ملات ها را از دیدگاه های مختلف می توان تقسیم بندی نمود.
در ذیل به دو نوع تقسیم بندی اشاره می گردد:
1 - براساس موقعیت آب و هوایی که از آن ها استفاده می شود که به دو دسته ملات های هوایی و ملات های آبی تقسیم می شوند.
2 - براساس زمان گیرش به دو دسته زودگیر و دیرگیر تقسیم می شوند.
در ادامه ای مبحث در مورد هرکدام از این تقسیم بندی ها و ملات ها مربوط توضیحات مختصری داده می شود.
1 - انواع ملات ها براساس شرایط آب و هوایی سفت شدن آن ها:
ملات های هوایی:
این نوع ملات ها یا به طریق فیزیکی در هوا خشک می شوند و آب مازاد آن ها بخار می شود (مانند گل و کاه گل) و یا گیرش آن ها به طریق شیمیایی در برابر هوا انجام می شود (مانند ملات گچ و ملات آهک هوایی)
ملات هایی آبی:
گیرش این ملات ها در برابر هوا و جائی که هوا نباشد (زیر آب) به طریق شیمیایی صورت می گیرد (مانند ملات آهک آبی و ملات سیمان) به بیان دیگر این ملات ها برای سخت شدن احتیاج به هوا ندارد و در زیر آب نیز می توانند سخت شوند.
2 - انواع ملات ها براساس زمان گیرش:
ملات های زودگیر:
این ملات ها بسیار زود می گیرد و چند دقیقه بعد از آن که با آب مخلوط شدند، شروع به سخت شدن نموده و بعد از 10 الی 15 دقیقه پس از مصرف عمل سخت شدن آن ها به پایان می رسد. این ملات ها بیشتر در تیغه های 5 سانتی متری و طاق ضربی استفاده می شوند.
انواع ملات های زودگیر به شرح زیر می باشند:
ملات گچ و خاک:
پر مصرف ترین انواع ملات های زودگیر ملات گچ و خاک می باشد. این ملات از مخلوط شدن گچ و خاک رس به نسبت 50 درصد از هرکدام به دست می آید.
البته با توجه به زودگیر و دیرگیر بودن گچ ممکن است میزان خاک رس کمتر و یا بیشتر بشود. خاک را به دلایل زیر با گچ مخلوط می نمایند.
برای تهیه و ساخت ملات گچ و خاک با توجه به زمان گیرش آن معمولا از ظرف های کوچک استفاده می نمایند. طرز عمل بدین طریق است که ابتدا قدری آب درون استانبولی می ریزند.
آن گاه مخلوط گچ و خاک را که از قبل کاملا مخلوط نموده اند درون استانبولی محتوی آب می پاشند. آنقدر مخلوط گچ و خاک را درون آب می ریزند که سطح گچ و خاک از سطح آب بالاتر بیاید و تقریبا آب دیده نشود.
آنگاه این مخلوط را تقریبا 5 تا 6 دقیقه به حال خود گذاشته و بعد از یک گوشه ملات را هم زده و استفاده می کنند.
برای ساختن سایر ملات ها آب را درون دانه می ریزند. علت پاشیدن گچ و خاک درون آب این است که تمام ذرات گچ در مجاورت آب قرار می گیرد.
ملات گچ:
در جاهایی که رنگ گچ و زمان گیرش مهم باشد از ملات گچ استفاده می گردد. برای سفیدکاری اطاقها از این نوع ملات استفاده می شود.
هر نوع ملاتی که بخواهیم بسازیم باید بعد از تعیین اجزا تشکیل دهنده ملات و مخلوط کردن آن ها به آن آب اضافه کرده و دوباره ملات را مخلوط کنیم تا ملات یکنواخت گردد.
ولی همان طوری که در بالا اشاره گردید برای ساختن ملات گچ و یا ملات گچ و خاک باید دانه های گچ و خاک را به داخل آب بریزیم.
به روشی که در بالا ذکر گردید این ملات تهیه می شود. مقدار آبی که یک کیلوگرم پودر گچ احتیاج دارد تا ملات بشود از لحاظ تئوری 0.2 لیتر است.
