ضوابط ایمنی مصالح نما در برابر حریق

یک نکته مهم مشترک در تمام این ساختمان های دچار حادثه، خطرپذیری بالای مصالح نما در برابر حریق است که باعث گسترش شدید آتش سوزی می شود. قابل ذکر است که د ر رخدادهای حریق بر روی نما، عمدتاً گسترش آتش سوزی به سمت بالا صورت گرفته و گسترش به سمت پایین با شدت بسیار کمتری رخ می دهد، اما در حوادثی که مصالح پلیمری ترموپلاستیک در نما استفاده شده باشد، شره کردن مواد مذاب باعث گسترش سریع آتش سوزی به سمت پایین نیز می شود که به وضوح قابل مشاهده است.

اگر برای مصالح نما از مواد پلیمری استفاده شود، عمدتاً از رفتار مناسب در برابر آتش برخوردار نبودند. از جمله می توان به مصالح از جنس کامپوزیت GFRP پلی استر مسلح شده با الیاف شیشه، کامپوزیت آلومینیوم و ورق PVC اشاره نمود که به نحو مناسب دارای افزودنی های کندسوز کننده نیستند. به عنوان مثال، نماها از جنس کامپوزیت آلومینیوم عمدتاً شامل دو لایه آلومینیوم در طرفین و یک مغزه پلیمری هستند.

در صورتی که مغزه پلیمری این کامپوزیت ها از رفتار مناسب در برابر آتش برخوردار نباشد، شدیداً قابل اشتعال بوده و کاربرد آن مطابق ضوابط و آئین نامه های بین المللی در نمای ساختمان ها مجاز نیستند. در تمام این حوادث، آتش سوزی گسترده نما باعث شکسته شدن پنجره ها شده و متعاقباً از طریق این پنجره ها، آتش سوزی به داخل واحدهای مسکونی یا اداری نفوذ کرده و باعث خسارت شدید به اموال و دارایی های داخل واحدها می شود که طبیعتاً میزان آسیب بسته به موقعیت و محتویات داخل آنها متفاوت خواهد بود. متعاقباً حریق به راهروها و سایر قسمت ها و طبقات گسترش پیدا کرده و باعث خسارات زیادی به ساختمان ها می شود.

نقص های سیستم اعلام و اطفای حریق

یکی از نیازهای اصلی ایمنی در برابر آتش ساختمان های بلند (و همین طور ساختمان های مهم و تجمعی)، نصب سیستم اعلام و اطفای خودکار حریق است. بعضاً سیستم های مورد نیاز مطابق با آیین نامه های معتبر وجود نداشته و به امکانات محدود و دستی بسنده می شود. همچنین در برخی موارد دیگر، مشکلات و نواقصی در طراحی، اجرا یا مدیریت ساختمان باعث عدم عملکرد صحیح سیستم خودکار می شود. در یک مورد، سیستم شبکه بارنده خودکار (اسپرینکلر) از نوع غیر سرتاسری و فقط در راهروها و جلوی در واحدهای اداری نصب شده است.

اما در عمل به علت وقوع حریق در نمای خارجی و ورود حریق از طریق پنجره ها به داخل واحدهای اداری، این سیستم فاقد کارایی لازم است. از طرف دیگر، به علت آتش گرفتن نما و نفوذ آتش سوزی به موتورخانه از طریق پنجره های آن (بنا به اظهار نظر مسئولین ساختمان)، کابل های برق دچار سوختگی شده و سیستم پمپ آب مربوط به شبکه بارنده خودکار در همان زمان های ابتدایی حریق، بعد از مدتی فعالیت، خاموش و عملاً سیستم اطفای حریق ساختمان از کار می افتاد. این اتفاق لزوم استفاده از کابل های مقاوم در برابر حریق و حفاظت در برابر آتش اتاق تأسیسات آتشنشانی و سیستم های اضطراری را نشان می دهد.همچنین استفاده از سیستم اسپرینکلر در کل ساختمان برای ساختمان های بلند (همچنین برای ساختمان های تجاری، تجمعی و مشابه آن) ضروری است.

