استفاده از رایزر با خروجی نازل به صورت شیر خودکار و یا آبپاش و یا آبپاش های مخفی شونده. رایزرها قابلیت انعطافپذیری ندارند و از این رو آسیب پذیرند لذا و به جهت جلوگیری از شکستگی و یا جدا شدن از محل پیچ شده در روی لوله که به وسیله یک کمربند با خروجی به سایز لوله تعبیه شده باید دارای محافظی باشد که در برابر لطمات ناشی از رانش های زیر سطحی از رایزر و نازل آن محافظت به عمل آورد.

در گذشته این محافظ رایزر از جنس بتن ساخته می شد که هم از وزن بالایی برخوردار بود و هم هزینه های بالای تولید و حمل را شامل می گشت. لذا و به جهت سهولت در انجام این کار از لوله های پی وی سی در سایزهای مختلف بهره گرفتند که آن هم به جهت استحکام پایین و ضربه پذیری مورد انتقاد قرار گرفت.

در حال حاضر و به جهت گسترش زمین های زیر کشت و اینکه نیاز به اجرای پروژه های مطمین در اولویت دست اندرکاران است لوله های پلی اتیلن کاروگیت یکی از گزینه های برتر به حساب می آید.لوله های کاروگیت هم به جهت شکل ظاهری و استحکام بالا و هم به جهت ارزان قیمت بودن نسبت به لوله های تک جداره در اولویت امر قرار گرفتند. لوله های محافظ رایزر از نوع کاروگیت در هر ابعاد و اندازه ای تولید و ارائه می شود و هزینه کم باری نسبت به لوله های تک جداره پلی اتیلن دارد.