یعنی تقریبا 20 درصد وزن گچ. ولی عملا برای آنکه شکل پذیری بهتری در ملات گچ ایجاد شود باید به ملات گچ در حدود 70 تا 80 درصد وزنش آب اضافه نمود.
البته بقیه آب پس از خشک شدن گچ تبخیر گشته و جای آن به صورت تارهای موئین در گچ باقی می ماند.
انواع ملات ساختمانی:
دوغ آب گچ:
برای ساختن دوغ آب گچ همانند ساختن گچ عمل می نمایند فقط از آب بیشتری استفاده می کنند. به طوری که ملات کاملا رقیق و روان باشد.
از دوغ آب گچ برای پر کردن درزهای طاق ضربی استفاده می نمایند. دوغ آب گچ را قبل از ازدیاد حجم گچ مصرف می کنند و ملات گچ را بعد از ازدیاد حجم گچ مصرف می نمایند.
ملات گچ کشته:
البته این ملات جزء ملات های زودگیر نبوده و جزء ملات های دیرگیر می باشد و فقط به لحاظ اینکه در این قسمت در مورد ملات های گچی توضیح داده شده، آورده شده است.
به علت زودگیر بودن گچ با وجود آنکه ملات آن را بسیار کم درست می کنند نمی توان سطوح زیادی را با آن سفید کرده و کاملا صیقلی نمود.
بدین لحاظ پس از آنکه روی گچ و خاک را با ملات گچ اندود نمودند برای آنکه سطحی کاملا صیقلی به دست آید، روی آن را کشته می کشند. کشته در واقع ملات گچی است که هیچ وقت سخت نمی شود و تا قبل از خشک شدن حالت پلاستیسیته خود را از دست نمی دهد.
البته باید توجه داشت که ضخامت کشته حداکثر نباید از یک میلی متر تجاوز کند زیرا در غیر این صورت پوسته پوسته شده و از سطح کار جدا می شود.
برای ساختن ملات کشته ابتدا گچ را از الک های بسیار ریز رد می نمایند. آن گاه آن را مانند ملات معمولی گچ می سازند.
ولی بلافاصله پس از آنکه دانه های گچ را داخل آب ریختند با دست آن را مالش داده و مانع ایجاد کریستال های لازم جهت ساخته شدن می گردند و بدین طریق پس از ده تا دوازده دقیقه که ملات را مالش دادند این گچ قبل از خشک شدن سخت نمی شود و به آن در اصطلاح بنایی کشته می گویند و جزء ملات های دیرگیر می باشد.
دیگر ملات های زودگیر:
بجز ملات های فوق، انواع دیگری از ملاتهای زودگیر وجود دارد که از معروف ترین آن ها می توان از سیمان های زودگیر و برقی نام برد.
ملات های دیرگیر:
این ملات ها در مجاورت هوا و نیز در زیر آب سخت می شوند. مدت سخت شدن این ملات ها اغلب از 2 ساعت شروع شده و تا 48 ساعت طول می کشد.
ملات گل و کاه گل:
از مخلوط کردن خاک رس و آب و ورز دادن مخلوط (تا آنجا که خاک رس آب بکشد و به حالت خمیری در آید) به دست می آید.
هرچه مقدار خاک رس در این نوع ملات بیشتر باشد، جنس ملات چسبناک تر است.
ملات گل رس هنگام خشک شدن (پس دادن آب) جمع می شود و می ترکد. برای جلوگیری از ترک خوردن این ملات به آن کاه می افزایند و آن را در آب می خوابانند تا خاک رس خوب آب بمکد و کاه خیس بخورد و نرم شود.
ملات ماسه آهک:
این ملات که ملات ماسه آهک هوایی است از مخلوط یک قسمت آهک به صورت دوغاب، سه قسمت ماسه به دست می آید.
این مخلوط کم کم از هوا CO2 جذب می کند و به کربنات کلسیم تبدیل می شود و به صورت سنگ در می آید.
