سدها را کلاً می توان از جمله کارگاه های بزرگی دانست که بسیاری از فعالیت ها را در قالب کارگاه های کوچک تر در خود جای داده اند. سد ها عموماً به دلیل تکنولوژی و پیچیدگی کار از جمله پروژه های عمرانی بزرگ مطرح در سطح جهانی هستند که معمو لاً گروه خاصی از افراد متخصص فنی و با سابقه و همچنین علاقمند را برای مسائل اجرایی و نیز نظارت به خود جذب می کنند.
امروزه با توجه به تعداد زیاد کارگاه های اجرایی در کشور و گسترش روز افزون صنعت ساختمان، توجه به مسائل ایمنی و حفاظت کارگاه ها به خصوص کارگاه های بزرگ سد سازی نیز بیشتر شده است. کسب تجربه در زمینه اجرای ایمن کار بسیار حائز اهمیت بوده و توجه مدیران کارگاه ها را به خود جلب نموده است.
ایمنی و اثرات آن
حوادث و اتفاقات در مباحث ایمنی به دو دسته کلی بشرح زیر تقسیم می شوند.
به طور کلی علل رخداد هر گونه حادثه در کارگاه های عمرانی بشرح زیر است:
ایمنی در هنگام بتن ریزی
عملیات بتن ریزی معمو لاً توسط یک تیم ویژه در سدها صورت می گیرد. مکان های مختلف، شرایط ایمنی مخصوصی را طلب می کند که اهم آن استفاده از وسایل حفاظت فردی، شناخت کار و ابزار مربوطه، ارتباط صحیح و هماهنگی تیم عمل کننده و مشخص شدن وظایف افراد گروه با توجه به شرایط جسمانی آنان است. در هنگام بتن ریزی رعایت نکات ذیل ضروری است.
ابزار و وسایل کار از نوع مناسب انتخاب و در صورت عدم نیاز یا استفاده، در جای مشخص نگهداری شود. به عنوان مثال، قرار دادن ویبراتورهای بنزینی یا گازوئیلی به صورت مورب در محدوده عملیات صحیح نیست.
ابزاری که خراب بوده یا نیاز به تعمیر داشته باشند در جای مشخص نگهداری و از بقیه ابزار جدا شوند. بست شیلنگ های مورد استفاده در هنگام کار با ویبراتو ر های بادی سالم باشند و علاوه بر آنشیلنگ هوای فشرده با سیم به ویبراتور مهار شوند. از پرت کردن وسایل خودداری شود.
در بتن ریزی های سطحی باید دقت شود که پای افراد در حین عبور و اجرای کار در لابلای آرماتورها گیر ننماید.انداختن چند قطعه تخته به عنوان راهرو، ایمنی زیادی به رفت و آمد می بخشد.هوای فشرده نباید به طرف اشخاص دیگر گرفته شود.از ابزار کار به صورت صحیح استفاده و در نظافت آنها دقت شود.پس از اتما م کار و قبل از صرف غذا باید دست ها را با آب و صابون شست و پس از اتمام کار روزانه استحمام نمود.شرایط مناسب کاری از نظر تهویه و روشنایی کافی از هر حیث می بایست تامین شود.
یک سرکارگر مجرب نسبت به هدایت تیم و آموزش صحیح افراد اقدام نماید. همچنین نقل و انتقال افراد و ابزار کار و میزان خستگی و کارایی آنان را باید زیر نظر داشته باشد.ایمنی در هنگام انتقال بتن (بارگیری، حمل و تخلیه)در هنگام انتقال بتن از محل تولید به محل سد با توجه به نوع و مشخصات، موقعیت احداث، عوامل اقتصادی و طبیعی و همچنین ایجاد تسهیلات اجرایی باید نکات زیر را رعایت نمود:
در تمامی موارد بایستی دقت کافی بعمل آید که از تخلیه یا شستشوی مخلوط کن ایستگاه بتن ساز مانی که دستگاه بارگیری زیر آن استقرار یافته، خودد اری شود، زیرا ممکن است در طرح اختلاط بتن تغییر ایجادشود. استقرار ماشین آلات در زیر ایستگاه بتن ساز جهت بارگیری باید توسط یک فرد مسئول کنترل شود.هیچ گونه مواد لغزنده در زیر محدوده بارگیری نبایستی وجود داشته باشد. این محل همواره بایستی تمیز شود تا از لغزش ماشین آلات جلوگیری شود.
افرادی که در طبقات بالای بچینگ کار می کنند بایستی دقت کافی نمایند تا ابزار و وسایل کار از دستشان رها و به پائین پرتاب نشود.به عنوان یک اصل کلی افراد نبایستی زیر باکت و ماشین آلات حمل بتن و کلاً زیر بارهای ثابت، معلق و یا متحرک قرار گیرند، زیرا بعضی مواقع بعلت اشکالات هیدر ولیکی و یا گیر کردن مصالح درشت دانه ما بین دو لنگه در باکت، تمام و یا قسمتی از بتن با باز شدن ناگهانی دریچه به پائین تخلیه می شود.
ایمنی در هنگام ریختن بتن به درون قالب
برای ریختن بتن به درون قالب یا محل مورد نظر غیر از موارد خاص، همواره روش معمول، استفاده از تراک میکسر، پمپ بتن متحرک یا زمینی و یا استفاده از جرثقیل و باکت است.برای هر کدام از دستگاه ها، اپراتور مجرب باید گمارده شده و افراد غیر مسئول از روشن کردن، کارکردن و یا دستکاری کردن آن خودداری نمایند.
دستگاه ها باید به موقع سرویس و عیوب آن به موقع گزارش شود و تکیه دادن به ماشین آلات و یا توقف بیجا و غیرمسئولانه در اطراف آن ممنوع بوده و اپراتور در حین عملیات نباید محل کار خود را ترک نماید. در پایان کار از خاموش بودن دستگاه باید اطمینان حاصل کرد.
در هنگام لوله کشی برای پمپ بتن از لوله زانویی و بست های سالم و مطمئن بایستی استفاده نمود تا اتصال دو قطعه لوله به خوبی انجام پذیرد. لوله انتقال بتن باید دارای مهار کافی بوده و حتی المقدور بخود قالب تماس نداشته باشد.از زدن ضربات شدید چکش فلزی در زمان گیر کردن لوله های بتن در حین پمپاژ پرهیز شود، زیرا این کار باعث فرورفتگی لوله و در نتیجه، افزایش اصطکاک داخلی و فرسودگی و پارگی لوله به صورت ناگهانی می شود.
ال کار و به لحاظ ضربات پیستون، معمو لاً بتن به بیرون پاشیده می شود. لذا نگاه کردن از فاصله کم به داخل مخزن مجاز نیست و حریم لازمه به طور کلی باید مراعات شود.از وارد شدن به مخزن پمپ برای تمیز کاری یا رفع عیب فنی اجتناب کرد.
ایمنی در هنگام آرماتوربندی