عدم آگاهی مدیریت ساختمان از مسائل ایمنی در برابر آتش

در یک مورد، سیستم تشخیص حریق که در ساختمان نصب شده، برای جلوگیری از مزاحمت های ناشی از اعلان های اشتباه (ظاهراً به علت فشردن دکمه های سیستم اعلام دستی توسط مراجعه کنندگان) غیرفعال شده بود. در حالی که این موارد را می توان با تمهیدات دیگری حل نمود و مدیریت ساختمان نباید به علت سهولت تردد، جلوگیری از سیگنال های مزاحم یا مشابه آن، سیستم های ایمنی را حذف یا به طور غیر اصولی تغییر دهد.

در گذشته نیز در برخی از بازدیدها از حوادث حریق مشاهده شده بود که درهای ضد حریق خود بسته شو، به علت ناآشنایی مدیریت ساختمان با هدف و وظیفه این نوع درها و به منظور تردد ساده تر، از محل خود باز شده بود که در یک واقعه حریق باعث نفوذ دود در بین طبقات و خسارات شدید شده بود.

پوشش محافظ حریق سازه های فولادی

با توجه به کاهش شدید سختی و مقاومت فولاد با افزایش دما، اسکلت های فولادی نیازمند پوشش محافظ حریق هستند تا از خرابی و ریزش آنها در هنگام آتش سوزی جلوگیری شود. در برخی از بازدیدهای صورت گرفته، مشاهده شد که اسکلت فولادی فاقد پوشش محافظ حریق است. در برخی موارد وجود سقف کاذب و همچنین دیوارهای غیرباربر، باعث مقداری محافظت در برابر حریق از اسکلت فولادی شده بود، اما این موضوع لزوماً کافی نبوده و اسکلت فولادی باید مطابق با مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ایران محافظت شود. در برخی از قسمت های یکی از ساختمان های بازدید شده، تغییر شکل هایی در سازه در اثر حرارت بالای ناشی از آتش سوزی مشاهده شد که به بررسی سازه ای نیاز خواهد داشت.

استفاده ناصحیح از بلوک سقفی پلی استایرن منبسط شده

در یک مورد در سیستم سقف تیرچه و بلوک ساختمان، از بلوک های سقفی پلی استایرن منبسط شده (یونولیت) بدون پوشش محافظ و مانع حرارتی استفاده شده بود. پلی استایرن از مصالح خطرناک در برابر آتش به شمار رفته و در صورت استفاده از آن باید به وسیله پوشش های مناسب محافظت شود، در غیر این صورت می تواند به میزان قابل توجهی در گسترش آتش سوزی نقش آفرینی نماید.

ارتباط فضاهای مختلف ساختمان به یکدیگر

تقریباً در تمام بازدیدهای صورت گرفته، یک ضعف مهم ساختمان، وجود ارتباطات باز فضاهای مختلف به یکدیگر بدون فضابندی مقاوم در برابر آتش یا آتش بندی بود که باعث گسترش ساده حریق بین فضاها و طبقات مجاور شده بود. یکی از نقاط ضعف مهم، فضاهای بالای سقف کاذب بود که بدون وجود آتش بند مناسب به یکدیگر ارتباط داشتند.

حداقل در دو مورد مشاهده شد که برای عبور تأسیسات از فضای بالای سقف کاذب استفاده شده بود که این فضاها و تأسیسات داخل آنها، مستقیماً و بدون وجود آتش بند وارد فضای شفت های تأسیساتی قائم ساختمان شده بودند. شفت های قائم نیز در کف هر طبقه دارای منفذ بودند. این موضوع باعث می شود که در هنگام آتش سوزی، آتش و دود به راحتی و بدون مانع در فضاهای مختلف به صورت افقی و قائم گسترش و توسعه یابد که آثار آن در مشاهدات صورت گرفته، قابل رویت بود.

راه های خروج

در برخی ساختمان ها، پله های خروجی طبقات بدون پیش ورودی (لابی) و از نوع دوربند نشده است و فاقد درهای خودکار بسته شو و دودبند است. این موضوع در حین آتشسوزی می تواند باعث ورود دود و سایر محصولات ناشی از آتش به راه های خروج شده و اختلال در فرار ساکنان از ساختمان ایجاد نماید. طبق ضوابط مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ایران، پلکان خروج باید دارای دوربندی محافظت شده در برابر آتش باشند.