ماسه موجود در ملات باعث می شود که هوا به داخل ملات راه یابد و نیز جدا شدن آب سهل تر انجام پذیرد و از کم شدن حجم جلوگیری و در نتیجه مقاومت ملات بیشتر شود.
ملات شفته آهکی:
اگر 200 تا 350 کیلوگرم آهک شکفته را به یک متر مکعب خاک با دانه بندی مختلف (شن، ماسه و رس) اضافه نمائیم و با آب مخلوط کنیم به ملات به دست آمده شفته آهکی می گویند.
این شفته پس از 24 تا 48 ساعت خود را گرفته و پس از یک ماه مقاومت آن طوری است که قابل بارگذاری می باشد و اگر در محیط نمناک باشد پس از 5 یا 6 سال فقط می توان با قلم و چکش و یا کمپرسور آن را خرد نمود.
آنچه که موجب گرفتن و سخت شدن و بالا رفتن مقاومت شفته آهکی می شود، رویداد یک واکنش شیمیایی است.
بدین ترتیب که پس از مخلوط شدن کامل خاک رس با دوغاب آهک، این دو به کندی با همدیگر ترکیب شده و به سیلیکات کلسیم تبدیل می شوند.
بهترین خاک برای ساختن شفته آهکی، خاک بر گرفته از زمینی شنی با دانه بندی پیوسته است که ریزدانه های آن از 25 درصد و خاک رس آن از 15 درصد وزن کل خاک کمتر نباشد.
ملات با تارد:
ملات با تارد مخلوطی است از ماسه، آهک و سیمان و آب به مقدار کافی. طرز تهیه این ملات عینا نظیر ملات ماسه آهک است با این تفاوت که برای تسریع زمان گیرش و افزایش مقاومت و حالت خمیری ملات و همچنین برای کارایی بهتر آن، مقداری سیمان به ترکیب اضافه می کنند.
ملات با تارد به ویژه در بنائی های با سنگ کاربرد زیادی دارد.
اگر نسبت اختلاط مشخصی برای ملات با تارد تعیین نشده باشد می توان برای تهیه آن از نسبت حجمی 10 واحد ماسه، 2 واحد آهک و 1 واحد سیمان استفاده کرد.
ملات ساروج:
ساروج ملاتی است که از مخلوط کردن آهک، خاک رس دار و خاکستر به دست می آید. ساروج از ملات های قدیمی بوده که در قدیم در امر ساختمان سازی به خصوص برای آب بندی مخازن آب و آب انبارهای عمومی استفاده می گردید.
مصرف ساروج در بعضی از شهرهای بندری در جنوب ایران هنوز رواج دارد. طرز تهیه آن در نقاط مختلف متفاوت است ولی در هر حال باید سنگ آهک و خاک رس دار را طوری بپزند که با خاکستر مخلوط شود.
آن گاه آن را آسیاب نموده و به عنوان ساروج مصرف می نمایند. در موقع مصرف در بعضی نواحی ایران به ملات ساروج الیاف گیاهی و یا پشم بز اضافه می نمایند.
مصرف الیاف گیاهی و یا پشم بز در ساروج از ترکیدن آن هنگام خشک شدن و تقلیل حجم آن جلوگیری می کند.
ملات ماسه سیمان:
مرغوب ترین و رایج ترین ملات مورد استفاده در ساختمان های امروزی ملات ماسه سیمان می باشد.
ماسه این ملات باید حتما شسته باشد و میزان خاک رس آن حداکثر از 3 درصد حجم آن تجاوز ننماید.
ملات های ماسه سیمان را باید به اندازه مصرف ساخت و باید از بکار بردن ملات هایی که بیشتر از یک ساعت از ساختن آن گذشته باشد خودداری کرد.
در ملات های ماسه سیمان نسبت حجمی سیمان به ماسه با توجه به مورد مصرف آن از 1 به 2 اتا 1 به 6 تغییر می کند.
|
|
|
|
| نماد اعتماد الکترونیک | نشان ملی ثبت | گواهی شامد ارشاد |
© کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به داده پردازان هومان پویان می باشد.
